The Influence Of Stress Sources In Organizations On The Work- Family Conflict Of Employees

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 3, 208 - 237, 03.06.2013

Sibel Özafşarlıoğlu Recep Kılıç

Öz

Work and family are the two concepts that people give importance utmost importance in their lives. One of the factors that influence today’s work lives is the conflict employees have between their family lives and work lives. Work stress has a critical place in terms of the performance, productivity, job satisfaction and social relations of employees. This study was conducted among sugar factory employees to examine the relations between work stress factors and work- family conflict. Besides, the relations between the variables in question and socio-economic variables have also been studied. Questionnaire technique was used for the study. The result of the study shows that there is a low and negative relation between work stress factors and work- family conflict; positive and meaningful relations between work control and social support, factors of work stress. It is seen that the work responsibilities of employees do not affect their family lives. Moreover, the employees state that they are content with social support items the most. There is no difference between work stress and work- family conflict in terms of demographic variables, gender, marital status, age, income and number of children. Those working three shifts have relatively more work- family conflict when compared with those working day shift on a permanent basis. It is seen that the civil servants have more decision- making rights and workloads than do the workers, as to the education variable, elementary schools graduates have fewer decision- making rights than do university graduates.

Anahtar Kelimeler

Stress, Work Stress, Work- Family Conflict.

Örgütlerde Stres Kaynaklarının Çalışanların İş-Aile Çatışması Üzerine Etkisi

Öz

İş ve aile kavramları, insanların yaşamlarında en fazla önem verdikleri iki ayrı alanı temsil etmektedir. Günümüz iş yaşamına etki eden faktörlerden birisi de çalışanların iş ve aile yaşamları arasında yaşadıkları çatışmalardır. İş stresi çalışanların, performans, verimlilik, iş tatmini, sağlık ve sosyal ilişkiler açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu çalışma şeker fabrikası çalışanlarının, iş stresi faktörleri ile iş-aile çatışması arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Aynı zamanda ilgili değişkenler ile sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler de araştırma kapsamında incelenmiştir. Çalışmada anket tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda iş stresi faktörleri ile iş-aile çatışması arasında düşük ve negatif bir ilişki, iş stresinin faktörleri olan iş kontrolü ve sosyal destek arasında ise pozitif ve anlamlı ilişkiler gözlenmiştir. Çalışanların iş sorumluluklarının aile yaşantısını etkilemediği görülmektedir. Ayrıca çalışanlar en fazla sosyal destek ile ilgili maddelerden memnun olduklarını ifade etmektedirler. Demografik değişkenler açısından cinsiyet, medeni durum, yaş, gelir, çocuk sayısı ile iş stresi faktörleri ve iş-aile çatışması arasında herhangi bir farklılık yoktur. Üç vardiyalı çalışanlar, daimi gündüz çalışanlara nazaran daha fazla iş-aile çatışması yaşamaktadır. Memurların işçilere nazaran daha fazla karar verme hakkının ve iş yükünün olduğu görülmüştür. Eğitim değişkeni açısından ise ilköğretim mezunlarının üniversite mezunlarına nazaran daha az karar verme hakkında sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Stres, İş Stresi, İş-Aile Çatışması

Kaynakça

• Akgündüz, S. (2006). Örgütsel Stres Kaynaklarının Çalışanların İş Tatmini Üzerindeki Etkisi ve Banka Çalışanları için Yapılan Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (1990). Stres ve Başa Çıkma Yollar (10.Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (2000). Beden Dili, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Baltaş, Z. (2002). Verimli İş Hayatının Sırrı: Stres (2. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Barutçugil, İ. (2002). Organizasyonlarda Duyguların Yönetimi (1. Baskı), İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Bingöl, D. ve Naktıyok, A. (2001). Yönetici Akademisyenlerin Temel Stres Kaynakları ve Stresle Mücadele Teknikleri. 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler, s.323-336.
• Bratton, J. & Gold, J. (1999). Human Resource Managament Theory And Practice, Macmillan Press, London.
• Burke, R.J. (1986). Occupational and Life Stress and the Family: Conceptual Frameworks and Research Findings. International Review of Applied Psychology. 35(3), 347-368.
• Carlson, D. S., Kacmar, K. M. & Stepina, L. P. (1995). An Examination of Two Aspects of Work-Family Conflict: Time and Identity, Women in Management Review, 10( 2), 17-25.
• Çetinkaya, F. (2011). Örgütlerde Stres Kaynaklarının Çalışanların İş-Aile Çatışması Üzerindeki Etkisi ve Afyon İl Merkezindeki Bayan Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demiral, Y., Ünal, B., Kılıç, B., Soysal, A., Bilgin, A. C., Uçku, R. ve Theorell, T. (2007). İş Stresi Ölçeğinin İzmir Konak Belediyesi’nde Çalışan Erkek İşçilerde Geçerlik ve Güvenilirliğinin İncelenmesi. Toplum Hekimliği Bülteni, 26 (1), 11-18.
• Dinçer, Ö. (1994). Örgüt Geliştirme. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Dubrin, A. J. (1997). Fundamentals of Organizational Behavior. Cincinnati, Ohio:South-Western College Publishing.
• Efeoğlu, İ.E. (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, İ. (1999). İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış. İ.Ü. İşletme Fak.Yayınları No: 3, İstanbul.
• Eren, E. (1998). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim (Yayın No:253). Ankara: TODAİE Yayınları.
• Frone, M. R. & Cooper, M. L. (1992). Prevalence of Work-Family Conflict: Are Work and Family Boundraies Asymmetrically Permeable?. Journal of Organizational Behavior, 13(7),723-729.
• Gökdeniz, İ. (2005). Üretim Sektöründeki İşletmelerin Örgüt İçi Stres Kaynakları ve Mobilyacılık Sektöründe Bir Uygulama. S.Ü. S.B.E. Dergisi. Sayı:13, ISNN 1302-1796.
• Greenhaus, J. H. & Beutell, N. J. (1985). Sources of Conflict Between Work and Family Roles. Academy of Management Review, 10(1),76-88.
• Gutek, B., Searle, S. & Klepa, L. (1991). Rational versus Gender RoleExplanations for Work–Family Conflict. Journal of Applied Psychology, 76, 560–568.
• Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
• Hughes, B. & Boothroyd R. (2002). Günlük Hayatın Stresine Son. (Çev. Selami Koçak). İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Işıkhan, V. (2001). Çalısma Hayatında Stres Olgusu ve Başa Çıkma Yolları. İşveren Dergisi, 39(19), 27-30.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (5. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karasek, R. A. (1979). Job Demands, Job Decision Latitude, and Mental Strain: Implications for Job Redesign. Administrative Science Quarterly, 24, 285– 30
• Karatepe, O.M. ve Baddar, L. (2006). An Emprical Study of the Selected Consequences of Frontline Employees’ Work-Family Conflict and Family- Work Conflict. Tourism Management, 27(5), 1017–1028.
• Kinnunen, U., Geurts, S. & Mauno, S. (2004). Work-to-Family Conflict and Its Relationship With Satisfaction and Well-Being: A One-Year Longitudinal Study on Gender Differences. Work & Stres, 18 (1), 1-22.
• Leiter, M.P. & Durup, M.J. (1996). Work, Home and In-Between: A Longitudinal Study of Spillover. Journal of Applied Behavioral Science, 32(1), 29-47.
• Losyk, B. (2006). Sakin Ol Sinirlerine Hâkim Ol (Çev. G. Engin). İstanbul: Acar Basımevi.
• Luthans, F. (1992). Organizational Behavior. New York: Mc Graw Hill Company.
• Netemeyer, R.G., Boles, J.S. & Mcmurrian, R. (1996). Development and Validation of Work- Family Conflict and Family-Work Conflict Scales. Journal of Applied Psychology, 81, 400-410.
• Netenmeyer, R.G., Alejandro, T. B. & Boles, J.S. (2004). A Cross-National Model of Job-Related Outcomes of Work Role and Family Role Variables: A Retail Sales Context. Journal of the Academy of Marketing Science, 32(1), 49
• Örücü, E. ve Demir, B. (1999). Banka Çalışanlarında İş Stresi ve Muğla ili Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 59.
• Özmutaf, N. M. (2006). Örgütlerde İnsan Kaynakları ve Stres : Ampirik Bir Yaklaşım. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 23(1), 75-81.
• Pehlivan, İ. (2000). İş Yaşamında Stres. Ankara: Pegem Yayınları.
• Soysal, A. (2009). Farklı Sektörlerde Çalışan İşgörenlerde Örgütsel Stres Kaynakları: Kahramanmaraş ve Gaziantep‟te Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 3333
• Taşlıyan, M. ve Güven, M. (2006). Stres ve Yönetimi, Çağdaş Yönetim Araçlarından Seçmeler, (Edit: M. Şerif Şimşek-Said Kıngır), Ankara : Nobel Yayın.
• Torun, A.(1997). Stres ve Tükenmişlik (2. Baskı). Endüstri ve Örgüt Psikolojisi içinde (Ed. Suna Tevrüz). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları , s. 43-53.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya Tutkunluk: İş Yükü, Esnek Çalışma Saatleri, Yönetici Desteği ve İş-Aile Çatışması İle İlişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25(3), 155-179.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010). Algılanan Örgütsel Desteğin Çalışanların İş-Aile, Aile-İş Çatışması, Örgütsel Özdeşleşme ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Savunma Sektöründe Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (1), 209-232.
• Turunç, Ö. Ve Erkuş, A. (2011). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkileri: İş Stresinin Aracılık Rolü. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(19), 415-440.
• Vinocur, A. D., Pierce, P.F. & Buck, C.L. (1999). Work-Family Conflicts of Women in the Air Force: Their Influence on Mental Health and Functioning. Journal of Organizational Behavior, 20(6), 865-878.
• Voydanoff, P. (2005). Consequences of Boundary-Spanning Demands and Resources for Work-to-Family Conflict and Perceived Stres. Journal of Occupational Health Psychology, 10(4), 491-503.
• Wallace, J. E. (1999). Work-to-Nonwork Conflict Among Married Male and Female Lawyers. Journal of Organizational Behavior, 20( 6), 797-816.
• Wallace, J. E. (2005). Job Stress, Depression and Work-to-Family Conflict: A Test of the Strain and Buffer Hypotheses. Industrial Relations, 60(3), 510-539.
• Yurtseven, Ö. (2008). İş-Aile Çatışması, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti ilişkisi: Turizm işletmesinde Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.