PHYSICAL-GEOGRAPHICAL CHARACTERISTICS OF BAGIRSAK GORGE (KONYA) AND ITS SURROUNDINGS

Yıl 2017, Sayı: 7, 141 - 166, 27.09.2018

Recep Bozyiğit Baştürk Kaya

Öz

Bağırsak Gorge is located in the west of the city centre of Konya. There is Mount Aladağ (2339 m) in the north, Mount Kızılören (2139 m) in the east, Erenkilit Mountain (2139 m) in the south and in the Beyşehir-Suğla Depression in the west. The gorge connects the Konya Plain to Beyşehir Basin. Different kinds of formations, which have formed in the different geological periods since the Upper Permian Period, can be seen on Bağırsak Gorge and surroundings of it. In the northern part of the Gorge, Triassic-Jurassic aged dolomitic limestones and dolomites and Miocene-Pliocene limestones, sandstones, claystones, marls, conglomerates and volcanic units are found. Tuff, tuffite, aglomera, ignimbrite, andesitic and dacitic lavas are noteworthy in the southern parts. In terms of geomorphologic location and origin, Bağırsak Gorge and its surroundings are divided into four as mountainous areas, plateau areas, Sağlık plains and Bağırsak Gorge. Among the geomorphological units, Bağırsak Gorge has a geostrategic importance due to its formation and features. On the research area, the sub-humid climate, in which winter and spring precipitations are influential, is seen. Along with other kinds of soils, Russet chestnut soils, which are rich in terms of organic substance, covers the northern parts of Bağırsak Gorge and non-calcareous brown soils that bounded to the bedrock cover the wide areas in the southern parts of the gorge. Step, bush and forest vegetation that have adapted themselves to the sub-humid climatological conditions, are seen in the area.

Anahtar Kelimeler

Bağırsak Gorge, Geology, geomorphology, climate, plants, Konya

BAĞIRSAK BOĞAZI VE ÇEVRESİNİN (KONYA) FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ

Öz

Bağırsak Boğazı, Konya il merkezinin batısında yer alır. Kuzeyinde Aladağ (2339 m); doğusunda, Kızılören Dağı (2193 m); güneyinde Erenkilit Dağı (2193); batısında, Beyşehir-Suğla Depresyonu bulunmaktadır. Boğaz, Konya ve Beyşehir havzalarını birbirine bağlar. Bağırsak Boğazı ve çevresinde, Üst Permien’den günümüze kadar farklı jeolojik devirlerde oluşmuş formasyonlar görülmektedir. Boğazın kuzey kesimlerinde Trias-Jura yaşlı araziler dolomitik kalker ve dolomitler ile Miosen-Pliosen yaşlı kalker, kumtaşı, kiltaşı, marn, konglomera ve volkanik birimler yer almaktadır. Güney kesimlerinde tüf, tüfit, aglomera, ignimbirit, andezitik ve dasitik lavlar dikkati çeker. Bağırsak Boğazı ve çevresi, jeomorfolojik konum ve köken açısından dağlık sahalar, platoluk sahalar, Sağlık Ovası ve Bağırsak Boğazı olmak üzere dört bölüme ayrılmaktadır. Jeomorfolojik birimler arasında Bağırsak Boğazı oluşum ve sahip olduğu özellikler açısından jeostratejik öneme sahiptir. Araştırma sahasında, kış ve ilkbahar yağışlarının etkili olduğu yarı nemli iklim görülür. Farklı toprak tipleri yanında Bağırsak Boğazı’nın kuzey kesimlerinde organik madde bakımından zengin Kırmızımsı Kestane Rengi Topraklar, güney kesimlerinde ana kayaya bağlı Kireçsiz Kahverengi Topraklar geniş sahalar kaplamaktadır. Sahada yarı nemli iklim şartlarına uyum sağlamış step, çalı ve orman vejetasyonu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağırsak Boğazı, Jeoloji, jeomorfoloji, iklim, bitki, Konya

Kaynakça

• Bozyiğit, R. Güngör, Ş., “Geomorphological Features of Bağırsak Gorge (Konya -Turkey) and Its Surroundings”, 3rd International Geography Symposium – GEOMED, (2013), pp.345-356, Antalya.
• Bozyiğit, R.-Kaya, B., “Altınapa Barajı Havzası’nda (Konya) Erozyon ve Önlemler”, Marmara Coğrafya Dergisi, (2017), Sayı 36, s.285-303.
• Bulduk, A.-Tekdere, M.-Topçuoğlu, A. T.- Solak, N., Konya İli Yerleşim Alanı ve Civarının Jeoloji Ön Raporu. Konya Büyükşehir Belediyesi, KOSKİ, 2006, Konya.
• Ceylan, M.A., Coğrafi Perspektiften Myriokefalon Savaşı’nın Yeri ve Konya Bağırsak Boğazı, Selçuk Üniv. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (2016), Sayı:5, s.69-94.
• Ceylan, M., Eskikurt, A., Tarihi Coğrafya Açısından Myriokephalon Savaşı (17 Eylül 1176) ve Konya Bağırsak Boğazı, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları 359, Konya, 2017.
• Çetik, R., Türkiye’nin Vejetasyonu I. İç Anadolu’nun Vejetasyonu ve Ekolojisi., (1985) S.Ü. Fen-Ed. Fak.Yay. no:7, (1985), Konya.
• Doğan, U., Suğla Ovası ve Çevresi’nin Fiziki Coğrafyası (Basılmamış Doktora Tezi), Ank. Üniv. Sos.Bil. Ent., Ankara, (1997).
• Eren, Y., Eldeş-Derbent-Tepeköy-Söğütözü (Konya) Arasının Jeolojisi; S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayınlanmamış), Konya, (1993a).
• Göğer, E. - Kral, K., Kızılören Dolayının (Konya’nın Batısı) Genel Stratigrafisi, MTA Derleme Rap. no: 42137, (1973), Ankara.
• Görmüş, M., Kızılören (Konya) Dolayının Jeoloji İncelemesi; Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Konya, 1984.
• Güyer, F., Günaydın, A. B., Akbulut, İ., Ak, S., Kurtman, T., Demirci, A. R., Akarsu, B., Emre, Ö., Durdu, M., Karakaş, M., Üyüklü, A. & Yıldız, H., Konya İli Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynaklar, MTA Rap. No:42149, (1998), Ankara.
• Selçuk Biricik, A., Beyşehir Gölü Havzasının Strüktüral ve Jeomorfolojik Etüdü, İstanbul Üniversitesi, Yay. no:2867, Coğr. Enst. Yay. no:119, (1982), İstanbul.
• Sevgil, B., Konya İli-Merkez İlçesi-Sağlık Köyü Bentonit Raporu, M.T.A. Rapor no:42184, (1981), Ankara.
• Şenel, M.-Dalkılıç-H., 1/100 000 Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, konya-M 27 Paftası No:227, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütler Dairesi, 2016, Ankara.
• Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Müdürlüğü, Konya İli Arazi Varlığı, 1992, Ankara.
• Türkeş, M., Türkiye’de Kurak Bölgeler ve Önemli Yılar (Basılmamış Doktora Tezi), İst. Üniv., Deniz Bilimleri ve Coğr. Enst., 1990, İstanbul.