ORTA ASYA OĞUZ BOYLARI TARİHİNİN BAZI MESELELERİ

Yıl 2020, Sayı: 12, 299 - 316, 29.06.2020

Çevirmen: Yusuf Akbaba Çevirmen: Gürkan Açıkgöz

Öz

Ortaçağ Oğuzları üzerine yapılan çalışmalar arasında ilk olarak Ebu’l-Gazi ve Müneccimbaşı’nın eserleri dikkat çekmekte ve bu eserlerde konu ile ilgili önemli bilgiler bulunmaktadır. Avrupa’da D’Herbelot ve J. Deguignes, Rusya’da ise V. N. Tatişev ve N. M. Karamzin, Oğuzlar hakkında yapılan çalışmalara öncülük etmişlerdir. Oğuz Yabgu Devleti, Oğuzların etnogenezi (Hunlardan, Tu-küelerden veya Massagetlerden geldiklerine, Polovetsler veya Uygurlarla aynı olduklarına dair görüşler), tarih sahnesine çıkışı, ilk yaşam alanları, siyasi faaliyetleri ile kabile ve toplum yapıları üzerine özellikle SSCB’de yapılan araştırmalarda benzer veya farklı bakış açıları ifade edilmiştir. Bu noktada V. V. Bartold, S. P. Tolstov, A. Yu. Yakubovskiy, A. A. Roslyakov ile diğer Rus ve Sovyet tarihçilerinin yanı sıra, Avrupa ve Türkiye’de yapılan çalışmalardan da bahsedilebilir. Spuner-Menke ve K. Miller’in, Oğuzların yaşadıkları bölgeler hakkında bilgi veren haritacılık çalışmaları da oldukça önemli olup, konuya katkı sağlayacak mahiyettedir. Oğuzların Selçuklular dönemi öncesinde bir devlet kurmuş olup olmadıkları da tarihçiler arasında tartışma konusu olmuştur. Selçukluların ilk dönemleri ve kökenleriyle ilgili olarak SSCB’de ve yurtdışında araştırmalar yapan E. Blochet, N. Asım, Z. V. Togan, D. M. Dunlop, G. Weil, C. Cahen gibi tarihçiler arasında da (Moğol Salciutlardan, Kereyit veya Naymanlardan, Hazarlardan, Kırgız bozkırlarından gediklerine dair) ortak veya farklı görüşler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Oğuzlar,, Sır-Derya,, Oğuz Yabgu Devleti,, Selçuklular

НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ ИСТОРИИ ОГУЗСКИХ ПЛЕМЕН СРЕДНЕЙ АЗИИ

Öz

Среди работ о средневековых Огузах первое привлекали внимание работы Абу-ль-Гази и Мюнеккимбаши, которые содержат важную информацию о предмете исследования. В Европе Д'Эрбело и Ж. Дегинь, а в России В. Н. Татищев и Н. м. Карамзин были пионерами работы об Огузах. Особенно в исследованиях, проведенных в советах, сходны или различны точки зрения, высказанные об огузско-Ябгузском государстве, об Огузском этногенезе (мнения о том, что они происходят от гуннов, ту-куев или массагетов, они такие же, как половцы или уйгуры), об их появлении в тот период истории, об их первом переселении, об их политической деятельности и социально-племенных структурах. В этот момент В. В. Бартольд, С. П. Толстов, А. Ю. Якубовский А. А. Росляков, а также вместе с другими русскими и советскими историками могут быть упомянуты исследования, проведенные в Европе и Турции. Картографические исследования Шпунера-Менке и К. Миллера, которые дают информацию о переселении Огузов, также очень важны и в какой-то мере могут внести свой вклад в эту тему. Вопрос о том, создали ли огузы государство до Сельджукского периода, также был предметом споров среди историков. Среди таких историков, как Э. Блохет, Н. Асым, З. В. Тоган, Д. М. Данлоп, Г. Вейль, К. Каен которые проводили исследования о происхождении Сельджуки в СССР и за рубежом eсть общие или разные мнения (о том, что они пришли из монголов, найманов, керейтов, каспийцев или киргизских степей).

Anahtar Kelimeler

Огузы, Сыр-Дерья, Огуз Ябгу, Сельджуки