ORTAOKUL T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERS KİTABINA YANSIYAN VATANDAŞLIK ALGISI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 43 - 57, 26.06.2020

Ayşe Şimşek , Sadık Kartal

Öz

Bu araştırmada T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabına yansıyan devletin vatandaşlık algısını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemine dayalı yapılan çalışmada doküman incelemesi yapılarak toplanan veriler içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda tespit edilen beş temel tema etrafında vatandaşlık algısının oluşturulduğu anlaşılmıştır. Ele alınan ders kitabına yansıyan vatandaşlık algısının demokrasi (milli egemenlik, seçme ve seçilme, katılım, özgürlük, eşitlik, çoğulculuk, çoğunluk, hoşgörü, hukuk devleti, kuvvetler ayrılığı), temel haklar ve ödevler (kanun ve kurallara uymak, kişinin sosyal, ekonomik, siyasal hakları ve ödevleri), vatanseverlik (milli gurur, milli kimlik, vatan sevgisi, din ve millet sevgisi, öteki devlet ve milletler), milli birlik ve beraberlik (milli kültür, dil birliği, tarih birliği, kültür birliği, ülkü birliği, Türklük bilinci) ve Atatürk, ilke ve İnkılapları (Atatürk, Atatürk ilkeleri, Atatürk inkılapları) başlıkları altında ele alındığı görülmüştür. Ders kitabından elde edilen sonuçlar incelendiğinde devletin vatandaş algısının genel olarak; Mustafa Kemal Atatürk’ün görüşleri doğrultusunda Cumhuriyetin temel ilke, kural ve prensiplerine bağlı, hak ve ödevlerinin farkında olan; vatan ve millet sevgisini yürekten hisseden; birlik ve beraberliğin gücüne inanan ve milli değerler doğrultusunda hareket eden bireyler yetiştirilmesinin hedeflendiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ders kitabı, T.C. İnkılap tarihi ve Ataürkçülük ders, vatandaşlık

Kaynakça

• Altan, C. (2011). “Eğitim-Siyasal Eğilim İlişkisi: Mersin Örneği”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 313-329. Baltacı, C., & Uysal, M. T. (2012). “Türkiye’de Bir Siyasal Sosyalleşme Aracı Olarak Ders Materyali: İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 177-194. Başaran, İ.E. (1988). Eğitim Psikolojisi (9. Baskı), Ankara. Civan, M. 82007). Tek Parti Dönemi İlköğretim Vatandaşlık Bilgisi Ders Kitaplarında Vatandaş Modeli (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. Demirtaş, H. (2016). “Okul Örgütü ve Yönetimi”, Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi (Edt. Ruhi Sarpkaya), Ankara: Anı yayıncılık. Dilek, D. (2002). Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünce Gelişimi. Ankara: PegemA Yay. Erdoğan, M. (2006). “Eğitim, Üniversite ve Siyasal Toplum”, Liberal Düşünce, 11(41-42). Faiz, M., ve Avcı, E. K. (2018). “4. ve 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitapları Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanında Yer Alan Becerilerin ve Değerlerin İncelenmesi”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2(1), 1-21. Gürses, F. (2010). Türkiye'de Ders Kitaplarında Yurttaşlık: Cumhuriyet'in Kuruluş Yıllarından Bugüne Kavramsal Dönüşüm (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. İnal, K. (1998). Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler – 27 Mayıs ve 12 Eylül Askeri Müdahale Dönemlerine İlişkin Bir İnceleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. İnal, K. (2004). Eğitim ve İktidar. Ankara: Ütopya Yay. Kaplan, İ.(2011). Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi ve Siyasal Toplumsallaşma Üzerindeki Etkisi, İstanbul; İletişim Yay. Kartal, S. (2018). İktidardaki Okul; Eğitimin Politik İşlevi, İstanbul; Pales Yay. Kayaalp, F. (2015). İdeoloji - Vatandaşlık İlişkisi Bağlamında 1923 - 1950 Türkiye’sinde Sosyal Bilgiler Kapsamındaki Ders Kitaplarının İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Kızıloluk, H. (2013). Eğitimin Toplumsal Temelleri. Ankara: Anı Yay. Lincoln, Y., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic İnquiry. Newbury. Park, CA: Sage. MEB. (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf(02.01.2020). MEB (2018). T.C. İnkılap Dersi Ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812104016155-%C4%B0NKILAP%20TAR%C4%B0H%C4%B0%20VE%20ATAT%C3%9CRK%C3%87%C3%9CL%C3%9CK%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf(02.01.2020). Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage. Osmanoğlu, A. E., Adak, N. & Dereli, E. (2013). “6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Vatandaşlık Algısı”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 63-88. Özyurt, E. (2014). Ortaöğretimde Vatandaşlık Bilincinin Oluşmasında TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Rolü, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. Parlak, İ. (2005). Türkiye’de İdeoloji-Eğitim İlişkisi: Erken Cumhuriyet Dönem Tarih Ve Yurt Bilgisi Ders Kitapları Üzerine Bir İnceleme, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara. Şişman, M. ve Turan, S. (2004). Eğitim ve Okul Yönetimi. Eğitim Kurumları Yönetici Adayları Seçme Sınavlarına Hazırlık ve Yetişme El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Tezcan, M. (1991). Gençlik Sosyoloji Yazıları, Ankara; Gündoğan Yay. Tezcan, M. (2019). Eğitim Sosyolojisi (19.baskı). Ankara: Anı Yay. Yıldırım, A. & Şimşek H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay. Yılmaz, F. (2016). “Eğitim Bilimine İlişkin Temel Kavramlar”, Eğitim Bilimine Giriş (Edt. Fatma Susar Kırmızı ve Nil Duban). Ankara: Anı Yay.