A DISSOLVED MARKET AT TEKE (ANTALYA) SANJAQ IN THE EARLY 20th CENTURY: BRIDGE BAZAAR

Yıl 2019, Sayı: 10, 79 - 106, 17.07.2019

Muhammet Güçlü

Öz

Anahtar Kelimeler

Antalya, Serik, Bridge Bazaar, Seljuq, Ottoman

XX. YÜZYILIN BAŞLARINDA TEKE (ANTALYA) SANCAĞI’NDA DAĞILAN BİR PAZAR: KÖPRÜ PAZARI

Öz

Köprü Pazarı, Antalya’nın yaklaşık 45
km. doğusunda Serik kazası sınırları içinde olan Aspendos antik şehrinin
güneyinde bulunan köprünün batı tarafında asırlardır kurulmuştur. Köprü
Pazarı’nın adına kaynak teşkil eden köprü, Antalya ile Alanya ve Konya arasında
önemli bir engel teşkil eden, kaynaklarda Nehr-i Ulusu olarak geçen Köprü
Suyu’nun üzerinde inşa edilmiştir. Köprü, Roma dönemi bakiyesi üzerine Sultan
Alaeddin Keykubat tarafından yaptırıldığı için Osmanlı Arşiv belgelerinde
Sultan Alaeddin Köprüsü olarak adlandırılmaktadır. Köprü Pazarı’nın da köprünün
inşası ile kurulduğu düşünülmektedir. Ama
belgelerde XV. Yüzyılın ilk yarısından itibaren yerini alan Köprü Pazarı,
haftalık bir pazar olarak köprünün Antalya tarafında Cumartesi günü
kurulmaktadır. Bu arada hem yolcuların hem de pazara gelenlerin barınma
ihtiyacını karşılamak için pazarın kurulduğu yere adına Köprü Han
diyebileceğimiz bir de han inşa edilmiştir. Söz konusu pazar Cumhuriyet devrine
kadar Teke (Antalya), Karahisar-ı Teke (Serik), Alaiye ve Hamid’den (Isparta)
gelen insanların alış-veriş ettikleri bir pazar olarak varlığını sürdürmüştür.

Bu çalışmada Köprü Pazarı’nın kuruluşu,
gelişmesi ve dağılışı üzerinde durulacaktır. Ayrıca Köprü Pazarı’nda
alınan-satılan malların cinsi yanında adı geçen pazarın dağılmasından sonra
yerini alan ve bir Cuma pazarı olan Kökez Pazarı’nın doğuşuna değinilecektir.
Yanısıra bu çalışma ile Antalya bölgesinde asırlardır
kurulan Teke, Alaiye ve Hamit ahalisinin katıldığı, ihtiyaçlarını gördüğü,
kaybolmuş bir pazar olan Köprü Pazar’ı hakkında bilgi birikiminin oluşturulması
amaçlanmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Antalya, Serik, Köprü Pazarı, Selçuklu, Osmanlı

Kaynakça

• I- Tıpkı Basım, Kronik ve Seyahatnameler
• 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri 937/1530, Dizin ve Tıpkıbasım, Ankara, 1995, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Nu. 27.
• Beaufort, Francis, Karamanya, Çev. Ali Neyzi-Doğan Türker, Antalya, 2002.
• Danieloğlu, D. E., 1850 yılında Yapılan Bir Pamphylia Seyahati, Çev. Ayşe Özil, Antalya, 2010.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmet Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff, 9. Kitap, İstanbul, 2005, Yapı Kredi Yay.
• İbn Batuta, İbn Batuta Seyahatnamesinden Seçmeler, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, 1981. Katip Çelebi, Cihannüma, İstanbul, 1145/1732.
• Katip Çelebi, Kitab-ı Cihannüma, C. I, Tıpkı Basım, Ankara, 2009.
• Lanckoronski, Karl Graf von, Pamphylia ve Pisidia Kentleri, C. I, Pamphylia, Çev. Selma Bulgurlu Gün, İstanbul, 2005.
• Leake, William Martin, Journal of A Tour in Asia Minor, London, 1824.
• Mehmed Neşri, Neşri Tarihi I, Haz. Mehmet Altay Köymen, Ankara, 1983.
• Piri Reis, Kitab-ı Bahriye, Ed. Ertuğrul Zekai Ökte, C. 4, Ankara, 1988.
• Quinet, Vital, LA Turquie D’Asie, C. I, Paris, 1892.
• Rott, Hans, Kleinasiatische Denkmaler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien, Leipzig, 1908.
• Spratt, T. A. B.- Forbes, Edward, Müteveffa Rahip E. T. Daniell’in Eşliğinde Milyas, Kibratis ve Likya’da Yolculuklar, C. II, Çev. Doğan Türker, Antalya, 2008.
• Strabon, Geographika-Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap XII-XIV), Çev. Adnan Pekman, İstanbul, 2000, IV. bs.
• Şikari, Karamanname (Zamanın Kahramanı Karamaniler’in Tarihi), Haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, İstanbu, 2005.
• Texier, Charles, Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Çev. Ali Suat, Latin Harflerine Aktaran: Kazım Yaşar Kopraman, Sadeleştiren: Musa Yıldız, C. 3, Ankara, 2002.
• Vitruvius, Mimarlık Üzerine, Latinceden Çeviren: Çiğdem Dürüşken, İstanbul, 2017, 2. bs.
• Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniğı-Başlangıcından Kudüs’ün Zabtına Kadar (I-VIII. Kitaplar), Haz. Ergin Ayan, İstanbul, 2016.
• Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği (1143-1163), Haz. Ergin Ayan, Ankara, 2009.
• II- Araştırma Eserler
• Ahmet Rasim, Akdeniz, Anadolu, Karaman, Finike ve Klikya Sahilleri Klavuzu- Mermeris Feneri’nden Payas’a Kadar, İstanbul, 1930.
• Ak, Mehmet, “Teke Sancağında 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme” , History Studies International Journal of History, Volume 6, Issue 3, April 2014, s. 15-44.
• Akdağ, Nustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası-Celalî İsyanları, İstanbul, 1995. Altan, Ebru, İkinci Haçlı Seferi (1147-1148), Ankara, 2003.
• Baykara, Tuncer, “Bir Osmanlı Çağı Pazarının Çöküşü: Karahüyük Pazarı”, XI. Türk Tarih Kongresi (1990) Tebliğler, C. III, Ankara, 1994, s. 1097-1103.
• Baykara, Tuncer, Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadi Tarihi Üzerinde Araştırmalar, İzmir, 1990.
• Baykara, Tuncer, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I-Anadolu’nun İdari Taksimatı, Ankara, 1988.
• Baykara, Tuncer, I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1164-1211), Gazi-Şehit, Ankara, 1997.
• Baykara, Tuncer, Türkiye’nin Sosyal ve İktisadi Tarihi (XI-XIV. Yüzyıllar), Ankara, 2000.
• Bilici, Z. Kenan, “Köprüpazar (Belkıs) Köprüsü Kitabesi Üzerine”, Adalya, No. V, 2001-2002, s. 173-185.
• Çalışlar, İpek, Mustafa Kemal Atatürk, Mücadelesi ve Özel Hayatı, İstanbul, 2018.
• Erdmann, Kurt, “Alanya Yakınlarındaki Kargı Han”, Çev. Mehmet Uysal-Muhammet Güçlü, SDÜ. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 18, Aralık 2008, s.237-246.
• Erdoğru, M. Akif, “Antalya ve Havalisi Tarihi İçin Bir Kaynak: Defter-i Evkaf-ı Liva-ı Teke”, Ege Üni. Tarih İncelemeleri Dergisi, S. X, 1995, s. 91-185.
• Erdoğru, M. Akif, Ondokuzuncu Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Hafta Pazarları ve Panayırlar, İzmir, 1999.
• Erten, S. Fikri, Antalya Tarihi, III. Kısım, Antalya, 1948.
• Erten, Süleyman Fikri, Antalya Vilayeti Tarihi, İstanbul, 1940.
• Göyünç, Nejat, “Hane Deyimi Hakkında”, İÜ. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C. 37, S. 32, 1979, s. 120-145.
• Güçlü, Muhammet, “XX. Yüzyılın Başlarında Serik”, Türk Kültürü Dergisi, S. 391, Kasım 1995, s. 681-694.
• Güçlü, Muhammet, 1864-1950 Yılları Arasında Serik (İdari, Ekonomik, Sosyal), Antalya, 2000. Karaca, Behset, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası, Isparta, 2009.
• Karaca, Behset, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Isparta, 2002.
• Kessener, Paul – Pıras, Susana, “The Aspendos Aqueduct and the Roman-Seljuk Bridge Across the Eurymedon”, Adalya, No. III, 1998, s. 149-168.
• Koca, Salim, Sultan I. İzzeddin Keykavus (1211-1220), Ankara, 1997.
• Kortantamer, Tunca, “Yeni Bilgilerin Işığında Ahmedi’nin Hayatı”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, S. I, İzmir, 1980, s. 165-185.
• Onat, Burhanettin, “Coğrafya”, Turistik Antalya, Haz. Antalya’yı Tanıtma ve Turizm Derneği, Başbakanlık Devlet Matbaası, (Ankara), 1952.
• Riefstahl, Rudolf M., Cenubu Garbi Anadolu’da Türk Mimarisi, İstanbul, 1941.
• Selekler, Macit, Yarımasrın Arkasından-Antalya’da Kemer-Melli-İbradı-Serik, İstanbul, 1960.
• Süleyman Fikri, Antalya Livası Tarihi, İstanbul, 1338-1340.
• Turan, Osman, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara, 1988, 2. bs.
• Uyumaz, Emine, Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri-Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237), Ankara, 2003.