AFYON-İSHAKLI (SAKLU) SÂHİB ATA FAHREDDİN ALİ KERVANASARAYI

Yıl 2019, Sayı: 11, 95 - 128, 30.12.2019

Alptekin Yavaş

Öz

1249 Yılı, Selçuklu Anadolusu’nun “Ebu’l Hayrat”ı olarak bilinen Fahreddin Ali’nin -bugüne gelebilenler arasında- ilk eserini yaptırdığı tarihtir. Onun, Emir-i Dâd görevini üstlendiği yılda ve yüksek ihtimalle bu kutlu haberin nişanesi olarak yaptırdığı İshaklı Kervansarayı, Konya’dan İstanbul’a uzanan kervan yolunun Afyon-Akşehir arasındaki önemli bir noktasındaydı. Bölge ünlü vezir ve ailesi için her zaman önemini korumuştur. Nitekim ömrünün son yıllarını da bu bölgede (Nadir Köyü) geçirecek olan Sâhib Ata, İshaklı Hanın dışında 1250’de matbah, hânkah, çeşme, mescit ve medrese’den müteşekkil Akşehir’deki külliyenin, Ilgın’daki han ve hamamın, hâlâ bulunamamış büyük bir sarayın da banisidir. Sâhib Ata’nın ölümünden sonra ailenin bölgedeki gücü sürmüş, bu etki bölgenin 20. yüzyıla kadar Karahisar-ı Sâhib eyaleti adıyla anılmasına sebep olmuştur. Afyon ve çevresinde tıpkı Sinop’taki Pervaneoğulları gibi merkeze bağlı vassal bir güç tesis eden Sâhib Ataoğulları, Selçuklunun artık tarih sahnesinden çekildiği yılların en güçlü ailelerinden biri olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Sâhib Ata, Afyon, Kervansaray, Pervane, Selçuklu

AFYON-ISHAKLI (SAKLU) SAHIB ATA FAHREDDIN ALI CARAVANSERAI

Öz

The year 1249 was the date when Fahreddin Ali, known as “Ebu’l Hayrat” in Seljuk’s Anatolia, constructed his first building –among those who can reach today-. Ishaklı Caravanserai, which he built in the same year when he assigned to Emir-i Dad and probably constructed it as a mark of this blessed news, was at an important point between Afyon and Aksehir on the caravan route extending from Konya to Istanbul. The area always kept its importance for the famous vizier and his family. As a matter of fact, Sahib Ata, who spent the last years of his life in this region (Nadir Village), was also the constructor of the mosque complex in Aksehir (1250) consisting of matbah, hankah, fountain, masjid and madrasah; the inn and bath in Ilgin and the large palace, which has not been found yet. After the death of Sahib Ata, the power of the family continued in the region and this effect caused the region to be named as Karahisar-ı Sahib province until the 20th century. Like the Pervaneoğullari in Sinop, Sahib Ataoğullari established a vassal power attached to the center and became one of the most powerful families of the years when the Seljuks withdrew from the stage of history.

Anahtar Kelimeler

Sahib Ata, Afyon, Caravanserai, Pervane, Seljuk

Kaynakça

• AKOK, M., “İshaklı Kervan Sarayı”, Türk Arkeoloji Dergisi, C.21, S.2, Ankara 1974, s.5-21.
• AKSARAYÎ KERÎMÜDDİN MAHMUD-İ, Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çeviren: Mürsel Öztürk), Ankara 2000.
• ANONİM SELÇUKNÂME, Anadolu Selçukluları Devleti III, (Yay.: Feridun Nâfiz Uzluk) Ankara 1952.
• DURSUN, Ş., “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Süsleme Sanatı Örnekleri”, İpek Yolu'nda Türk Kültür Mirası, (Ed.F.Atasoy), Türk Yurdu Yayınları, Ankara 2014, s.526-554.
• ERDMANN, K., Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts,Vol.I. Berlin 1961.
• EYİCE, S., “İshaklı Kervansarayı”, Türk Ansiklopedisi, C.XX, Ankara 1972.
• HUART, C., Epigraphie Arabe d’Asie Mineure, Paris 1895.
• HUART, C., Konia, La Ville des Derviches Tourneurs, Souvenirs D’un Voyage en Asie Mineure, Paris 1897.
• İBN BİBİ, El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Nâme), (Hazırlayan: Mürsel Öztürk) Cilt: I-II, Ankara 1996.
• KARPUZ, H., “Sahip Ata’nın Yaptırdığı İshaklı Han”, Antalya 3. Selçuklu Semineri (10-11 Şubat 1989)Bildiriler, İstanbul 1989, s.82- 90.
• KAYADEMİR, M., Restoration Project of Ishaklı Caravanserai in Sultandag, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Restorasyon Bölümü, Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara 1986.
• KAYMAZ, N., Pervane Mu’înü’d-din Süleyman, Ankara 1970.
• KONYALI, İ.H., Nasrettin Hoca Şehri Akşehir (Tarihi Turistik Kılavuz), İstanbul 1945.
• ÖGEL, S., Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine, Ankara 1966.
• ÖNGE, Y., “Anadolu Türk Mimarisinde Köşk-Mescit Geleneği”, Önasya, C.5, S.52, Ankara 1952, s.9–11.
• ÖZERGİN, M.Kemal, (Anadolu Selçukluları Çağında Kervan Yolları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1959,
• SARRE, F., Reise in Kleiasien-Sommer 1895-Forschungen zur Seldshukischen Kunst und Geographie des Landes, Berlin 1896.
• TURAN, O., Selçukluları Zamanında Türkiye, İstanbul 1998.
• UĞUR, Ferit, M.- KOMAN, M.Mesut., Sahip Ata İle Oğullarının Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1934.
• ÜNAL, R.H., Osmanlı Öncesi Anadolu-Türk Mimarisinde Taçkapılar, İzmir 1982
• UZLUK, F.N., Fatih Devrinde Karaman Eyaleti Vakıfları Fihristi, Ankara 1958.
• YAVAŞ, A., Anadolu Selçuklu Veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali’nin Mimari Eserleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• YAVUZ, A.T., “Kervansaraylar”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, (Mimarlık ve Sanat), Ankara 2006, s.435–445.
• VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Abide ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı Dosya NO:03.16.01/02