AN IDEAL TURKMEN (OGHUZ) LİDER: MALIK EMAD AD-DIN DÎNAR

Yıl 2019, Sayı: 10, 287 - 310, 17.07.2019

Behzad Jafari

Öz

Anahtar Kelimeler

Oghuz Turks, Malik Dinar, Government and Sovereignty, Seljuqs, Kerman

İDEAL BİR TÜRKMEN (OĞUZ) LİDERİ: MELİK İMÂD ED-DÎN DÎNAR

Öz

Türk milleti tarihe çıkışından bu yana devlet
kavramını hep önemsemiştir. Onlar gittikleri her yerde diğer halklar üzerinde
hâkimiyet kurmuşlardı. Yaşadıkları “atlı-göçebe” hayat tarzı gereği, daima
savaş ve akınlara hazırlıklı olmuşlardı. İşte bu yaşam şartlarını, fırsata
çeviren Türkler, güçlü erler olarak yetişiyorlardı. Nitekim Orta Asya’nın
bozkır sahalarında tabiatın çetin ve amansız koşullarına göğüs geren Türkler
sanki sürekli askerî eğitime tâbi tutuluyormuş gibiydiler. Bu nedenledir ki
İslamiyet’i kabul eden Türkler, İslam’a yeni bir can vererek, İslam’ın en güçlü
kuvvetleri oldular. Böylece perişan hâlde olan İslam Dünyası, Selçuklularla
tekrar parlak dönemini yaşayabildi. Selçukluların esasını teşkil eden Oğuz
Türkmenlerinin çoğu, ağır göçler hâlinde batıya doğru akın ettiler. Oğuzların
küçük bir kümesi ise Selçuklunun çöküş dönemine kadar Orta Asya’da yaşamlarına
devam etseler de, yerli hükümdarların tazyikleri neticesinde, ana vatanlarını
terk ederek Sultan Sancar’ın topraklarına geldiler. Selçuklu Devleti’nin esası
olan Oğuzlar, bu devletin yıkılışına da sebep oldular.İşte bu Oğuzlar arasında, dedesi “Kol Beyi”
olan Melik Dînar da vardı. Büyük Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra Oğuzların
büyük bir kısmı dağılarak perişan olduysa da bir kısmı Melik Dînar’ın Kirman’a
gelişiyle yeni bir devlet kurabildiler. Bu devletin başında bulunan Melik
Dînar’ın tarihi şahsiyeti ile ilgili araştırmalar oldukça sınırlıdır. Melik
Dinar’ın tarihî şahsiyeti incelenirse Kirman bölgesindeki Oğuzların da tarihi
aydınlanabilir. Çalışmamız Melik Dinar’ın karakterini bir kahraman ve devlet
başkanı olarak ele alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Türkleri, Melik Dînar, Devlet ve Hâkimiyet, Selçuklular, Kirman

Kaynakça

• Atçeken, Zeki & Bedirhan, Yaşar, Selçuklu Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Eğitim Yay., Konya 2012.
• Ayan, Ergin, Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Oğuz İsyanı, Kitabevi, İstanbul 2013.
• el-Gerdizi, Zeynül-Ahbar( Tarih-i Gerdizi), nşr. Abdulhayy Habibi, Doyay-e Ketab, Tahran 1363 h.ş.
• el-Habizi, Selcukiyan ve Guzz der Kirman, nşr. Mohammad Ebrâhîm Bâstânî Pârîzî, Ketabfroushi Tahuri, Tahran 1343 h.ş.
• el-Hâfî, Coğrafya-i Hafız Ebru, nşr. Sadık Seccadî. c. 3, Miras-i Mektub, Tahran 1378 h.ş.
• el-Hüseyni, Zübdetü't Tevarih, Farsçaya Çev. Ramazan Ali Ruhullahi, İl-i Şahseven Bağdadi, Tahran 1380 h.ş.
• el-Kirmani, İkd ul-Ûla lil-Mûkif-il Âla, Neşriyat-i Husn-i Mutun-i Edebiyat-i Farsi 2, Tahran 1340 h.ş.
• Koca, Salim, “İdeal Bir Türk Hükümdarı ve Başkomutanı Olarak Oğuz Kağan”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Konya Ağustos 2011, s. 75-116.
• ---------------, Dandanakan’dan Malazgit’e, Kişisel, Giresun 1997.
• ---------------, “Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilâtı”, Türkler, c. 2, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 823-844.
• ---------------, “İlk Müslüman Türk Devletlerinde Teşkilat”, Türkler, c. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 147-162.
• Köymen, Mehmet Altay. “Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihinde Oğuz İsyanı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.5, S.2, Ankara 1947, s. 563-660.
• Meisami, Julie Scott, Persian Historiography, Farsçaya Çev. Mohammad Dehghani, Mahi Neşr, Tahran 1391 h.ş.
• Merçil, Erdoğan, Kirman Selçukluları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989.
• el-Nişaburi, Selçukname, Golaleh Khaver, Tahran 1332 h.ş.
• el-Ravendi, Rahatü’s Sudur ve Âyetü’s Sürur, nşr. Muhammed İqbal ve Mucteba Minevi, Emir Kebir, Tahran 1364 h.ş.
• Sevim, Ali & Merçil, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar, Ankara Üniversitesi DTCF, Ankara 1972.
• el-Şebankare, Mecme ül-Ensab, nşr. Mir Haşim Muhaddis, Emir Kebir, Tahran 1363 h.ş.
•