Interpretation of Konya Seljuk Carpet Motifs in Exlibrises

Yıl 2014, , - , 01.12.2013

Kader Sürmeli

https://doi.org/10.14225/Joh469

Öz

Traditional Turkish carpets’ technical characteristics with strong motifs and knotting technique, have been its greatest support in regular and continuing development which carry on to survive today. The discovery of Gordes - Turkish knotting technique was born from the need of a nomadic tribe to find a thicker and warmer floor material. Located in Konya, the center of the Anatolian Seljuks, Seljuk carpets with their rich color tones and motifs were the ones where this technique was applied for the first time. Most important characteristics of the 8 Konya Seljuk carpets which are good examples of development of Turkish carpet art between 13. and 19. Centuries, currently being exhibited in the Museum of Turkish Islamic Art, are their geometric motifs and large kufic writings on their borders. In this study, the Seljuk carpet motifs have been interpreted in small-sized original works called exlibrises that are pasted inside books and contained owners’ names and various topics of drawings.

Anahtar Kelimeler

Seljuk Carpet Motifs, Exlibris, Exlibris Designs

KONYA SELÇUKLU HALI MOTİFLERİNİN EKSLİBRİSLERDE YORUMLANMASI

Öz

Sağlam motifleri ve düğüm tekniği ile günümüzde de varlığını sürdüren geleneksel Türk halısının teknik özellikleri, düzenli ve sürekli gelişmesinin en büyük dayanağı olmuştur. Gördes-Türk düğümü tekniğinin bulunuşu, göçebe bir kavmin daha kalın ve ısıtıcı bir zemin bulmak gereksiniminden doğmuştur. Anadolu Selçuklularının merkezi Konya’da bulunan, renk tonlamaları ve motifleri bakımından oldukça zengin Selçuklu halıları, bu düğüm tekniğinin uygulandığı ilk halılardandır. 13. Yüzyıldan 19. Yüzyıla kadar uzanan Türk halı sanatındaki gelişimin önemli örnekleri olan ve günümüzde Türk İslam Eserleri Müzesinde sergilenen 8 adet Konya Selçuklu halısının en karakteristik özellikleri; geometrik motifleri ve iri kufi yazılı bordürleridir. Bu çalışmada Selçuklu halı motifleri; kitapların iç kapağına yapıştırılan, üzerinde sahiplerinin adlarının ve çeşitli konularda resimlerin yer aldığı küçük boyutlu özgün yapıtlar olan ekslibrislerde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Halı Motifleri, Ekslibris, Ekslibris Tasarımları

Kaynakça

• Aslanapa, Oktay. (1997). Türk Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: Eren Yayıncılık. Aslanapa, Oktay. (1999). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi. Duruçay, Afif. (1977). “İslam Eserleri Müzesinde Bulunan Sekiz Selçuklu Halısı”. Kültür ve Sanat Dergisi. Sayı: 5. İstanbul. Durul, Yusuf. (1966). “Halılarda Kufiye Benzer Bordürler”, Türk Etnografya Dergisi. Sayı:7. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Erinç, Sıtkı. (2004). “Bir Sanat Dalı Olarak Exlibris”. Anadolu Sanat. Sayı: Eskişehir: Anadolu Üniversitesi G.S.F. Yayınları. Esedova, Hatice. (2007). “Türk Halı Ornömanlarının Dünyaya Miqrasyonu”. I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi Bildirileri. Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları. Günaydın, Tolga. (2012). “Türk Halı Motiflerinin Anlamları”. Erişim Tarihi: 10.03.2014. http://www.turkkoleksiyon.com/hali-ve-kilim/turk-hali-motiflerininanlamlari/. Kardeşlik, Selman. (2010). “İstanbul Vakıflar Halı Müzesinde Konservasyon Çalışmaları ve Yeni Keşfedilen Selçuklu Halıları”. Vakıf Restorasyon Yıllığı. İstanbul. Sayı 1. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul Bölge Müdürlüğü Yayını. Öngen, Ayşe Gamze. (2011). “Anadolu Selçuklu Dönemine Ait İki Halının Görsel Tasarım Öğeleri Bağlamında İncelenmesi”. Zeitschrift für die Welt der Türken -Journal of World of Turks. Vol. 3, No:2 Pektaş, Hasip. (2003). Exlibris. İstanbul: AED Yayınları. Sözen, Metin; Tanyeli, Uğur. (1992). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi Yetkin, Şerare. (1991). Türk Halı Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.