İBN SÎNÂ VE EL-KÂNÛN Fİ’T-TIBB ESERİNİN ORTA ÇAĞ AVRUPASI TIP FAKÜLTELERİ DERS MÜFREDATLARINA TESİRİ

Yıl 2020, Sayı: 12, 71 - 100, 29.06.2020

Murat Serdar

Öz

İbn Sînâ, Orta Çağ’da yetişmiş önemli bir tıp alimidir. İlmi kabiliyeti yüksek olan İbn Sînâ, gençliğinden itibaren ilim meraklılarının dikkatini çekmeyi başarmıştır. Bilhassa tıp ilmi alanındaki bilgisi ve becerisi onu daha da ünlü yapmıştır. Tıp alanındaki en büyük ve en önemli çalışması 1012 yılında başlayıp on yılı aşkın bir sürede bitirdiği el-Kânûn fi’t-Tıbb adlı eseridir. İbn Sînâ, bu eser vasıtasıyla Hipokrat ve Galen gibi ismi ve eseriyle çağının ötesine geçebilmiştir. El-Kânûn fi’t-Tıbb, batı dilleri arasından Latinceye ilk kez XII. yüzyılda Gerard de Crenoma tarafından tercüme edilmiştir. Bu eser daha sonra Avrupa’da İbranice’ye de çevrilmiş ve bazı bilim insanları Arapçası ya da Gerard de Crenoma’nın tercümesinden daha ziyade bu İbranice metni kullanmıştır ve eser her iki şekilde de yayınlanmıştır. Ayrıca bu eser, ihtiva ettiği bilgilerden dolayı XI. yüzyılın sonundan itibaren Avrupa’da kurulmaya başlayan tıp okullarında batılı bilim insanlarınca başvuru eseri olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Ülkemizde İbn Sînâ’nın eserinin Orta Çağ Avrupası’nda kimler tarafından tercüme edildiği ve ne zaman yayınlandığı hususunda pek çok çalışma olmasına rağmen, eserin ders müfredatlarındaki yerine dair henüz bir çalışma yapılmamıştır. Biz de bu çalışmamızda, erişime açık olan tıp okullarının dönem kaynakları ile sonradan yapılan çalışmalardan yola çıkarak el-Kânûn fi’t-Tıbb’ın batıdaki ders müfredatlarında kullanımına belirli dönemlerdeki örnekleriyle ışık tutmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

İbn Sînâ,, Tıp,, Orta Çağ,, Avrupa,, Ders Müfredatı,, el-Kânûn fi’t-Tıbb

MIDDLE EUROPEAN MEDICINE FACULTIES OF AVICENNA AND THE CANON OF MEDICINE WORK TO THE COURSE CURRICULUM

Öz

Avicenna is an important medical scholar who grew up in the Middle Age. Avicenna, who has a high scientific ability, has managed to attract the attention of science enthusiasts since his youth. His knowledge and skills, especially in the field of medical science, made him even more famous. His biggest and most important work in medicine is his work named The Canon of Medicine, which started in 1012 and completed over a decade. Thanks to this work, Avicenna was able to go beyond his age with his name and work like Hippocrates and Galen. The Canon of Medicine was translated into Latin for the first time in the 12th century from the western languages by Gerard de Crenoma. This work was later translated into Hebrew in Europe, and some scientists used this Hebrew text, rather than the translation of Arabic or Gerard de Crenoma, and the work was published in both ways. In addition, this work has been used as a reference by western scientists in medical schools that started to be established in Europe since the end of the 11th century due to the information it contains.
Although there are many studies on who translated and when published the work of Avicenna in medieval Europe in our country, no study has yet been done on the place of the work in the curriculum. In this study, we will try to shed light on the use of The Canon of Medicine in the western curricula of certain schools, based on the primary resources of medical schools that are open to access.

Anahtar Kelimeler

Avicenna, Medicine, Middle Ages, Europe, Curriculum, The Canon of Medicine

Kaynakça

• Afnan, Soheil M., Avicenna -His Life and Works-, George Allen & Unwin Ltd., London 1958,
• Ahmad, Wasim, Khan, N.A., Ghufran A., anothers, “Ibn Sina”, Hamdard Medicus, Vol. 54/4, 2011, s. 46-53.
• Alper, Ömer Mahir, “İbn Sînâ”, DİA, XX., İstanbul 1999, s. 319-322.
• Asımov, Muhamed, “The Life and Teachings of Ibn Sina”, Indian Journal of History of Science, Vol: 21/ 3., 1986, s. 220-243.
• Avicenna, Canon Medicinae and De Viribus Cordis, Latin Trans: Gherardo da Sabbioneta, ed: Petrus Rochabonella, Corr: Prosdocimus Mutius, Venice 1490.
• Avicenna, Canon Medicinae, Latin Trans: Gerardus Cremonensis, Comm. Jacobus de Partibus, Add: Johannes Laskaris, Ed: Jacques Ponceau, Lyon 1498.
• Avicenna, Canon Medicinae, Latin Trans: Gherardo da Sabbioneta, Venice 1489.
• Avicenna, Clerissimi et Praecellentissimi Doctoris Abvalj Ibn-Tsina… AVICENNA CANONİS MEDICINAE, LIBER SECVNDVS, Interprete Vopisco Fortunato Plempio, Lovanni, Nempaei 1658.
• Avicenna, Kanon, Hebrew Trans: Nathan ben Eliezar Ha-Me’ati (1279-83), Ibn Vives al-Lorqui, Joseph ben Joshua (before 1408), Naples 1491.
• Avicenna, Liber Canonis Auicenne, Quarto & Quinto, Latince Trans: Gentilis Fulgi, Rome 1520.
• Avicenna, Liber Canonis Auicenne, Rome 1507.
• Bayat, Ali Haydar, Tıp Tarihi, Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Beyhakî, Ali b. Zeyd, Târîhu hükemâ’i’l-İslâm, Neş. Muhammed Kürd Ali, Dımaşk 1946.
• Calvet, Antone, “Joël Chandelier, “Avicenna et la médecine en Italie, Le Canon dans les universités italiennes (1200-1350), Honoré Champion, Paris 2017, Review” De Gruyter, Vol. 45/1-2, 2018, s. 7-13.
• Dumas, Geneviève, Santé et société à Montpellier à la fın du Moyen Âge, Brill, Leiden 2015.
• Goodman, Lenn E., Avicenna Updated Edition, Cornell University Press, London 2006.
• Gutas, Dimitri, İbn Sînâ’nın Mirası, der ve trc: M. Cüneyt Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul 2004.
• İbn Sînâ, el-Kânûn fi’t-Tıbb, C. 2, çev: Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• İbn Sînâ, el-Kânûn fi’t-Tıbb, C.1, çev: Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• İbn Sînâ, el-Kânûn fi’t-Tıbb, C.3/1-2, çev: Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• İbn Sînâ, el-Kânûn fi’t-Tıbb, C.4, çev: Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• İbn Sînâ, el-Kânûn fi’t-Tıbb, C.5, çev: Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• Kahya, Esin, “el-Kânûn fi’t-Tıbb”, DİA, C. 24, İstanbul 2001, s. 331-332.
• Launoii, Joannis, Regii Navarrae Gymnasii Parisiensis Historia, Vol: 1., Paris 1677.
• Malagola, Carlo, Statuti dell’ universita e dei collegii dello studio bolognese, 1888.
• Mansi, Joannes Dominicus, Sacrorum Conciliorum Nova, et Amplissima Collectio (1109-1166), Vol: 21., Monumenta Germaniae Historica, 1776.
• Nizâmî-i Arûzî, Çehâr Makale, trc: Esin Eren Soysal Demavend Yayınları, İstanbul 2016.
• Park, Katharine, Doctors and Medicine in Early Renaissance Florence, Princeton University Press, New Jersey 1985.
• Perrenon, Eugen, Die Chirurgie Des Hugo von Lucca nach den Mitteilungen bei Theodorich, Buchdruckerei von Gustav Schade, Berlin 1899.
• Prioreschi, Plinio, A History of Medicine: Medieval Medicine , Vol: 5 Horatius Press, Nebraska 2003.
• Rashdall, Hastings, The Universities of Europe İn The Middle Ages, C: 2./1., Cambridge University Press, New York 2010.
• Reisman, David C., “Stealing Avicenna’s Books: A Study of the Historical Sources fort he Life and Times of Avicenna”, Before and After Avicenna, Ed: David C. Reisman and Ahmed H. Al-Rahim, Brill, Boston 2003, s. 91-126.
• Ricardi Anglicii, Anatomi Ricardi Anglicii (c.a. 1242-1252), Primum Edidit Robertus Töply Ques, Vindobonae 1902.
• Schroeder. H.J., DiscipnaryDecrees of the General Councils, B. Herder Book Co., London 1937.
• Serdar, Murat, Geç Ortaçağlarda Batı Avrupa’da Hastaneler ve Tıp Eğitimi, Tokat Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Tokat 2015.
• Siraisi, Nancy, “The Faculty of Medicine”, A History of The University In Europe, Vol: 1., ed: Hilde de Ridder-Symoens, Cambridge University Press, Cambridge 1972, s. 360-387.
• Siraisi, Nancy G., Avicenna in Renaissance Italy -The Canon and Medical Teaching in Italian Universities After 1500, Princeton Unversity Press, Princeton 1987.
• Terzioğlu, Arslan, “İbn Sînâ’nın Tabâbeti ve Avrupa’ya Tesirleri”, İbn Sînâ -Doğumunun Bininci Yılı Armağanı, ed: Aydın Sayılı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1984, s. 41-66.
• Terzioğlu, Arslan, “Selçuklu Hastaneleri ve Avrupa Kültürüne Tesirler”, Malazgirt Armağanı, TTK Yayınları, Ankara 1993, s. 49-74.
• Topdemir, Hüseyin Gazi, İbn Sînâ, Say Yayınları, İstanbul 2009.
• Ünver, A. Süheyl, İbn Sina -Hayatı ve Eserleri Hakkında Çalışmalar, Bürhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul 1955.
• Wallis, Faith, Medieval Medicine A Reader, University of Toronto Press, New York 2010.
• Yaltkaya, Şerafettin, İbn Sinâ’nın İbn Ebi Useybia’nın Tabakatındaki Hal Tercümesi, Büyük Türk Filozof ve Tıb Üstadı İbni Sina, TTK Yayınları, Ankara 1937.