Investigation of Primary School Classroom Teachers’ Perceptions of the Concept of Leadership in the Fourth Grade Social Studies Lesson and the Activities They Created

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 20, 26.04.2023

Demet Öztepe , Nur Ütkür Güllühan

https://doi.org/10.29065/usakead.1234443

Öz

The purpose of this research is based on the examination of classroom teachers' perceptions of the concept of leadership in the fourth grade social studies course and the activities they create. The research is in the case study pattern, which is one of the qualitative research methods. The study group consists of 12 classroom teachers in Beyoğlu district of Istanbul in the 2022-2023 academic year. Personal information form and semi-structured interview were used as data collection tools. In the analysis of the data obtained, the codes and themes created by using content and descriptive analysis were evaluated by the field expert, and consistency was ensured between them. As a result of the analysis of the findings; While the classroom teachers emphasized the communication dimension of the leadership concept such as "the ability to direct people", they stated the importance of leadership as "taking responsibility". According to the findings, they stated that the use of activities provided "permanent learning" and "active participation", they chose "Atatürk themed" content in the activities created, they gave priority to the use of "drama" and they frequently used "leader pictures". In future research, the subject of leadership can be supported not only the social studies course, but also by other courses.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmenleri, Sosyal Bilgiler Dersi, Liderlik, Etkinlik

İlkokul Sınıf Öğretmenlerinin Dördüncü Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Liderlik Kavramına İlişkin Algılarının ve Oluşturdukları Etkinliklerin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin dördüncü sınıf sosyal bilgiler dersindeki liderlik kavramına ilişkin algılarının ve oluşturdukları etkinliklerin incelenmesine dayanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup, çalışma grubunu 2022-2023 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Beyoğlu ilçesindeki 12 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu ve yarı yapılandırılmış görüşme kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde, içerik ve betimsel analiz kullanılarak, oluşturulan kod ve temalar alan uzmanı tarafından değerlendirilmiş olup, aralarında tutarlılık sağlanmıştır. Bulguların analizleri sonucunda; Sınıf öğretmenleri liderlik kavramının daha çok “insanları yönlendirme becerisi” gibi iletişim boyutuna vurgu yaparken, liderlik konusunun önemini “sorumluluk alma” olarak belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenleri liderlik kavramının öğretiminde etkinlik kullanımının “kalıcı öğrenme” ve “aktif katılımı” sağladığını belirtirken, oluşturdukları etkinliklerde, daha çok “Atatürk konulu” içerikleri seçtikleri, “drama” kullanımına öncelik verdikleri ve materyal olarak “lider resimlerini” sıkça kullandıklarını belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmenleri, Sosyal Bilgiler Dersi, Liderlik, Etkinlik

Kaynakça

• Altıkulaç, A. & Akhan, N. E. (2010). 8. Sınıf inkılâp tarihi ve Atatürkçülük dersinde yaratıcı drama yöntemi ve altı şapkalı düşünme tekniğinin kullanılmasının öğrenci başarı ve tutumlarına etkisi . Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 225-247. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59502/855342
• Arı, K., Çavuş, H.& Sağlık, N.(2010). İlköğretim 6.sınıflarda geometrik kavramların öğretiminde etkinlik temelli öğrenimin öğrenci başarısına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27) , 99-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11116/132933
• Atar, G. (2003). Eğitici dramanın sosyal bilgiler dersi coğrafya konularının öğretiminde kullanmanın öğrenmenin kalıcılığı üzerindeki etkileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aylıkçı Şimşek, E. (2001). Sosyal bilgiler öğretiminde drama yönteminin kalıcılığın artırılmasında kullanılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arık, S. (2016). Hayat bilgisi dersinde liderlik becerisinin kazandırılmasının sınıf öğretmeni görüşlerine göre incelenmesi (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bal, M. S. & Akış, A. (2010). “Sosyal bilgiler dersi “insanlar ve yönetim” ünitesinde karşılaşılan kavram yanılgıları”, E-Journal Of New World Sciences Academy, Education Sciences, 1C0256, 5(4), 2061- 2070. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/19822/212261
• Bal, M. S. & Gök, S. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki cumhuriyet, saltanat ve liderlik kavramlarını algılayışları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1183-1198. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/122646/
• Batdı, V. (2014). Etkinlik temelli öğrenme yaklaşımının akademik başarıya etkisi (Meta-analitik ve tematik bir çalişma)/The effect of activity-based learning approach on academic achievement (A Meta-analytic and thematic study). e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 39-55. https://doi.org/10.19160/e-ijer.12976
• Bayuk, K. (2013). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin liderlik davranışlarının sınıf yönetme becerileri ile ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Beycioğlu, K. (2009). İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Beycioğlu, K. & Aslan, B. (2012). “Öğretmen ve yöneticilerin öğretmen liderliğine ilişkin görüşleri: Bir karma yöntem çalışması”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(2), 191-223. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10324/126584
• Camci, F. (2012). Aktif öğrenmeye dayalı etkinlik temelli öğretimin öğrencilerin akademik becerilerine ve öğrenme sürecine etkisi (Yüksek lisans tezi). Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman.
• Can, N. (2007). Öğretmen liderliği becerileri ve bu becerilerin gerçekleştirilme düzeyi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (1), 263-288.
• Can, N. (2009). Öğretmenlerin sınıfta ve okulda liderlik davranışları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 8(2), 385-400. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223548
• Can, N. (2014). Öğretmen liderliği. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Can, N. & Çelikten, M. (2000). Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi süreci. Milli Eğitim Dergisi, 148. Erişim adresi: http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/148/11.htm
• Cooper, D. J.(2003). Leaderhip for follower commitment. butterworth-heinemann, An imprint of elsevier science, Linacre House, Jordan Hill, Oxford Wheeler Road, Burlington.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, Çev.) Ankara: Pegem Akademi.
• Çayak, S. ve Çetin, M. (2016). Öğretmenlerin öğretmen liderliğine yönelik görüşlerinin incelemesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (9), 200-222. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/inesj/issue/40032/476032
• Çelikkaya, T & Kuş, Z. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem ve teknikler. Eğitim Fakültesi Dergisi, XXII(2), 741-758. Erişim adresi: https://www.acarindex.com/pdfler/acarindex-2361-3133.pdf
• Deniz, L. (2003). Öğretmen liderlik stillerini belirlemeye yönelik bir ölçek çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(17), 55-62.
• Eraslan, L. (2004). Liderlik olgusunun tarihsel evrimi, temel kavramlar ve yeni liderlik paradigmasının analizi. Milli Eğitim Dergisi, 162 Erişim adresi: http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/162/eraslan.htm
• Eraslan, L. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında liderlik öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 41(190), 102-121. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36192/406914
• Erden, M. (1997). Sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Alkım Yayın Evi.
• Eren, E. (2004). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (8. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Friedman, W. (2010). Leadership and history. N. Nohria ve R. Khurana (Eds. ), Handbook of leadership theory and practice içinde (s. 291-304). Boston: Harvard Business Press.
• Frost, D. & Harris, A. (2003). Teacher leadership: towards a research agenda. Cambridge Journal of Education, 33(3), 479-498. https://doi.org/10.1080/0305764032000122078
• Gay, L. R., Mills, G. E. & Airasian, P. (2009). Educational research: Competencies for analysis and applications. London: Pearson.
• George, M.J. ve Jones, G.R. (2002). Organizational behavior (3. Basım). New Jersey: Prentice Hall.
• Gül, R. (2010). Cumhuriyet’ten günümüze öğretmenin liderliğine ilişkin öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Gülbahar, B. (2017). Investigation of Perceptions Regarding Teacher Leadership Among Secondary School Teachers in Turkey. Journal of Education and Training Studies, 5(2), 111-119. https://doi.org/10.11114/jets.v5i2.2040
• Gülbahar, B. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin sınıf içi lider öğretmenlik becerilerine ilişkin algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi . Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (1) , 1-28. DOI: 10.29299/kefad.2018.19. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.19.002
• Gündüzalp, S. & Şener, G. (2018). Öğretmen adaylarına göre lider öğretmen. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 668-680. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2959
• Gürol,A. (2003). Okul öncesi öğretmenleri ile okul öncesi öğretmen adaylarının eğitimde dramanın uygulanmasına ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 158.
• Katyal, K. R. & Evers, C. (2004). Teacher leadership and autonomous student learning: adjusting to the new realities. International Journal of Educational Research, 41, 367-382. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2005.08.007
• Katzenmeyer, M. & Moller, G. (2001). Awakening the sleeping giant: Helping teachers develop as leaders, (thousand oaks), CA: Corwin Press.
• Keller, U. (1995). Qualitative data analysis: Theory, methods and practice for researchers. London: Sage.
• Kılıçaslan, H. (2021). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde oyunla kavram öğretimine yönelik bir eylem araştırması (Yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kılınç, A. Ç. ve Recepoğlu E. (2013). Ortaöğretim okul öğretmenlerinin öğretmen liderliğine ilişkin algı ve beklentileri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(2), 175-215.
• Koyuncu, B. (2015). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis.
• Leithwood, K.A. ve Riehl, C. (2003). What we know about successful school leadership. Retrieved from http://olms.cte.jhu.edu/olms2/data/ck/file/What_we_know_about_SchoolLeadership.pdf
• Malbeleği, F. (2011) Drama yönteminin sosyal bilgiler dersi başarısına ve bilinçli tüketicilik düzeyine etkisi (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Mert Cüce, A. P. (2012). Etkinlik temelli matematik öğretimi yapılan sınıf ortamından yansımalar: Aksiyon araştırması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). Sosyal bilgiler dersi ilköğretim 4.-5. sınıf programı. Ankara: M.E.B.
• Miles, M. B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis : an expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif. : SAGE Publications.
• Nalbant, E. ve Özdil, T. (1997). ”Liderlik nitelikleri ve işgören performansı üzerindeki etkileri”, 21. yüzyılda liderlik sempozyumu bildiriler kitabı. 1(18). İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi.
• Namlu, N. (2001). İlköğretim okul yöneticilerinin ekip liderliği özellikleri ve iletişim becerilerine dayalı çatışma eğilimleri (Yüksek lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Nolan, B. ve Palazzolo, L. (2011). New teacher perceptions of the teacher leader movement. NASP Bulletin, 95(4), 302-318.
• Noonan, S. J. (2003). The elements of leadership: what you should know. Maryland: Scarecrow Education.
• Özmantar, M.F. , Bozkurt, A. , Demir,S. , Bingölbali, E. & Açıl, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin etkinlik kavramına ilişkin algıları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 379-398.
• Özmen, H. (2016). Öğrenme kuramları ve fen bilimleri öğretimindeki uygulamaları. S. Çepni (Ed.), Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi (13. Baskı) içinde (s. 52-117). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, F., & Öztürk, B. (2016). Fen bilgisi öğretmeni adaylarının etkinlik kavramına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 0(68), 101-116. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosekev/issue/71359/1147345
• Piaget, J. (2004), Çocukta zihinsel gelişim. (Çev. Portakal, H.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Robbins, S, P. (1994). Örgütsel davranışın temelleri. (Çev. Öztürk, S. A.). Eskişehir: Etam AŞ.
• San, İ. (1999). Türkiye’de yaratıcı drama çalışmalarının dünü ve bugünü. Cumhuriyet ve çocuk, 2. ulusal çocuk kültürleri kongresi. Yayına Hazırlayan: Bekir Onur. Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. s. 267-273.
• Şimşek, S. (2020). Sosyal bilgiler programının yapısı ve özellikleri. S. Şimşek (Ed.), Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri için sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 29-50). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taş, A. (2000). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretim liderliği rollerini gerçekleştirme düzeyleri (Burdur-Isparta illeri örneği) (Doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tay, B. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminin dünü, bugünü ve yarını. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Sosyal bilgilerin temelleri içinde (s. 1-18). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• TDK (2019). Türk dil kurumu sözlükleri. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Tüysüz, B. (2007). Öğrenci liderliği programının 6. sınıf öğrencilerinin liderlik rolleri ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yazıcı, H. ve Koca, K. (2014). Sosyal bilgiler öğretim programı. B. Tay ve A. Öcal (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (s.19-39). (2.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız Arıganoğlu, E. (2021). Öğretmenlerin sınıf liderlikleri konusundaki farkındalıklarının incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 66-94. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1753623
• Yılmaz, S. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde bir yöntem olarak dramanın kullanımına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 123 - 145. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/169850/
• Yılmaz, K., Oğuz, A. & Altınkurt Y. (2017). Öğretmenlerin liderlik davranışları ile öğrenen özerkliğini destekleme davranışları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 659-675. Erişim adresi: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/2624-published.pdf
• Yin, R. K. (2009). Case study methods: design and methods. (4. edition). Thousand Oaks: Sage Pbc. Zehir Gülebi, N. & Bayar, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin liderlik ve yöneticilik kavramına ilişkin algıları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 312-333. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/913541