On The –gınan Suffix In Van Lake Area Dialects

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 4, 85 - 94, 01.08.2014

Servet Ertekinoğlu

Öz

The –gın suffix, which is second singular subject imperative in Çağatayca, is being used with the expansion as –gınan in Van Lake area dialects. This suffix, which is not used in Turkey Turkish today, is also being used in New Uighur, Uzbek written language. We are going to emphasis on this subject in our research. The –gıl suffix, which is second singular subject imperative had been used in the Old Turkish and Middle Turkish periods. The suffix, which has taken many forms in many Turkish languages throughout centuries, is no longer used in written language today. İn this study, we have focused on the usage of this suffix in Turkish languages from the past to present, the studies on Van lake area dialects has been examined and the frequency of its usage has been presented with many examples.

Anahtar Kelimeler

Van lake area dialects, -gın suffix, Turkey Turkish, New Uighur, Chagatai, Uzbek, Azerbaijani, Iraq

Vangölü Çevresi Ağızlarındaki –gınan Eki Üzerine

Öz

Çağatayca emir kipi ikinci teklik kişi eki olan –gın eki, Van gölü çevresi ağızlarında ek genişlemesiyle –gınan biçimiyle kullanılmaktadır. Bugün Türkiye Türkçesi yazı dilinde kullanılmayan bu ek, Yeni Uygurca, Özbekçe, Azerî Türkçesi, Irak Türkmen Türkçesi gibi Türk dillerinde de kullanılmaktadır. Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemlerinde emir kipi 2. teklik kişi eki hep –gıl olarak kullanılmıştır. Yüzyıllar içinde pek çok Türk dilinde farklı şekiller alan bu ek bugünkü yazı dilinde kullanımdan düşmüştür. Çalışmamızda bu ekin geçmişten bugüne Türk dillerindeki kullanımları üzerinde durulmuş, Van Gölü çevresi ağızları üzerine yapılan çalışmalar taranmış ve ekin ne kadar işlek bir şekilde kullanıldığı örneklerle ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Van gölü çevresi ağızları, -gın eki, Türkiye Türkçesi, Yeni Uygurca, Çağatayca, Azerî Türkçesi, Irak Türkmen Türkçesi.

Kaynakça

• Akbaba, Dilek Ergönenç (2008), ‚Nogay Türkçesinde Emir Kipinde Kullanılan –GIR Eki Üzerine‛, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, makale no: 18746.
• Bayatlı, Hidayet Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, Türk Dili Kurumu
• Caferoğlu, Ahmet (1971), ‚Türkçemizdeki –ğıl ve –gil Emir Eki‛, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1989, Ankara.
• Coşkun, Mustafa Volkan (2014), Özbek Türkçesi Grameri, Türk Dili Kurumu yayınları, Ankara.
• Eckmann, Janos (2011), Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Yayıma Hazırlayan: Osman Fikri Sertkaya), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
• Eckmann, Janos (2012), Çağatayca El Kitabı (Çeviren: Günay Karaağaç), Kesit yayınları, Ankara.
• Eraslan, Kemal (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
• Ergin, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak yayınları, 20. Baskı, İstanbul.
• Gabaın, A. Von (2007), Eski Türkçenin Grameri (Çeviren: Mehmet Akalın), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
• Gökçur, Engin (2006), Van ve Merkez Köyleri Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• (2012), Vangölü Havzası Ağızları, Fırat Ünv. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Gönen, Mehmet Emin(2003), Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Gülsevin, Gürer (2007), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
• Gülsevin, Gürer-Erdoğan BOZ (2010), Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep (2009), Türkiye Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
• Merhan, Aziz (2012), Özbek Dilinin Grameri, Eren yayınları, İstanbul.
• Ölmez, Zuhal (2007), ‚Çağatay Edebiyatı ve Çağatay Edebiyatı Üzerine Araştırmalar‛, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 5, Sayı 9, ss. 173-219.
• Ölmez, Zuhal-Mustafa KAÇALİN (2012), XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili, Anadolu Üniversitesi yayınları, Eskişehir.
• Öztürk, İrfan (2001), Adilcevaz Ağzı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Öztürk, Rıdvan (2010), Yeni Uygur Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu
• Sarıca, Bedri (2006), Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü, Atlas yayınları, Ankara.
• Sertkaya, Osman Fikri (1996), ‚BolsunŞıl Tep Tediler‛, Uluslararası Türk Dili Kongresi (26 Eylül-3 Ekim 1988), TDK yayınları, Ankara.
• Tekin, Talat (2003), Orhon Türkçesi Grameri, TDAD, İstanbul.
• Timurtaş, Faruk Kadri (2012), Eski Türkiye Türkçesi (Gramer-Metin-Sözlük), Kapı yayınları, İstanbul.
• Zülfikar, Hamza (2011), Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.