MICROTOPONYMIC CONTRIBUTIONS TO THE LOCALISATION OF THE BATTLE OF MYRIOKEPHALON TO BAGIRSAK GORGE, KONYA

Yıl 2017, Sayı: 7, 184 - 201, 27.09.2018

Mustafa Arslan

Öz

The Battle of Myriokephalon fought between the Turkey Seljuk State and Byzantine State on 17 September 1176 resulted with the victory of Turks. At the end of the war, Anatolia became a homeland for Turks, the effects of the war have gone on for over eight centuries, and Turks have never left Anatolia.

The discussions on the place of the war have caused the scientific world to study this important event again. Scholars have made efforts to localise the war recently. Some interpretations have been made for the localisation by making use of the related sources. These localisation proposals generally address Kufi Gorge in Denizli/Çivril, Isparta/Gelendost, Karamık Beli in Isparta/Yalvaç and Bağırsak Gorge in Konya/Beyşehir.

Scholars agree with the fact that the Byzantine Army arrived in Kelainai (Dinar). But the route of the army after leaving Kelainai and the place of the battle are questionable. The reason of these discussions is that there are Çivril and Homa settlements both in Konya and Denizli. The fact that there are Çivril and Homa settlements in the discussions about Kufi Gorge or Bağırsak Gorge as the battlefield makes the scholars who suggest these two settlements more advantageous than the others defending other localisations.

However, Çivril (Çivrilçimeni) mentioned in the sources may address another place different and independent from both of these settlements. The toponymies such as Çivriller with close location to Bağırsak Gorge and Çivrelliler that a little further than the other show that it can be possible. In this study, it is aimed to contribute to the localisation of the battle ield by making use of microtoponymical evidence. On the other hand, localisation studies without archaeological excavations and survey researches are going to lead new discussions as well.

Anahtar Kelimeler

The Battle of Myriokephalon, Çivril, Homa, Bağırsak Gorge, Toponymy

MYRİOKEPHALON SAVAŞI’NIN KONYA BAĞIRSAK BOĞAZI’NA LOKALİZE EDİLMESİNE MİKROTOPONİMİK KATKILAR

Öz

Bizans Devleti ve Türkiye Selçuklu Devleti arasında 17 Eylül 1176 yılında yapılan Myriokephalon Savaşı Türklerin zaferi ile sonuçlanmıştır. Bu savaş sonunda Anadolu bir Türk yurdu haline gelmiş, savaşın etkileri aradan geçen sekiz yüzyılı aşkın süre boyunca devam etmiş, Türkler Anadolu topraklarını bir daha bırakmamışlardır.

Günümüzde savaşın yeri ile alakalı tartışmalar bilim dünyasının bu mühim hadiseyi tekrar incelemeye başlamasına sebebiyet vermiştir. Bilim dünyası son zamanlarda savaşın yapıldığı yeri belirleme hususunda yeni bir gayrete girmiştir. Savaş hakkında bilgi veren kaynaklardan yola çıkarak çeşitli önermelerde bulunulmuştur. Bu önermeler genelde Denizli Çivril’de yer alan Kufi Boğazı, Isparta Gelendost, Isparta Yalvaç Karamık Beli ve Konya Beyşehir Bağırsak Boğazı ekseninde yapılmaktadır.

Araştırmacılar Bizans ordusunun Kelainai (Dinar)’ye uğradığı noktasında hemfikirdir. Ancak Kelainai’den sonra ordunun izlediği güzergâh ve savaşın yeri tartışmalıdır. Bu tartışmalar kroniklerde geçen Çivril ve Homa adlarının hem Konya’da hem de Denizli’de olması sebebiyle tam anlamıyla açıklığa kavuşmamaktadır. Hem Kufi Boğazı’nın hem de Bağırsak Boğazı’nın savaş yeri olarak tartışılmasında Çivril ve Homa yerleşimlerinin varlığı bu iki mekânı savunan bilim insanlarını diğer konumları savunanlara karşı avantajlı hale getirmektedir.

Ancak, kaynaklarda geçen Çivril (Çivrilçimeni) adı bu iki yerleşimden farklı ve onlardan bağımsız bir yeri de işaret edebilir. Bağırsak Boğazı’na yakın bir konumda tespit ettiğimiz Çivriller ve bundan biraz daha uzakta bulunan Çivrelliler adlı yerler bu olasılığın mümkün olabileceğini göstermektedir. Bu çalışma ile bazı mikrotoponimik bulgulardan faydalanarak savaşın yerini tespit etmeye katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bununla birlikte yüzey araştırmaları ve arkeolojik kazılar olmadan savaşın yerini tam olarak tespit etme yönündeki gayretler yine de tartışmaları hep beraberinde getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Myriokephalon Savaşı, Çivril, Homa, Bağırsak Boğazı, Toponimi

Kaynakça

• Alp Sedat, Hitit Çağında Anadolu, Tübitak, Ankara, 2000.
• Arslan Mustafa, On ancient Luwian elements in the toponymy of the Beyşehir county, Turkey, Helsinki 2011(a).
• Arslan Mustafa, Helenistik ve Roma Döneminde Yalvaç-Beyşehir-Suğla Oluğu, Eğitim Kitabevi, Konya, 2011(b).
• Austin Michel, The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest (Second Edition), Cambridge University Press Cambridge, 2006.
• Bahar Hasan, Karauğuz Güngör, Koçak Özdemir, Eskiçağ Konya Araştırmaları 1. İstanbul, 1996.
• Bahar Hasan, Eskiçağ Tarihi Ders Notları, Dizgi Ofset, Konya, 2005.
• Boso, Boso’s Life of Alexander III, (çev.G. M. Ellis), Basil Blackwell, Oxford, 1973.
• Ceylan Mehmet Akif, Eskikurt Adnan, Tarihi Coğrafya Açısından Myriokephalon Savaşı (17 Eylül 1176) ve Konya Bağırsak Boğazı, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları: 359, Konya 2017.
• De Hoveden Roger, Annals of Roger De Hoveden Comprising the History of England and of Other Countries of Europe from A.D. 732 to A.D. 1201, V. 1, (çev.Henry T. Riley), London 1853.
• Eskikurt Adnan, “Myriokephalon Savaşı’na Dair Kronikler ve Modern Çalışmalar”, USAD, Bahar 2017, (6), s. 78
• French David, “Roads and Miliaria of Asia Minor”, Anatolian Studies, 34, (1984), s. 10-11.
• Hacıgökmen Mehmet Ali, “Moğollar ve Eşrefoğulları Münasebetleri”, I. Uluslar arası Beyşehir ve Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (2006), s.361, 362.
• Hall Alan S., “The Site of Misthia”, Anatolian Studies, 9, (1959), s. 119-124.
• Hendy Michael, F., Studies in the Byzantine Monetary Economy c. 300-1450, Cambridge University Press, Cambridge 1985.
• Johnson, Sherman E., Early Christianity in Asia Minor. Journal of Biblical Literature, Vol. 77, No. 1, (1958), s.14
• Kaya Mehmet Ali, “Cillanicus Tractus: A Re-Interpretation of Its Location”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 124, (2007), s. 45-50.
• Kinnamos Ioannes, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (118-1176), (Çev. Işın Demirkent), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2001.
• Ksenophon, Anabasis, (Çev. Tanju Gökçöl), Sosyal Yayınları, İstanbul 1998
• Levis Bernard, “The Mongols, the Turks and the Muslim Polity”, Transactions of the Royal Historical Society, Vol. 18, (1968), s. 60.
• Lewis Charlton T., Short C., A New Latin Dictionary, Clarendon Press, Oxford 1891.
• Livius, The History of Titus Livius Vol III, (çev. John Freinsheim), W. Green, London 1815.
• Magoulias Harry J., 0 city of Byzantium, Annals of Niketas Choniates, Wayne State University Press, Detroit 1984.
• Pliny, Natural History, (çev. Rackham H.), Harvard University Press, London, 1947.
• Ramsay William Mitchell, “Notes and Inscriptions from Asia Minor”, The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, Vol. 1, No. 2/3 (Apr. - Jul., 1885), s.145
• Ramsay William Mitchell, “Studies in the Roman Province Galatia. VI.--Some Inscriptions of Colonia Caesarea Antiochea”, The Journal of Roman Studies, Vol. 14, (1924), s. 200.
• Ramsay William Mitchell, The Cities of St. Paul, Hodder and Stoughton, London 1907.
• Strabo, Geographika, (çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2012.
• Strong James, A Concise Dictionary of the Words in the Hebrew Bible; with Their Renderings in the Authorized English Version, Abrington Press, New York 1890.
• Thonemann Peter, The Maeander Valley : a historical geography from antiquity to Byzantium, Cambridge University Press, New York 2011.
• Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü VIII (2. Baskı), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1993.
• Yurtsever Erk, Asya’daki Türkçe Coğrafi Adlar Derlemesi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993.
• İNTERNET KAYNAKLARI VE KAYNAK KİŞİLER
• Gregory Abû’l-Farac, Erişim Tarihi: 2017.20.10, https://archive.org/download/BarHebraeusChronography
• Michael The Great, The Chronicle of Michael the Great, Patriarch of the Syrians, (Çev. Robert Bedrosian), Erişim Tarihi: 2017.20.10, https://archive.org/stream/ChronicleOfMichaelTheGreatPatriarchOfTheSyrians/ Chronicle_Michael_Syrian#page/n0/mode/2up
• Ptolemy, Geography Book V, Erişim Tarihi: 2017.18.10, https://archive.org/download/PtolemysGeographyBook5
• https://www.etymonline.com/search?q=thoma. Erişim Tarihi: 2017.17.10.
• http://www.tdk.gov.tr/derbent, Erişim Tarihi: 2017.21.10.
• Bulut Mehmet, 1945, Görüşme Tarihi 19.10.2017, Yenidoğan.
• Kaymakçı Hasan, 1966, Görüşme Tarihi 19.10.2017 Yenidoğan.
• Uzundal Salih, 1969, Görüşme Tarihi 19.10.2017 Yenidoğan.