ÖZBEK MİZAHINDA TÜRLER VE BU TÜRLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 4, 269 - 275, 30.12.2018

Erhan Solmaz

Öz

Mizah; gerçeğin gülünç, alışılmamış özelliklerini vurgulayan bir düşünme biçimi ya da eğlendirmek, güldürmek ve birine, bir davranışa incitmeksizin takılmak amacını güden ince bir alaydır. Bunun yanında mizah, insanların olaylara gülerek yaklaşmaları ve insanların karşılaştıkları olumsuz durumlar neticesinde geliştirdikleri doğal bir “savunma hattı”dır. Bireyler bu savunma hattını inşa ederken hiç şüphesiz konuştukları dilin inceliklerinden, kelime oyunlarından ve yaşadıkları toplumun zekâsından, eleştirel yönünden, toplumsal ve ahlakî değerlerinden de kuvvetli bir şekilde istifade ederler.

Mizahî ürünlerdeki zenginlik de aslında bir bakıma içinde geliştiği toplumun kültürel zenginliğinin bir göstergesidir. Toplum kültürel bakımdan ne kadar zenginse meydana getirdiği kültürel yaratmalar da bir o kadar zengindir. Söz hünerlerine dayalı mizahî yaratmalar bunun en belirgin örneğidir.

Bu bağlamda, Türk Dünyasının sosyo-kültürel ve ekonomik anlamda beşiği sayılan Özbek coğrafyası da mizahî yaratmalar noktasında oldukça zengin olup bizim de çalışmamıza kaynaklık teşkil etmektedir. Biz de bu çalışmamızda metin merkezli bir bakış açısıyla Özbek mizahının temel özelliklerini inceleyeceğiz. Çalışmayı yapmaktaki amacımız, Özbek coğrafyasındaki mizahî yaratmaların zenginliğini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

mizah, kültür, bellek

SPECIES AND GENERAL CHARACTERISTICS OF SPECIES IN UZBEK HUMOR

Öz

Humor; a way of thinking that emphasizes the ridiculous, unusual features of reality or entertain, laugh and it is a fine allure which is intended to hang on to someone without harming a behavior. In addition, humor is a natural line of defense line that people develop as a result of unfavorable situations that people face, laughing at events. When individuals are building this line of defense, they undoubtedly benefit strongly from the subtleties of the language they speak, from word games and from the intelligence of their communities, from the critical point of view, from their social and moral values.

The wealth of humorous products is in fact an indicator of the cultural richness of the society in which it develops. The more culturally rich the society is, the more rich the cultural creations it creates. Humorous creations based on their talents are the most obvious example of this.

In this context, Uzbek geography, which is considered to be the cradle of socio-cultural and economic terms of the Turkic World, is very rich in humorous creation and is a source of our work. In this study, we will examine the basic features of Uzbek humor with a text-centered perspective. The aim of this study is to reveal the richness of humorous creation in Uzbek geography.

Anahtar Kelimeler

humor, culture, memory

Kaynakça

• Baydemir, H. (2016). “Askiya Şekilleri ve Benzer Türlerle Mukayesesi”. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. s:56. Fedakâr, S.(2009). “Özbek Mizahında Nasreddin Hoca Tipi ve Fıkraları”. İzmir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. sayı:1. Güler, Ç-B. Güler U.(2010). Mizah Gülme Ve Gülme Bilimi, Ankara: Yazıt Yayıncılık. İmamov, K. (1990). Özbek Halk Ağzaki Poetik İcadı "Askiya". Taşkent: Okutuvçı Neşriyatı. Özbekistan Milli Ansiklopedisi, A. (1974). “O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi” Davlat Ilmiy Nashriyoti. Özbekistan Milli Ansiklopedisi, L. (1974). “O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi” Davlat Ilmiy Nashriyoti. Özbekistan Milli Ansiklopedisi, Yu. (1974). “O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi” Davlat Ilmiy Nashriyoti. O’zbek tilining ızohli lug’ati, Jild 1, 2, 3 (2006). Jild 4, 5 (2008). (Tahrir hay’ati: T. Mirzayev va boshq.), O’zR FA Til va Adabiyot Instituti, Toshkent: “O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi” Davlat Ilmiy Nashriyoti. Sarımsakov, B. (1989). Özbek Halk Oçerklari. Taşkent: Özbekistan CCP Fan Neşriyatı. Solmaz, E. (2016). Özbek Mizahında Nasreddin Hoca Tipi ve Fıkraları. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi Yıldız, N. (2006). “Özbek Halk Edebiyatında Latife, Laf, Askiya”. Ankara: 1. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Yoldaşeva, F. (1989). Özbek Halk Oçerklari "Latife". Cilt:2. Taşkent: Fen Neşriyatı.