TAHTTAN SÜRGÜNE BİR SELÇUKLU SULTANI: I. GIYÂSEDDİN KEYHUSREV’İN GURBET HAYATI

Yıl 2023, Sayı: 17, 97 - 112, 25.01.2023

İsmail Turan

https://doi.org/10.23897/usad.1242046

Öz

I. Gıyâseddin Keyhusrev, Türkiye Selçuklu Devleti’nin kudretli hükümdarlarından biridir. Çünkü devletin siyasi yapılanmasının temelleri bu hükümdar tarafından atılmıştır. Ancak tarihte çok az hükümdarın başına gelebilecek olaylar onun başına gelmiştir. Gıyâseddin Keyhusrev, babası II. Kılıç Arslan’ın vefatından sonra Türkiye Selçuklu tahtına çıkmış fakat kardeşleri onun hükümdarlığını kabul etmemiştir. Ağabeyi Rükneddin II. Süleyman Şah, başkent Konya’yı kuşatmış, çetin bir mücadele sonrasında Gıyâseddin Keyhusrev’den Türkiye Selçuklu tahtını devralmıştır. Tahtı kaybeden Gıyâseddin Keyhusrev, saltanatı geri almak ümidiyle Anadolu’da bulunan kardeşlerinin yanında bazı diğer hükümdarları ve yöneticileri ziyaret etmiştir. Nihai olarak Bizans İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’a gitmiş ve tekrar tahta geçinceye kadar uzun bir süre burada kalmıştır. Bu çalışmada Gıyâseddin Keyhusrev’in tahtan indirilmesinden sonra Anadolu’nun her bir bölgesinde veya şehrinde bulunan kardeşlerine ve diğer devletlere yaptığı seyahatler ile İstanbul’da bulunduğu süre boyunca başına gelen olaylar ele alınmıştır. Bu seyahatlerinin muhtevası üzerinde durulmuş, yapmış olduğu ziyaretler ile ulaşmak istediği amaca değinilmiş ve bu gayeye ulaşıp ulaşamadığının değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu Devleti, I. Gıyâseddin Keyhusrev, Rükneddin II. Süleyman Şah, Bizans İmparatorluğu

A SELJUK SULTAN FROM THE THRONE TO EXILE: THE EXILE LIFE OF GHIYATH AL-DIN KAYKHUSRAW I

Öz

Ghiyath al-Din Kaykhusraw I was one of the mighty ruler of the Anatolian Seljuk State. The
foundations of the political structuring of the state were laid by this sultan. Events that could happen
to very few sultans in history happened to him. Kaykhusraw I the Anatolian Seljuk State throne after
the death of his father, Kilij Arslan II but his brothers did not accept his reign. His brother Rukn al-
Din Suleyman Shah II besieged the capital of Konya and, he took over the Seljuk throne from
Kaykhusraw I after a tough struggle. Kaykhusraw I, who lost the throne, visited his brothers in
Anatolia and some other state rulers and administrators with the hope of reclaiming the sultanate,
and then he moved to Constantinople l, the capital of the Byzantine Empire, and resided here for a
long time until he took the throne again. In this study, after the dethronement of Kaykhusraw I, the
visits he made to his brothers and other states in each region or city of Anatolia and the events that
happened during his stay in Constantinople were discussed. The content of these visits was
emphasized, the aim he wanted to achieve with his visits was mentioned and an evaluation was made
on whether he reached this goal or not.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Seljuk State, Ghiyath al-Din Kaykhusraw I, Rukn al-Din Suleyman Shah II, Byzantine Empire, Constantinople

Kaynakça

• Abû’l-Farac, (1999). Abû’l-Farac Tarihi, Süryanice’den (İngilizce’ye çev., Ernest A. Wallis Budge, İngilizce’den Türkçe’ye çev., Ömer Rıza Doğrul), II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Aksarayî, (2000). Müsâmeretü’l-ahbâr, (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Baykara, T. (1997). I. Gıyaseddin Keyhusrev (1164-1211) Gazi-Şehit, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Cahen, C. (1984). Osmanlılardan Önce Anadoluda Türkler, (Moran, Y. Çev.). İstanbul: E Yay.
• Ersan, M. (2007). Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Hacıgökmen, M. A. (2017). Manuel Mavrozomes ve Türkiye Selçuklu Devletine Hizmeti, Tarihin Peşinde, 18, 249-265.
• İbn Bibi, (2014). el-Evâmirü’l-‘Alâ’iyye fi’l-Umûri’l ‘Alâ’iyye, (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• İbnü’l Esir, (1987). el-Kamil fit-Tarih, (Ağırakça, A.-Özaydın, A. Çev.) XII, İstanbul: Bahar Yay.
• Kadı Ahmed, Niğdeli, el-Veledü’ş-şefik ve hafidü’l-Hâlik, Fatih (Süleymaniye) Ktp., nr. 4518.
• Kaya, S. (2010). Süleyman Şah II, İslam ansiklopesisi, (C. 25, s. 105-108). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Kaya, S. (2006). I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kazvînî, H. M. (2018). Târîh-i Güzîde, (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Koca, Salim, “Türkiye Selçuklu Devleti’nin Temel İç ve Dış Politikaları ve Sultan I. Gıyâseddin Keyhüsrev (1192-1296, 1205-1211)”, USAD, V, 2016, s.25-67.
• Koca, S. (1997). Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Merçil, E. (1990). Bizans’ta Selçuklu Hanedan Mensupları, XI. Türk Tarik Kongresi (Bildiriler), 709-721.
• Mîrhând, (2018). Ravzatu’s-safâ, (Göksu, E. terc. ve notlar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Niketas, (1971). Theodar I. Laskaris 1204-22. Ve I. Gıyâseddin Keyhusrev, (Eren, M. Çev.), Selçuklu Araştırmaları Dergisi, III, 193-610.
• Ostrogorsky, G. (1991). Bizans Devleti Tarihi, (Işıltan, F. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Özaydın, A. (2002). Kılıçarslan II, İslam ansiklopesisi, (C. 25, s. 399-403). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Sevim, A. (2002). Keyhusrev I, İslam ansiklopesisi, (C. 25, s. 347-349). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Sevim, A.-Merçil, E. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilât ve Kültür, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Sümer, F. (2002). Keykâvus I, İslam ansiklopesisi, (C. 25, s. 352-353). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Sümer, F. (2002). Keykubad I, İslam ansiklopesisi, (C. 25, s. 358-359). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Süryanî Mihail, Süryanî Keşiş Mihail’in Vekayi-nâmesi, II, trc. H. D. Andreasyan, TTK Ktp.’nde 44-2 no’lu basılmamış nüsha.
• Tarîh-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme), (2014). (Halil İbrahim Gök, H. İ-Coşguner, F. Tercüme ve notlar). Ankara: Atıf Yay.
• Turan, O. (1977). Keykubâd I, İslam ansiklopedisi, (C. 6, s. 646-661). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Turan, O. (1977). Keyhusrev I, İslam ansiklopedisi, (C. 6, s. 613-620). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Turan, O. (1977). Keykâvus I, İslam ansiklopedisi, (C. 6, s. 631-642). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Turan, O. (1977). Kılıç Arslan II, İslam ansiklopedisi, (C. 6, s. 688-703). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Turan, O. (2004). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Yay.
• Uyumaz, E. (2003). Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Yazıcızâde Ali, (2017). Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Oğuznâme-Selçuklu Tarihi), (Bakır, A. Haz.). İstanbul: Çamlıca Yay.