GELENEKSEL KARACASU ÇÖMLEKÇİLİĞİ VE GELİN TESTİSİNİN GELİŞİMİ VE GÜNÜMÜZ YORUMLAMALARI

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 82 - 98, 31.12.2019

İsmail Yardımcı , Mine Bardak

Öz

Neolitik
Çağdan (İ.Ö 8000 – 5000) günümüze kadar geçen süreçte, özellikle Anadolu’ da
yoğunlaşan seramik sanatı hemen her evrede farklı özellikler göstererek ortaya
çıkmıştır. Tarih öncesi çağlardan günümüze kadar neredeyse hiç değişmeden
süregelen çömlekçilik, genellikle yeme-içmeye bağlı olarak kap kacakların
üretimine dayalıdır. Anadolu’nun geleneksel çömlek üretim merkezlerinden biri olan
Aydın ili Karacasu ilçesi’nin çömlekçilik geçmişi antik çağlara dayanmaktadır.
Bunun kanıtı ise Karacasu’ ya 13km uzaklıkta bulunan Afrodisias Antik
kentindeki yapılan kazılarda bulunan yöreye ait çömlek kalıntılarıdır. Bu
kalıntılar Afrodisias müzesinde sergilenmektedir. Karacasu çömlekçiliği
yüzyıllardır babadan oğula aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Üretim için yöreden
temin edilen kil çeşitli aşamalardan geçirilip üretime hazır hale
getirilmektedir. Bu kilin özelliği yüksek oranda demir oksit içermesi ve bu
nedenle renginin koyu ve güzel bir kırmızı olmasıdır. Şekillendirme işlemi
çarkta yapılmakta ve birçok ürün yöreye özgü bezemelerle dekorlanmaktadır. Bezemesiz
ürünler ise yine aynı kille hazırlanan astar ile astarlanıp perdahlanmaktadır.
Yapılan ürünlerin pişiriminde geleneksel odunlu fırınlar kullanılmaktadır.
Günümüzde genel olarak talep üzerine testi, güveç gibi kullanıma yönelik
ürünler üretilmekte ve son yıllarda teknolojinin de gelişmesiyle atölyelerde
makineleşmeye gidilmektedir. Günümüzde endüstriyel üretimin doğal sonucu olarak
unutulmaya yüz tutmuş olan “çömlekçilik” eski önemini yitirmekte olup bu yöreye
özgü olan “gelin testisi” formu gerekli ilgiyi görmemektedir. 

Anahtar Kelimeler

Seramik, Çömlek, Karacasu

Kaynakça

• Anadolu Medeniyetler Müzesi, “Anadolu Medeniyetler Müzesi”, Dönmez Offset, Ankara.
• ASLAN Emet Egemen, “Avanos Çömlekçiliğinde Kaybolan Bir Değer Karafırın”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2012, No.4
• BAŞARAN Mehmet, “19. Yüzyılda Karacasu Temettuat ve Salnameler Kapsamında”, Karacasu Geliştirme ve Eğitim Vakfı Yayınları, İzmir, 1999
• BAŞGELEN Nezih, “Seramiğin Bulunup Geliştiği Anadolu’ nun Benzersiz Uygarlık Dönemi”, Seramik Federasyonu Dergisi, Seramik Türkiye, 2006, No:13
• ÇİZER Sevim, “Batı Anadolu’ da Geleneklerini Koruyan Bir Çömlekçilik Merkezi Karacasu”, Karacasu Geliştirme ve Eğitim Dergisi, 2006
• ÇİZER Sevim, “Tarih Öncesi Çömlekçilik”, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, İzmir, 2005
• ÇOBANLI Zehra, ÖNEY Gönül, “Anadolu’ da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı”, T.C. Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 2007
• GÜNER Güngör, “Anadolu’ da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik”, Ak Yayın, 1988
• KARACASU Belediyesi, “Karacasu 1999”, Karacasu Matbaası, Nazilli, 1999
• SÖZEN Metin ve TANYELİ Uğur, “Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü”, 18. Baskı, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2018
• ÜNLÜ Yıldız Nadir, “Söz Sözü Aça Aça Karacasu”, Karacasu, 2014
• YAZICI Erdal, “Aphrodisias ve Çevresi”, Uranus Fotoğraf Ajansı ve Yayıncılık, İstanbul, 2015
• ANSİKLOPEDİLERYurt Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, Cilt 2, İstanbul, 198
• TEZLERALTINKILIÇ Arzu Emel, “Karacasu Çömlekçiliğinden Yola Çıkılarak Hediyelik Ürün Tasarımı ve Uygulamaları”, (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi G.S.F., İzmir, 2013)
• CANBOLAT Ayşe, “Seramik Şekillendirme Yöntemlerinde Tornanın Kullanımı ve Seramik Tornalar” (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2011)
• KANIŞKAN Ece, “Anadolu’ da Tarih Öncesi Çağlardan Hellenistik Döneme Kadar Bulunan Ana Tanrıçalar ve Günümüzdeki Seramik Yorumları”, ( Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 1998)
• ÖNEY Dicle, “ Günümüzde Anadolu’ da Kadınlar Tarafından Yapılan Çömlekçilik”, (Sanatta Yeterlilik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2015)
• TOPUZ Gülden, “Lale Devrinde Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesinin Süsleme Özellikleri”, (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2012)
• TUNÇALP Berkan, “Menemen Çömlekçiliği”, (Yayınlanmamış Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, G.S.F. İzmir, 2007)
• ŞÖLENAY Emel, “Kırmızı Killerle Oluşturulan 1200oC’ de Gelişen Astar Sır Araştırmaları ve Uygulamaları”, (Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2002)
• İNTERNET
• https://edebiyatvesanatakademisi.com/cini-seramik-comlek-cam/comlekcilik-yapimi-ve-teknikleri-19081.aspx avanosfotograflari.blogspot.com/2018/02/avanos-ta-canakcilik-2017.html 05.04.2019
• www.fibhaber.com/kultur-sanat/insanoglu-yaratildi-canak-comlek-uretimi-basladi-h76482.html 05.04.2019
• https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2129124827121933&set=t.100000443375600&type=3&theater 08.04.2019
• https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10156424789251108&set=pcb.10156424812781108&type=3&theater ( 08.04.2019)
• https://www.lafsozluk.com/2009/01/karacasu-nerededir-nereye-baglidir.html (14.04.2019 )
• https://www.aphrodisias.org/karacasu-cografi-yapisi (14.04.2019)
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-44400/afrodisias-antik-kenti-aydin.html (02.05.2019)
• https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/1280/113602.pdf?sequence=1&isAllowed=y ( 10.05.2019)
• https://emagaza.adell.com/blogs/blog/116279621-dugunlerde-testi-kirma-adeti-nasil-yayginlasmistir-anadoluda-acaba (16.05.2019)
• KAYNAK KİŞİLER
• ALTINÇÖP Ahmet (Karacasu, 03.05.219)-(çömlekçi)
• BARDAK Ali(Karacasu, 27.04.2019)- (çömlekçi)
• BARDAK Ali (Karacasu, 06.05.2019)- (çömlekçi)
• EKİZ İrfan (Karacasu, 01.05.2019)- (çömlekçi)
• KİRİŞÇİ Hamdi (Karacasu, 05.05.2019)- (çömlekçi)
• KOCABIYIK Hüseyin (Karacasu, 02.05.2019)- (çömlekçi)
• TÜRK Serkan (Karacasu, 28.04.2019) (çömlekçi)-