ORTA ÇAĞDA SURİYE’DE KÜRT VARLIĞI

Yıl 2020, Sayı: 12, 187 - 208, 29.06.2020

Bekir Biçer

Öz

Orta Doğu’nun yerli halklarından olan Kürtler yoğun olarak, Türkiye’nin güney ve doğusunda, Irak’ın kuzeyinde, İran’ın güney ve batısında ve Suriye’nin kuzeyinde yaşamaktadır. Kürtlerin anavatanın genel olarak Yukarı Mezopotamya ve İran’da Zagros Dağları çevresi olduğu kabul edilmektedir. Türkiye ve Suriye gibi diğer bölgelere ise Kürtlerin ne zaman nasıl gittikleri tartışmalı bir konudur. Öncelikle belirtelim ki Türkiye’de, Suriye Kürtlerin tarihi akademik düzeyde ele alınıp araştırma yapılmamıştır. Bu konudaki tek araştırma Kadri Yıldırım’a aittir. Suriye Kürtleri ile ilgili olarak bugünkü bilgi ve kabullerin tamamı siyasi polemik ve iddialardan ibarettir. Suriye Kürtlerinin temsilcisi olduğunu söyleyen PYD yöneticileri Şam yönetimiyle girdikleri tartışmalarda: “Biz burada iken siz yoktunuz” demiş ve Suriye Kürtlerin Suriye’de Araplardan daha eski olduğunu iddia etmiştir. Sözde bir kısım Kürt araştırmacılar ise Kuzey Suriye’nin Kürtlerin anavatanı olduğunu sanmaktadır. Bu makalede Suriye’de Kürt Varlığı araştırılacaktır.
Suriye’yi konu alan İslamiyet öncesi hiçbir kaynakta, Suriye’deki Kürt varlığından söz edilmemiştir. Tespit edebildiğimiz bilgilere göre, İslamiyet’ten önce Suriye’de Kürt olmadığı ve Kuzey Suriye Kürtlerin anavatanı olmadığı gerçeği netleşmiştir. İslami dönem tarih kaynaklarına bakıldığı zaman ise X. yüzyıldan önce Suriye’de Kürt adı geçmemektedir. Kürt yerleşim birimi olarak ise bir Kürt köyünden ve Şam civarında bir Kürt mahallesinden söz edilmektedir. Bu makalede Kuzey Suriye’de yaşayan ve nüfuslarının yaklaşık olarak iki milyon civarında olduğu söylenen Kürtlerin buraya ne zaman nasıl geldiği sorusunun cevabı aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Suriye,, Kürt,, Aşiret,, Göç,, Savaş

EXISTENCE OF KURDS IN SYRIA IN MIDDLE AGES

Öz

Kurdish people who are natives of the Middle East mostly reside in Turkey’s south and east, Iraq’s north, Iran’s south and west, and Syria’s north. It is generally accepted that the homeland of Kurdish people are Upper Mesopotamia and around the Zagros Mountains in Iran. It is open to debates how and when Kurds went to other regions such as Turkey and Syria. First of all, it should be mentioned that there is no academic research in Turkey on the subject of Kurdish history. The only research on this subject belongs to Kadri Yıldırım. All of the information and acceptance of today consist only of polemics and allegations. PYD rulers who claim to be the representative of Syrian Kurds advocated in a dispute with the Damascus rulers that “When we were here, you were not”, thus claiming that Kurds in Syria has a longer history in Syria than Arabs. On the other hand some Kurdish researchers claim that Northern Syria is the main homeland of Kurds. In this paper, the existence of Kurds in Syria will be researched.
No source on the subject of pre-Islamic Syria mentions Kurdish existence in Syria. According to the data collected, there were no Kurds in Syria before Islam and Syria is not their homeland. No mentions of Kurds in Syria can be found in the Islamic sources before the 10th century. As a Kurdish residential unit, there are mentions of a Kurdish village and a Kurdish neighborhood nearby Damascus. In this paper, the answer will be searched to the question of how and when the Kurdish people, who live in Syria and are said to be a population of approximately two million, came to Syria.

Anahtar Kelimeler

Syria, Kurd, Tribe, Migration, War

Kaynakça

• Akın, İhsan, Hakkari Beyliği (1130-1849), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2019.
• Kerimüddin Mahmud Aksarâyi, Müsâmeretü’l- Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Ali Muhammed Sallâbi, Zengîler Dönemi, trc. Turgut Akyüz, Ravza Yayınları, İstanbul 2014.
• Aynî, İkdu'l-Cümân fı Tarihi Ehli'z-Zaman, C. I, www. shamela.com.
• Berzenci, Ahmed Muhammed Abdülkerim, Zengi Atabeyliği Devrinde Kürtler, Erbil Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erbil 2001.
• Ebu Fida, el-Muhtasar fi Ahbari'l-Beşer, C. 2, thk. Mahmud Reyyûb, Daru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
• Ebû Şâme el-Makdisî, er-Ravzateyn fi Ahbâru’l-Devleteyn: en-Nûriye ve’s-Salâhiye www.al-mostafa.com.
• el- Ömerî, Mesâliku’l-Ebsâr, C. III, www.shamela.com.
• Gregory Abu’l-Farac, Abu’l-Farac Tarihi, C. II, çev. Ömer Rıza Doğrul, TTK Yayınları, Ankara 1999.
• Hamdullah Müstevfi, Târîh-i Güzîde çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2018.
• Hazrecî İbrahim b. Muhammed b. Ebu’l-Fevâris, Tarihu Devleti’l-Ekrad ve’l-Etrak, Yazma Süleymaniye (Hekimoğlu) Kütüphanesi, No: 695.
• İbn Asâkir, Tarihi Dımaşk, C. 2, thk. Ali Şiri, www.shamela.com.
• İbn Haldun, Tarihi İbn Haldun, C. 5, www.shamela.com.
• İbn Kalânisî, Şam Tarihine Zeyl, çev. Onur Özatağ, TİB Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• İbn Kesir, el- Bidâye ve’n-Nihâye, C. 12, çev. Mehmet Keskin, İstanbul 2000.
• İbn Şeddâd, Nevâdir es-Sultâniye ve’l-Mehâsinü’l-Yusûfiyye, www.alsalafway.com
• İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb, yay. Ali Sevim, TTK Basımevi, Ankara 1976.
• İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb, C. I. www.al-mostafa.com
• İbnü’l-Esir, el-Kâmil fi’t-Tarih, C. 11, trc. Abdülkerim Özaydın, İstanbul 1987.
• İmam Zehebî, Târîhu’l-İslâm,thk. Ömer Abdusselam, Daru’l-Kütüb Arabi, Lübnan 1987, bölüm 9, s. 25-38.
• İmaddeddin İsfehânî, Hurûbu Selahaddin ve Feth-i Beytü’l- Makdis, C. 3, Dârul Menar, Kahire t.s.
• James, Boris, Selâhaddin ve Kürtler, çev. Nazlı Bilgiç, Avesta, İstanbul 2015.
• Maalouf, Amin, Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, çev. Ali Berktay, YKY, İstanbul 2012.
• Makrizi, es Sülûk li-Marifeti Düveli’l-Mülûk, https://www.al-mostafa.com
• Makrîzî, lttiazü'l-Hunefa bi Ahbari'l-Eimmeti'l-Fatimiyyin ve’l -Hulefa, www.shamela.com
• Mehmet Emin Zeki Bey, Kürtler ve Kürdîstan Tarihi, trc. Komisyon, İstanbul 2011.
• Mesudi, Murûcu'z-zeheb, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2004.
• Minorsky, Viladimir, Kürtler ve Kürdîstan, çev. Kamuran Fıratlı, İstanbul 2004.
• Oflaz, Abdülhalim, “Eyyubi Ailesinin İlk Dönem Tarihleri”, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.7, 2016, s.37-60.
• Özaydın, Abdülkerim, “Ahmedililer”, DİA, C. II, İstanbul 1988.
• Safedî, el-Vâfi ve’l-Vefâyat, C. I, https://www.al-mostafa.com
• Sevim, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Şerefhan, Şerefnâme, çev. M. Emin Bozarslan, Diyarbakır 2006.
• Şeşen, Ramazan, Selahaddin Devrinde Eyyubiler Devleti, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1983.
• Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2001.
• Ünal, Nasuhi Karaarslan, “Hamdânîler”, DİA, C. 15, İstanbul 1997, s. 446-447.
• Üsame İbn Münkız, Kitabu-l İtibar, çev. Yusuf Ziya Cömert, İstanbul 2008.
• Yâkût el-Hamevî, Mu’cemu’l-Büldân, çev. Seyfettin Çetin, Nubihar Yayınları, İstanbul 2014.
• Yâkût el-Hamevî, Mu’cemu’l-Büldân, C. 4, thk. Nâşirûn, Dar’us-Sadr, Beyrut 1957.
• Yaltkaya, M. Şerafeddin, “Karâmita ve Sinan Reşîdüddin”, Dârül-Fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası, S. 7, İstanbul 1928.
• Yıldırım, Kadri, Kürt Tarihi ve Coğrafyası 1/Rojava, Şemal Yayınları, İstanbul 2015.