BİST SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ENDEKSİNDE YER ALMANIN VERİMLİLİK ÜZERİNE ETKİSİ: VZA MALMQUİST TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 33 - 45, 30.06.2019

Letife Özdemir

Öz

Çalışmada, ülkemizde
Kasım 2014 itibari ile hesaplanmaya başlanan sürdürülebilirlik endeksinde işlem
gören işletmelerin, endeks kapsamına girmeden önceki dönemlere göre
etkinliklerinde bir değişme ortaya çıkıp çıkmadığı incelenmektedir. Bu amaçla
Kasım 2015 - Ekim 2016 döneminde BİST sürdürülebilirlik endeksinde yer alan 13
imalat işletmesi dikkate alınarak 2013-2016 dönemlerinin etkinlik değerleri
Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılarak hesaplanmıştır. Etkinlik
değerlerinin dönem içindeki değişimi Malmquist Toplam Faktör Verimlilik (TFV)
endeksi kullanılarak ölçülmüştür. Veri Zarflama Analizi sonucunda, 13
işletmeden 7 işletmenin sürdürülebilirlik endeksinde yer aldıkları dönemde ve
daha önceki dönemlerde de etkin olarak faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. 4
işletmenin ise daha önceki dönemlerde etkin olarak faaliyet göstermelerine
rağmen sürdürülebilirlik endeksine dahil olduktan sonra etkin olmadıkları
görülmüştür. Ayrıca 2 işletmenin sürdürülebilirlik endeksine dahil olmadan
önceki yıllarda ve dahil oldukları yılda etkin olmadıkları tespit edilmiştir.

Malmquist TFV
endeksine göre, 2015-2016 döneminde 7 işletmenin verimliliğinde artış
gözlenmiştir. Bu 7 işletmenin Malmquist TFV endeksi incelendiğinde 2014-2015
döneminde 6 işletme, 2013-2014 döneminde ise 3 işletmenin verimliliğinde artış
belirlenmiştir. Malmquist TFV endeksinin iki temel unsuru olan teknolojik
etkinlik ve teknik etkinlik bakımından değerlendirildiğinde, 2015 - 2016
dönemindeki verimlilik artışının nedeni teknolojik etkinlikteki artış olduğu
görülmüştür. İşletme bazında değerlendirme yaptığımızda 2015-2016 döneminde
verimlilik artışı en yüksek olan ilk üç işletme; VESTEL Beyez Eşya A.Ş. (%43),
TOFAŞ A.Ş. (%37) ve Petkim Petrokimya Holding A.Ş. (%16) işletmeleridir. Çalışmada elde edilen bulgular sonucunda,
işletmelerin sürdürülebilirlik endeksinde yer alıp almamasının, verimlilik
açısından bir farklılık yaratmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

BİST Sürdürülebilirlik Endeksi, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Analizi

Kaynakça

• Akyüz, F. ve Yeşil, T. (2017). BİST Sürdürülebilirlik Endeksine Kayıtlı Üretim Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin Finansal Performanslarının İncelenmesi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 9(16), 61-78.
• Altan, M.S. (2010). Türk Sigortacılık Sektöründe Etkinlik: Veri Zarflama Analizi Yöntemi İle Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(1), 185-204.
• Aracı, H. ve Yüksel, F. (2016). Sürdürülebilirlik Performansının Ölçülmesi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksindeki İşletmelerin Sürdürülebilir Katma Değerinin Hesaplanması, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, 786-801.
• Aras, G., Tezcan, N. Ve Kutlu Furtuna, Ö. (2018). Çok Boyutlu Kurumsal Sürdürülebilirlik Yaklaşımı ile Türk Bankacılık Sektörünün Değerlemesi: Kamu - Özel Banka Farklılaşması, Ege Akademik Bakış, 18(1), 47-62.
• Atan, M., ve Karpat Çatalbaş, G. (2005). Bankacılıkta Etkinlik ve Sermaye Yapısının Bankaların Etkinliğine Etkisi, İşletme ve Finans Dergisi, Sayı: 237, 49-62
• Borsa İstanbul, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi Temel Kuralları, http://www.borsaistanbul.com/endeksler/bist-pay-endeksleri/surdurulebilirlik-endeksi (20.02.2017).
• Bussofiane, A., Dyson, R., ve Rhodes, E. (1991). Applied Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research, 2(6), 1-15.
• Caves, D.W, Christensen, L.R ve Diewert, W.E. (1982). The Economic Theory of Index Numbers and the Measurement of Input, Output and Productivity. Econometrica, 50(6), 1393-1414.
• Charnes, A., Cooper, W.W., ve Rhodes, E. (1978). Measuring The Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2, 429-444.
• Charnes, A., Cooper, W.W, Lewin, A.Y. ve Seiford, L.M. (1994). Basic DEA models. In: Charnes A, Cooper WW, Lewin AY and Seiford LM (eds). Data Envelopment Analysis.- Theory, Methodology, and Applications. Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, Chapter 2, 23-47.
• Coelli, T. (1996). A Guide to Deap Version 2.1: A DEA Computer Program. CEPA Working Paper 96/08, University of New England.
• Çıtak, L. ve Ersoy, E. (2016). Firmaların BIST Sürdürülebilirlik Endeksine Alınmasına Yatırımcı Tepkisi: Olay Çalışması Ve Ortalama Testleri İle Bir Analiz. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(1), 43-57.
• Fare, R., Grosskopf, S., Norris, M., ve Zhong Z.Y. (1994). Productivity growth Technical Progress and Efficiency Change in Industry. American Economic Review Combine With Journal of Economic Literature and Journal of Economic Perspec, 84, 66-80.
• Kula, V., Kandemir, T. ve Özdemir, L. (2009). VZA Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Ölçüsü: İmkb’ye Koteli Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 187-202.
• Kurnaz, N. ve Kestane, A. (2016). Kurumsal Sürdürülebilirliğin Ekonomik Açıdan İncelenmesi Ve Yatırımcı Davranışları İlişkisi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksinde Bir Uygulama. Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 278-302.
• Lopez, M.V., Garcia, A. ve Rodriguez, L. (2007). Sustainable Development and Corporate Performance: A Study Based on the Dow JonesSustainability Index. Journal of Business Ethics, 75(3), 285-300.
• Malmquist, S. (1953). Index Numbers And Indifference Curves. Trabajos De Estatistica, 4, 209-242.
• Oberndorfer, U., Schmidt, P., Wagner, M. ve Ziegler, A. (2013). Does The Stock Market Value The Inclusion In A Sustainability Stock Index? An Event Study Analysis For German Firms. Journal of Environmental Economics and Management, 66, 497-509.
• Önder, Ş. (2017). İşletme Karlılığına Kurumsal Sürdürülebilirliğin Etkisi: BİST’te Bir Uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(4), 937-956.
• Özdemir, Z. ve Pamukçu, F. (2016). Kurumsal Sürdürülebilir Raporlama Sisteminin Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik Endeksi Kapsamındaki İşletmelerde Analizi. Mali Çözüm, Mart-Nisan,13-35.
• Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future (1987) http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf (04.06.2018).
• Russo, A. ve Mariani, M. (2013). Drawbacks of a Delisting From a Sustainability Index: An Empirical Analysis. International Journal of Business Administration, 4(6), 29-40.
• Santis, P., Albuquerque A. ve Lizarelli, F. (2016). Do Sustainable Companies Have A Better Financial Performance? A Study On Brazilian Public Companies. Journal of Cleaner Production, 133, 735-745.
• Tarım, A.. (2001). Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanlı Göreli Etkinlik Ölçümü Yaklaşımı. Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi, 15, 219s.
• Türker Kaya, Y., ve Doğan, E. (2005) Dezenflasyon Sürecinde Türk Bankacılık Sektöründe Etkinliğin Gelişimi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, ARD Çalışma Raporları
• Ünal, S. ve Yüksel, R. (2017). Finansal Performans Ve Hisse Senedi Getirisi İlişkisi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksindeki Bankalar Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 264-270.
• Yalama, A., ve Sayım, M. (2006). Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Temel Analiz: Türkiye’de İMKB’ye Kote İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Uygulama, 10. Ulusal Finans Sempozyumu, İzmir, 01-04 Kasım.
• Ziegler, A. (2012). Is it Beneficial to be Included in a Sustainability Stock Index? A Panel Data Study for European Firms, Environ Resource Econ, 52, 301-325.