KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN AZALTILMASINDA ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 99 - 110, 31.12.2019

Selim Dağlıoğlu

Öz

Kayıt dışı istihdam, kayıt dışı ekonominin
istihdam piyasasındaki yansımasıdır. Kayıt dışı istihdamın varlığı halinde
devlet, ücretler üzerinden alınan vergiler ile sosyal güvenlik primlerinden
mahrum kalmaktadır. Kayıt dışı istihdamın sosyal güvenlik sitemi üzerindeki
etkilerini azaltmak ve işverenleri kayıtlı istihdama yönlendirmek için
Türkiye’de asgari işçilik uygulaması geliştirilmiştir. Asgari işçilik
uygulamasında bir işin tamamlanabilmesi için gerekli işçilik miktarı üzerinden
ödenmesi gereken minimum prim miktarı belirlenmekte ve işverenlerin bu miktarın
altında prim ödemesi engellenmektedir. Bu uygulama kapsamında Sosyal Güvenlik
Kurumu (SGK) kayıt dışı istihdam neticesinde ortaya çıkan prim kayıplarının bir
kısmını tahsil etmektedir. Ancak sistem kururken prim alacaklarının tahsil
edilmesine odaklanarak fark işçilik tutarları üzerinden gelir ve damga vergisi
alınmasına ilişkin düzenlemeler yapılmamış ve uygulamanın vergi ayağı eksik
kalmıştır. Bu kapsamda SGK tarafından işverenlere re’sen tahakkuk ettirilen
fark işçilik tutarları dikkate alındığında 2008-2017 yılları arasında takip
edilmeyen gelir ve damga vergisi tutarlarının toplam miktarı, 526 Milyon TL’nin
üzerindedir. Asgari işçilik uygulamasının vergi ayağının eksik şekilde
tasarlanması, uygulamayı kayıt dışı istihdamı azaltma amacından uzaklaştırmakta
ve SGK’nın prim toplama aracına dönüştürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kayıt dışı istihdam, asgari işçilik, sosyal güvenlik primi, gelir vergisi, damga vergisi

Kaynakça

• Arıcı, K. (2015). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aslanköylü, R. (2010). Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Şerhi (Bağ – Kur K. ile Karşılaştırmalı). Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Aydın, P. (2013). İhaleli İşlerde Asgari İşçilik Prim Farkından Alt İşverenin Sorumluluğu. Sosyal Güvenlik Dergisi (SGD), 3 (1), 9-18.
• Balcı, M. ve Yılmaz, H. (2014). Sosyal Sigorta Prim Alacaklarının Takip ve Tahsili. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Başarı, O. ve Tezmen, N. (1957). İş Hukuku ve Sigorta Mevzuatı. İstanbul: Kurtulmuş Matbaası, İlaveli İkinci Tabı.
• Çavuş, Ö. H. (2016). Sosyal Güvenlik Mevzuatına Göre Devamlı ve Geçici İşyerlerinde Asgari İşçiliğin Saptanmasına Yönelik Denetim. Sosyal Güvenlik Dergisi (SGD), 6 (2), 68-92.
• Eker, D. (2016). Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Asgari İşçilik. Yüksek Lisans Tezi
• Karaarslan, E. (2010). Kayıt Dışı İstihdam ve Neden Olduğu Mali Kayıpların Bütçe Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Mali Hizmetler Derneği. 7.
• Karadeniz, O. ve Yereli, A. B. (2004). Kayıt dışı İstihdam. Ankara: Odak Yayınları
• Karakaş A. ve Karakaş, İ. (2007). Asgari İşçilik Uygulamaları-İhtilaflar İtiraz Dava Yolları, Ankara: Adalet Yayınevi,.
• Kızılot, Ş. (2014). İnşaat Muhasebesi, Vergilendirilmesi, Mevzuatı ve Asgari İşçilik, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık,.
• Özdamar, M. ve Çakar, E. (2015). Sosyal Güvenlik Mevzuatına Göre Özel İnşaat İşyerlerinde Asgari İşçilik Uygulaması: Bilinmesi Gerekenler. Mali Çözüm (127), 255-272
• Özkan, E. ve Tezel, A. (2004). Asgari İşçilik Uygulaması, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Öztürk, S. (2013). İnşaat ve İhale Konusu İşlerde Asgari İşçilik Uygulaması. Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Tuncay, C. A. ve Ekmekçi, Ö. (2013). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta Yayıncılık, Yenilenmiş 16. Bası.