SELÇUKLULAR DEVLETİ'NDE İKTİDARIN YAPISI VE SİYASÎ MEŞRUİYET

Yıl 2020, Sayı: 13, 263 - 286, 31.12.2020

Çevirmen: Hormoz Kazemighalinghieh Çevirmen: Ysemin Ellik

Öz

Selçuklu Türkmenleri siyasi sahneye adım attığı sırada İran, Abbâsî Hilâfeti dönemindeki siyasi değişikliklerden ve yeni hükümetlerin oluşumundan kaynaklanan geniş tarihi tecrübeler edinmiştir. Bu hükümetler, İran Ortaçağ tarihinde ilk İslâm İmparatorluğu’nu kurmak için Selçuklu Devleti’ne önemli bir siyasi yapıyı miras bırakmışlardır. Selçuklu Devleti, yaklaşık bir buçuk yüzyıl boyunca Mâverâünnehir’ den Akdeniz’e kadar uzanan geniş topraklar üzerinde hâkimiyetini sağlam bir şekilde kurabilmek için, İranlı bürokrasinin ve kabilenin gelenek-göreneklerinden oluşan yönteme dayanarak, yeni bir iktidar yapısı oluşturmuştur. Kendi meşruiyetini örgütlemek için, toplumdaki ana kurumlar arasındaki etkileşimi ve güç paylaşımını geliştirmiştir. Bu makale Max Weber’in, meşruiyet tanımını ve onun çeşitlerini temel alarak Selçuklu Devleti’nin kurulduğu zamandan Sultan Melikşah dönemini sonuna kadar (Kameri 431-485) (1040-1092) Selçuklu Devleti’nin yapısını tanıtmayı amaçlamaktadır. Ayrıca çeşitli meşruiyet türlerine dayanarak Selçukluların, meşrulaşmaya giden yolda kullandıkları uygulamaları ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Devleti, Siyasi Yapı, Halifelik, Saltanat, Vezaret, Emirlik, Siyasi Meşruiyet

مشروعیت سیاسی وساختار قدرت در حکوت سلجوقیان

Öz

ترکمانان سلجوقی زمانی در عرصهٔ قدرت خواهی گام نهادند که ایران تجربهٔ تاریخی وسیعی از تحولات سیاسی و تشکیل
حکومت های نو به نو در دورۀ خلافت عباسی را پشت سر می گذاشت. این دولت ها تجربه ارزشمندی از ساختار و مشروعیت
سیاسی را برای دولت سلجوقی به یادگار گذاشتند تا به کمک آن اولین امپراتوری اسلامی را در تاریخ میانهٔ ایران تشکیل دهند.
دولت سلجوقی با تکیه بر شیوه ای مرکب از آداب و رسوم قبیله ای و دیوان سالاری ایرانی،ساختار جدیدی از قدرت را ایجاد
کرد که توانست نزدیک به یک قرن و نیم بر قلمرو گسترده ای از ماوراءالنهر تا مدیترانه حکومت کند. این مقاله با توجه به
مقاله ماکس وبر از مشروعیت و انواع آن، به بازنگری ساختار دولت سلجوقی از زمان تشکیل امپراتوری سلجوقی تا پایان
حکومت سلطان ملکشاه ) ۴۸۵ - ۱ ۴۳ ق( می پردازد تا نوع ویژه ای ازمشروعیت سیاسی را معرفی کند که سلجوقیان با تکیه بر
کنشگران و نهادهای مؤثر در جامعه و تقسیم قدرت در میان ایشان در تاریخ ایران رقم زدند.

Anahtar Kelimeler

دولت سلجوقی, ساختار قدرت،, خلافت, سلطنت،, وزارت،, امارت،, شروعیت سیاسی,