Eminonu Asir Efendi Khan

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 4, 117 - 144, 01.08.2014

Sedat Bayrakal

Öz

The following study has the nature of a preliminary study in which determinations and proposals as to survey, restitution and restoration of Âşir Efendi Khân are discussed. It is possible to obtain information and findings in restoration works. Âşir Efendi Khân is situated in Eminönü quarter of the Fatih district of Istanbul within the boundaries of the historical peninsula. The big khân which most likely was built in 18th century has been subject to renovations in the century 19th and 20th centuries. The building where the commercial activities continue seems as a three-story building when viewed from Sultan Hamam Street and as a two-story building when viewed from Âşir Efendi Street. This difference in elevation is due to the excessive slope of the building to the northwest. The building is categorized as three-story commercial buildings considering the elevation difference (partially). The khân which is a great deal far from its authentic identity clearly is in need of restoration. The study includes recommendations that will contribute to restoration efforts.

Anahtar Kelimeler

Âşir Efendi Khan, urban khans, commercial buildings, the region of khan in the Eminönü district, the

Eminönü Âşir Efendi Hânı

Öz

Aşağıdaki çalışma, Âşir Efendi Hânı’nın rölöve, restitüsyon ve restorasyonuna ilişkin tespit ve önerilerin değerlendirildiği bir ön çalışma niteliğindedir. Restorasyon çalışmalarında yeni bilgi ve bulgulara rastlanılması mümkündür. Âşir Efendi Hanı, İstanbul’un Fatih ilçesinde, tarihi yarımada sınırları içinde ve Eminönü semtindedir. Büyük bir olasılıkla XVIII. yüzyılda yapıldığı anlaşılan hân, XIX. ve XX. yüzyıllarda büyük müdahaleler görmüştür. Ticari faaliyetlerin devam ettiği yapı, Sultan Hamâm Caddesi’nden bakıldığında üç, Âşir Efendi Caddesi’nden bakıldığında ise iki katlı görünmektedir. Bu kot farkı, yapının kuzeybatıya doğru aşırı eğimli olmasının sonucudur. Kot farkına dayanarak, (kısmen) üç katlı hânlar grubuna dahil edilmiştir. Günümüzde, asli hüviyetinden bir hayli uzaklaştırılmış olan hânın köklü bir restorasyona muhtaç olduğu açıktır. Çalışmada, restorasyona yönelik çalışmalara katkı sağlayacak öneriler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Âşir Efendi Hanı, şehir içi hânları, ticaret hânları, Eminönü hânlar bölgesi, tarihi yarımada, restorasyon.

Kaynakça

• Akozan, Feridun (1963): Türk Hân ve Kervansarayları, İstanbul.
• Ayverdi, Ekrem, Hakkı (1958): 19. Asırda İstanbul Haritası, Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
• Benli, Gülhan (2007): İstanbul Tarihi Yarımadada Bulunan Hân Yapıları ve Avlulu Hânların Koruma Sorunları, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Rölöve-Restorasyon Programı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Bilecik, Gülberk (2004): Ayverdi Haritası’nın Işığında XIX. Yüzyılda İstanbul’un Tarihi Yarımadasında İnşaat Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Budak, Asuman (2006): 18. Yüzyıl Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Kütüphane Yapıları Koruma Sorunları ve Önerileri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Restorasyon Yenileme ve Koruma Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Ergin, Osman, Nuri (2013): Türkiye’de Hânlar, Kervansaraylar, Oteller ve Çeşitli Barınma Yerleri (Yay. Haz. Müslüm Yılmaz), T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, Yayın No:78, İstanbul.
• Ergin 2013 (Yay. Haz. M. Yılmaz): 75-76.
• Ersoy, Bozkurt (1991): İzmir Hanları, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Erünsal, E. İsmail (1991): “Âşir Efendi Kütüphanesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4. cilt, Ankara: 8.
• Eyice, Semavi (1991): “Âşir Efendi Kütüphanesi” (Mimari başlığı altında)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4. cilt, Ankara: 8.
• Fidan, M. Sadettin (2009), Geçmişten Günümüze İstanbul Hanları, İstanbul.
• Güran, Ceyhan (1978): Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• Işıközlü, Fazıl (1973): “İstanbul’un Eski Vakıf Hanları”, Vakıflar Dergisi, sayı X, Ankara: 421-424.
• İpşirli, Mehmet (1991): “Âşir Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4. cilt, Ankara: 8
• Müller-Wiener, Wolfgang (1998): İstanbul’un Tarihsel Topoğrafyası, (Çev: Ülker Sayın), Yapı Kredi Yayını, İstanbul.
• Özkan, Alev (2003): Eminönü Hânlar Bölgesinin Cumhuriyetten Günümüze İzlenen Değişimi ve Yeniden Değerlendirilmesinde Öncelikli Bölgenin Saptanması, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Pamukciyan, K (1994): “1868’de Mevcut İstanbul Hânları” Tarih ve Toplum, sayı 128, İstanbul.
• Pervıtıtch, J.J. Pervititch Haritaları, Milli Reasurans, İstanbul.
• Süreyya, Mehmed (1996): Sicill-i Osmanî, 1. cilt, Yay.Haz. N.Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran S.A.Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 30, İstanbul.