SELÇUKLU'DAN GÜNÜMÜZE BİR TARİHİ MİRAS "ÇAL KAYI PAZARI"

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 156 - 172, 31.12.2020

İbrahim Balık

Öz

ÖZET
Türkler, 11. asrın sonlarından itibaren yerleşmeye başladığı Anadolu’da, oldukça önemli eserler vücuda getirmiştir. Türkiye Selçuklu Devleti, kuruluş dönemini tamamladığı I. Mesut Devrinden itibaren medreseler ve darüşşifalar başta olmak üzere pek çok mimari eserle Anadolu’yu donatmaya başlamıştır. I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in Anadolu’nun ticari potansiyelini fark etmesi, O’nu bu amaç doğrultusunda siyasi ve ticari faaliyetlerde bulunmaya yöneltmiştir. Bu süreç içerisinde Anadolu’da değişik yerlerde önemli pazar yerleri de meydana getirilmiştir. Denizli’nin Çal ilçesi yakınlarında da Kayı Pazarı ismi ile bir pazar kurulmuştur. Kuruluşunun Selçuklular dönemine kadar uzandığını düşündüğümüz Kayı Pazarı, XVII. yüzyıldan itibaren önemini artırmıştır. Osmanlı vezirlerinden Kaymak Mustafa Paşa burada bir vakıf kurmuştur. Zamanla bölgenin en büyük pazar yerlerinden birisi olan Kayı Pazarı, camileri, hanları ve dükkanları ile büyük bir müştemilat haline gelmiştir.
Ne var ki bu büyük pazar, cumhuriyetin ilk yıllarında ciddi bir tahribata maruz kalmıştır. Bu tahribatın sebepleri net olarak tespit edilememektedir. Ancak bu tahribat o kadar yoğun olmuştur ki günümüze bölgenin bu en büyük pazarından sadece kırık bir minare ulaşabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çal ve Çevresinin Fethi, Çal Kayı Pazarı, Selçuklu Pazar Yerleri

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.MKT, Dosya No:1390, Gömlek No:18. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.MKT, Dosya No:1390, Gömlek No:88. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ.MMS,27. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Evkafı, Kayıt No.3837. Salname-i Vilayeti Hüdavendigar (1287) Bursa. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter No:, 735.
• Kitap ve Makaleler Aktepe M. (1969). “XVIII. Yüzyıl Vezirlerinden Kaymak Mustafa Paşaya Ait Vakfiyeler” Vakıflar Dergisi S.8, 15–35.
• Balık İ. (2017). Belgeler Işığında Çal Tarihi, Denizli.
• Bayar M. (2007) “Karahisar-ı Sahip Sancağı Şer’iye Sicillerinde Çal Kazası”, 21. Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi Sempozyumu Bildiriler, 01-03 Eylül 2006, 258-265.
• Baykara T. (2019). “Denizlideki Türk İskanının Başlaması”, Denizli’ye Dair Yazılarım, Denizli. ________. (2019). “Kayı Pazarı”, Denizliye Dair Yazılarım, Denizli.
• Bedirhan Y. (2016), “Selçuklu Türkiye’sinde Ticaret Yolları Limanlar ve Pazar Yerleri” Turkish Studıes, V: 11, Summer 2016, 13-28 .
• Cahen C. (2000) Osmanlılardan Önce Anadolu, (Çev. E. Üyepazarcı), İstanbul.
• Cumbur M. (1989), “Denizli Kültür Tarihinde Gaziler ve Ahiler”, Türk Kültür Tarihinde Denizli Sempozyumu Bildiriler, 27-30 Eylül 1988, 16-21.
• Danişmend İ. H. (1975), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul.
• Dedeoğlu F, Baysal H. H. vd. (2017) “Ekşi Höyük 2015 Kazı Çalışmaları”, 38. Kazı Çalışmaları Toplantısı (23 – 27 Mayıs 2016 Edirne) C.II, Ankara.
• Gökçe T. (2000). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Lazıkiye (Denizli) Kazası, Ankara. ________(2007). “Müstakil Bir İdari Birim Olarak Çal Kazasının Öncüsü: XV. ve XVI. Yüzyıllarda Kütahya Sancağı Piyade Teşkilatında Çal – İli Nahiyesi”, 21. Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi Sempozyumu Bildiriler, 01-03 Eylül 2006, 240-257.
• Gürdal T. (2007). Anadolu’da Apollon Kültü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Ankara.
• Kara H. – Balık İ. (2020) “Miryokefalon Savaşının Yeri İle İlgili Yeni Görüşlere Eleştirel Bir Bakış”, Çivril Tarihi ve Miryokefalon Zafer (Ed: Y. Kılıç ve T. Tok), Denizli.
• Kayaoğlu İ.(1981). “Anadolu Selçukluları Devrinde Ticari Hayat”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.24, Ankara, 359-373.
• Kommena A. (1996), Alexiad, (Çev: B. Umar), İstanbul.
• Kök Ş. (2007). “Çal Yöresi Su Değirmenleri”, 21. Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi Sempozyumu Bildirileri, 01-03 Eylül 2006 835-849.
• Norwich J. J. (2013) Bizans-3 Gerileme ve Çöküş Dönemi (MS 1082 – 1453) (Çev: S. Hırçın Riegel), İstanbul.
• Ostrogorsky G. (2019) Bizans Devleti Tarihi, (Çev: F. Işıltan) Ankara.
• Özcan K. (2006) “ Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Tipolojileri I - Pazar Yada Panayır Yerleşmeleri” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:6, S: 1, Eskişehir 205 224.
• Özcan K. – Yenen Z. (2010) “Anadolu Türk Kent Tarihine Katkı: Anadolu Selçuklu Kenti ( XII. Yüzyılın Başından XIII. Yüzyılın Sonuna Dek), Megaron, C:5, S:2, İstanbul 55 66.
• Soysaldı A. – Paksoy Ö. (2007) “Çal Halıları”, 21. Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi Sempozyumu Bildirileri, 01-03 Eylül 2006, 827-834..
• Turan O. (1984). Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul.
• Yağcı M.(2018). “Bizans’ın Anadolu’daki Son Kalesi: Phıladelphıa (XI – XIV. Yüzyıllar)”, Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi-Kültürü Ekonomisi Sempozyumu Bildirileri 19-21 Ekim 2017, 83-104.
• Yılmaz M. (2019). Anadolu’nun Türkleşmesinde Denizli, Denizli.
• Yörük Ö (1989), “Kartal Figürlü Denizli Çal Halısı”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.25, İstanbul.