ŞARK KLASİKLERİNDE TÜRK İMAJI

Yıl 2018, Sayı: 9, 181 - 204, 21.12.2018

Bekir Biçer

Öz

Yazının kullanılması ile sadece tarih değil, insanlığın yazılı birikimi de başlamıştır. Şark toplumlarından Çinliler, Hintliler ve Farslar zengin bir yazılı birikim oluşturarak insanlığa edebî ve felsefî birikimler kazandırmıştır. İslâm uygarlığının oluşumuna paralel olarak İslâm halklarından kabul edilen Arap, Fars ve Türkler de yazılı toplumlar halkasına dâhil olmuşlardır. Müslüman halklar eski uygarlıklara ait eserlerin tercümesi yanında yeni, orijinal ve zengin bir külliyat oluşturmuşlardır. Başta İslâm toplumları olmak üzere Asya halklarının oluşturduğu bu yazılı birikime daha sonraları Şark Klasikleri adı verilmiştir. Şark Klasikleri çoğu tasavvufî ve edebî eserler olmak üzere seyahatnâme, nasihatnâme, siyasetnâme, menâkıbnâme türünden eserlerdir. Bu tür eserlerin yazımına Türk devlet adamları önemli katkılar sağlamıştır. Şark Klasiklerinde Türklerin tipolojisi, ahlakı, savaşçılığı, kahramanlığı, devlet adamlarının adaleti, sultanların sanatçıları himayesi, hanımlarının güzelliği, köle ve uşakların terbiyesi ve benzeri konularda kayda değer bilgiler vardır. Bu makalede Şark Klasikleri olarak bilinen eserlerde “Türkler hakkında ne tür bilgiler verilmiştir?”, “Bu kitapların yazılmasında Türk devlet adamlarının rolü nedir?” ve “Türkler Orta Çağ’da nasıl bir imaj bırakmıştır?” gibi sorulara cevaplar aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şark, Şark Klasikleri, Türkler, Türk İmajı

TURKISH IMAGE IN EASTERN CLASSICS

Öz

With the utilization of writing, not only history but writing accumulation ,too, commenced. Eastern societies, especially Chinese, Indians, and Persians made a serious amount of literary and philosophical contributions to humanity by forming writing accumulations. In parallel with the formation of Islamic civilization, the societies which are accepted as Islamic populace fell under the societies with writing accumulations. Muslims, besides translating works that belong to ancient civilizations, formed an original and rich corpus. This accumulation of writings created by Asian societies, mainly Islamic societies, was later named Eastern Classics. Eastern Classics, although mainly mystical and literary works, consist of travelogues, advisories, political treatises, and legends (menâkibname). Turkish statemen also made crucial contributions to writing of these types of works. There is noteworthy information in Eastern Classics about the Turks’ typology, ethics, belligerency, heroism, the justice of the Turkish statesmen, Sultans’ protection of artists, the beauty of Turkish ladies, the manners of their slaves and servants etc. In this article, we will seek for the answers to the questions such as “What kind of information was given on Turks in these sources?”, “What is the role and influence of Turkish statesmen in the writing of such books?” and “What kind of impression did the Turks leave in Middle Age?”.

Anahtar Kelimeler

Eastern, Eastern Classics, Turks, The Image of Turks

Kaynakça

• Ahmet Eflâki, Âriflerin Menkıbeleri, (Çev. T. Yazıcı), c. I, II, MEB, İstanbul 1973.
• Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB, İstanbul 2014.
• Çetindağ, Yusuf, “Şark Klasikleri ve Özellikleri,” Dergah, Vol. 16, No. 191, Jan. 2006, 9-15.
• Çıkla, Selçuk, “Doğu Klasiklerinin Genel özellikleri, Tesir Alanları ve Yeniden Yayınında Dikkat Edilmesi Gerekenler,” Doğu Araştırmaları, Yıl 2012, Cilt 1, Sayı 9, s. 58, 59.
• Çıkla, Selçuk, “Unutulan Hazineler Doğu Hikayeleri,” Dil ve Edebiyat Dergisi, Temmuz 2009, S. 68 -71.
• Devletşah, Tezkire-i Devletşah, (Çev. Necati Lugal), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1977.
• Feridüddin Attar, İlahinâme, (Çev. A. Gölpınarlı), MEB, Ankara 1991.
• Feridüddin Attar, Mantık al- Tayr, (Çev. A. Gölpınarlı), MEB, İstanbul 1991.
• Feridüddin Attar, Esrarnâme, (Çev. M. Kanar), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2017.
• Firdevsî-i Tûsî, Şehnâme, (Çev. N. Lugal), c. I, MEB, İstanbul 1992.
• Hâfız Şîrâzî, Divan, (Çev. A. Gölpınarlı), MEB, Ankara 1985.
• İlyasoğlu Mercimek Ahmed, Kabusnâme, (Haz. A. Özkırımlı), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul tarihsiz.
• İnalcık, Halil, Şair ve Patron, Doğu Batı, Ankara 2003.
• Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2003.
• Lâmî’i- zâde Abdullah Çelebi, Latifeler (Haz. Y. Çalışkan), MEB, İstanbul 1994.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Mesnevi-i Şerif, (Ter. V. Çelebi İzbudak), c. I, II, III, IV, V, Konya BŞB Yayınları, Konya 2017.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Fihi Mafih, (Çev. M. Ü. Tarıkahya), MFV Yayınları, İstanbul 1958.
• Molla Câmi, Baharistan, (Ter. K. Rifat), Meral Yayınları, İstanbul 1970.
• Nâsır-ı Hüsrev, Sefernâme, (Çev. A. Tarzi), MEB, İstanbul 1988.
• Nizâmî, Mahzen-i Esrar, (Çev. M. N. Gençosman), MEB, İstanbul 1990.
• Nizâmî, Hüsrev ü Şirin, (Çev. Sabri Sevsevil), MEB, İstanbul 1986.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, TTK, Ankara 1997.
• Ömer Hayyam, Rubailer, (Çev. R. Şardağ), MEB, İstanbul 1990.
• Şeyh Sâdi Şîrâzi, Bostan ve Gülistan, (Ter. K. Rıfat Bilge), İstanbul 1980.