Seljuq bin Musa Yabgu's Coins (On the Early Stages of Seljuq Coinage Minting)

Yıl 2025, Sayı: 22, 151 - 171, 30.06.2025

Çevirmen: Ekrem Kalan

https://doi.org/10.23897/usad.1617821

Öz

The analysis of inscriptions on coins minted in Karmina between 1024 and 1029 offers valuable insights into the early relationship between the Karakhanids and the Seljuqs, as well as shedding light on aspects of the political career of Musa bin Seljuq, one of the founding figures of the Seljuq Empire. The inscriptions reveal that from 1024 to 1028, the Karmina region was under the authority of Musa bin Seljuq, to whom it had previously been granted by the Karakhanid ruler Ali bin al-Hasan, who governed from central Transoxiana. Musa enjoyed such significant rights and privileges that he was able to issue copper coins in his own name, without even referencing his Karakhanid overlord. This situation continued until approximately 1029, when the Seljuqs appear to have lost their control over Karmina.

Anahtar Kelimeler

Great Seljuks , Musa b. Seljuk , Seljuk's Numismatic , Kara-Khanid , Karmina

Musa b. Selçuk’un Sikkeleri (Selçuklu Sikke Basımının Erken Aşamaları Hakkında)

Öz

1024-1029 yıllarına ait Kermine sikkeleri üzerindeki yazıtların analizi, Karahanlılar ile Selçuklular arasındaki ilişkilerin erken tarihini yeniden inşa etmeye ve Selçuklu İmparatorluğu'nun kurucularından Musa bin Selçuk'un siyasi kariyerinin bazı yönlerini aydınlatmaya olanak sağlamaktadır. Yazıtlar, 1024 ve 1028 yılları arasında Kermine bölgesinin, daha önce merkezi Mâverâünnehr’in Karahanlı hükümdarı Ali bin el-Hasan tarafından kendisine verilmiş olan Musa bin Selçuk’a ait olduğunu göstermektedir. Musa o kadar önemli hak ve imtiyazlara sahipti ki, Karahanlı hükümdarının adını bile anmadan kendi adına bakır sikke bastırabiliyordu. Bu durum, Selçukluların Kermine üzerindeki haklarının ellerinden alındığı yaklaşık 1029 yılına kadar sürmüştü.

Anahtar Kelimeler

Büyük Selçuklu , Musa b. Selçuk , Selçuklu Nümismatiği , Karahanlılar , Kermine

Kaynakça

• Agaсanov, S. G. (1969). Oçerki istorii oguzov i turkmen Sredney Azii IХ-ХIII vv. Aşkabad.
• Agacanov, S. G. (1991). Gosudarstvo Sel’cukidov i Srednyaya Aziya v XI-XII vv., Moskva.
• Atahocayev, A. H. ve Koçnev, B. D. (1993). Dva klada kufiçeskih monet iz Uzbekistana, - v: Bartol’dovskiye çteniya, God desyatıy, Tezisi dokladov i soobşçeniy, Moskva.
• Bagirova, S. G. (1987). Soçineniye “Tatimma ‘Sivan el-Hikme’ el-Beyhakî kak obrazets srednevekovogo entsiklopediçeskovo spravoçnika, Taşkent.
• Bartold, V. V. (1963). “Oçerk istorii turkmenskogo naroda”, – v: Soç. T. II, Ç. I, Мoskva.
• Bartold, V. V. (1964). “Ali-tegin” – v: Soç., T. II. Ç. 2, Moskva.
• Bartold, V. V. (1968). “Dvenadtsat’ leksiy po istorii turetskih narodov Sredney Azii”, – v: Soç. Т. V, Мoskva.
• Beradze, G. G. (1985). “O naçale monetnogo çekana v gosudarstve Sel’cukov”, – v: Numizmatika i epigrafika Vostoka, XXIII, Leningrad, s. 48-49.
• Bosworth, C. E. (1968). The Political and Dynastic History of the Iranian World (A. D. 1000-1217), in: The Cambridge History of Iran, Vol. 5, Cambridge.
• Davidoviç, Ye. A. (1992). Korpus zolotıh i serebryanıh monet Şeybanidov (XVI v.), Moskva.
• Drevnetyurkskiy slovar’ (1969). Leningrad.
• Ebu Said Gerdizî (1991). Zeynü’l-ahbâr, Ukraşeniye izvestiy, Razdel ob istorii Horasana, Per. s pers. A. K. Arendsa, Taşkent.
• Ebu’l-Fazl Beyhakî (1969). İstoriya Masuda (1030-1041), Pers., vved., komm, i pril. A. K. Arendsa, İzd. 2-ye, dopolnennoye, Moskva.
• Er-Ravendî, Rahatü’s-sudur, İzvleç. v per. A. A. Romaskeviça, – v: MİTT, T. I.
• Fahreddîn Razî, Câmiü’l-ulum, İzvleç. v per. S. Volina, – v: MİTT, T. I.
• Fraehn, M. (1826). Recensio numorum muhammedanorum…, Petropoli.
• Fraehn, M. (1855). Nova supplementa ad Recensionem numorum muhammedanorum…, Petropoli.
• Fyodorov, M. N. (1966). “İz istorii vzaimootnoşeniy karahanidov i sel’cukidov do obrazovaniya sel’cukidskogo gosudarstva (İstoriko-numizmaticheskiy ekskurs)”, – v: Obşçestvennıye nauki v Uzbekistane.
• Fyodorov, M. N. (1972). “Politiçeskaya istoriya Karahanidov v kontse X-naçale XI v. – v: Numizmatika i epigrafika, X, Мoskva.
• Gafurov, A. (1987). İmya i istoriya – Ob imenah arabov, persov, tacikov i tyurkov, Moskva.
• Hоcaniyazov, Т. (1972). “K voprosu o naçale monetnogo çekana v gosudarstve Velikih Sel’cukov”, – v: Numizmatika i epigrafika, X, Мoskva.
• Hocaniyazov, T. (1977). Denejnoye obraşçeniye v gosudarstve Velikih Sel’cukov, Aşkabad.
• Hocaniyazov, T. (1979). Katalog monet gosudarstva Velikih Sel’cukov, Aşkabad.
• İbnü’l-Esîr (1939). El-Kâmil fi’t-Tarih, İzvleç. v per. İ. N. Lemanov ve S. Volin, – v: Materialı po istorii turkmen i Turkmenii, T. I, Moskva-Leningrad.
• İmadeddîn İsfahanî, Nusret’ül-fetre ve usretü’l-katre (v sokraşçenii al-Bundarî), İzvleç. v per. S. Volina, – v: MİTT, T. I.
• Klyaştornıy, S. G. (1986). “Formı sotsial’noy zavisimosti v gosudarstvah koçevnikov Tsentral’noy Azii (konets I tısyaçeletiya do n.e. - I tısyaçeletiya n.e.”, – v: Rabstvo v stranah Vostoka v sredniye veka, Moskva.
• Koçnev, B. (1997). “Histoire de ‘Ali Tegin, souverain qarakhanide de Boukhara (XIe siècle), vue à travers les monnaies”, - en: Cahiers d’Asie centrale, No: 5-6, Tachkent-Aix-en-Provence, s. 19-32.
• Koçnev, B. D. (1979). “Zametki…, Ç. 2, – v: İstoriya material’noy kul’turı Uzbekistana, Vıp. 15, Taşkent.
• Koçnev, B. D. (1984). “K metodike issledovaniya rannekarahanidskih monet kak istoriçeskogo istoçnika”, – v: İstoçnikovedeniye i tekstologiya srednevekovogo Blijnego i Srednego Vostoka (Bartol’dovskie çteniya -1981), Moskva.
• Koçnev, B. D. (1987). “Zametki po srednevekovoy numizmatike Sredney Azii”, Ç. 8, – v: İstoriya material’noy kul’turı Uzbekistana, Vıp. 21, Taşkent.
• Koçnev, B. D. (1990). “Klad felsov X-XI vv. iz Samarkandskoy oblasti”, - v: Arheologiya Sredney Azii, Tezisi dokladov, Taşkent.
• Koçnev, B. D. (1992). “Drevneyşiye monetı s upominaniyem sel’cukidov”, – v: Kratkiye tezisı dokladov numizmatiçeskoy konferentsii, SPb.
• Koçnev, B. D. (1993). Karahanidskiye monetı: İstoçnikovedçeskoye i istoriçeskoye issledovaniye, Avtoreferat diss. na soisk. uç. stepeni doktora ist. Nauk, Moskva.
• Koçnev, B. D. (1995). “Svod nadpisey na karahanidskih monetah: antroponimı i titulatura (Çast’ 1)”, – v: Vostoçnoye istoriçeskoye istoçnikovedeniye i special’nıye istoriçeskiye distsiplinı, Vıp. 4, Moskva.
• Koçnev, B. D. (1998). “Naçal’nıy etap sel’cukidskoy çekanki”, – v: Moneta: Mejdunarodnıy numizmatiçeskiy al’manah, Vıp. 5, Vologda.
• Minhacüddîn Ebu Ömer-i Osman (1881). Tabakat-ı-Nasiri: A General History of the Muhammadan Dynasties. Transl. by H. G. Raverty, Vol II, London.
• Mîrhând (1939). Ravzatü’s-safa, İzvleç, v per. pod red. A. A. Romaskeviça, – v: MİTT, T. I, Moskva-Leningrad.
• Sadreddîn Ali el-Hüseynî (1980). Ahbarü’d-devletü’s-Selçukiyye (Zübdetü’t-tevarih fi ahbarü’l-umera ve-l-mülükü’s-Selçukiyye) = (Soobşçeniya o Sel’cukskom gosudarstve: Slivki letopisey, soobşçayuşçih o Sel’cukskih emirah i gosudarah, İzd. teksta, per. vved., primeç. i pril. Z. M. Buniyatova, Moskva.
• Smith, J. M. ve Plunkett, F. (1968). “Gold Money in Mongol Iran”, The Journal of the Social and Economic History of the Orient, Vol. II, Leiden.
• St. Album, A Checklist of the Islamic Coins, Sec. Edit. Santa Rosa, 1998.
• Şemsüddîn Ebu’l-Muzaffer Yusuf b. Kızoğlu Sıbt İbnü’l-Cevzî (1968). Mir’atü’z-Zaman Fi Tarihi’l-Ayan, Yayınlayan Ali Sevim, Ankara.
• Tarih-i Sistan (1974). “İstoriya Sistana”, Per., vved. i komm., L. P. Smirnovoy, Moskva.
• Zambaur, E. (1968). Die Münzprägung des Islams, Bd. I, Wiesbaden.