ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK VE MÜKEMMELİYETÇİLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 156 - 173, 30.06.2021

Yusuf Sancar , Sadık Kartal , Neşe Öztürk Gübeş

Öz

Bu araştırmada ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin tükenmişlikleri ve mükemmeliyetçilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Afyonkarahisar ili Dinar ilçesindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın evreni oluşturan Dinar ilçesinde 2018-2019 eğitim öğretim yılı içinde görev yapan öğretmenlerden çalışmaya katılanlardan kayıp verilerin ve uç değerlerin çıkarılmasından sonra çalışma grubunun hacmi 321 öğretmen olarak tespit edilmiştir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmış olup, veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır. Öğretmenlerden elde edilen verilerin analizinde IBM SPSS 22 programı kullanılmıştır. Öğretmenlerin demografik ve mesleğe yönelik özellikleri ile ilgili dağılımlarının gösteriminde yüzde ve frekans kullanılmıştır. Öğretmenlerin alt boyutlardan aldıkları puanların öğretmenlerin demografik ve meslekleri ile ilgili özelliklerine göre farklılaşma durumlarının araştırılmasında bağımsız örneklemeler için t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Saha araştırması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde %95 güven düzeyi dikkate alınmıştır. Sonuç olarak araştırmaya katılan öğretmenlerin tükenmişlik alt boyutlarının ve genel tükenmişlik puanlarının düşük olduğu tespit edilmiştir. Korelasyon sonuçlarına göre öğretmenlerin tükenmişlikleri ile mükemmeliyetçilik boyutlarından düzen ve yüksek standartlar ile negatif yönde, çelişki ile pozitif yönde anlamlı ilişkiler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

öğretmen, tükenmişlik, mükemmeliyetçilik

Kaynakça

• Alkan, E. (2011). Yıldırma (Mobbing) Davranışlarının Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Tükenmişliği Üzerine Etkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi (Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir.
• Amasralı, A. (2016). Ortaokul ve Lise Matematik Öğretmenlerinin Örgütsel Sinizm Tutumları İle Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki (Amasya İli Örneği), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Samsun.
• Anderson, J. C., ve Gerbing, D. W. (1984). “The Effect Of Sampling Error On Convergence, İmproper Solutions, And Goodness-Of-Fit İndices For Maximum Likelihood Confirmatory Factor Analysis”. Psychometrika, 49(2), 155-173.
• Antony, M. M., Purdon, C. L., Huta, V., ve Swinson, R. P. (1998). “Dimensions Of Perfectionism Across The Anxiety Disorders”. Behavior Research and Therapy, 36(12), 1143-1154.
• Ardıç, K., ve Polatcı, S. (2008). “Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği)”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96.
• Arı, G. S., ve Bal, E. Ç. (2008). “Tükenmişlik Kavramı: Birey Ve Örgütler Açısından Önemi. Yönetim Ve Ekonomi” Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 131-148.
• Avcı, Ü., ve Seferoğlu, S. S. (2011). “Bilgi Toplumunda Öğretmenin Tükenmişliği: Teknoloji Kullanımı Ve Tükenmişliği Önlemeye Yönelik Alınabilecek Önlemler”, Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 13-26.
• Aydemir, M., ve Arlı, N. B.(2019). “Öğrencilerde Çok Boyutlu Mükemmeliyetçilik Algısının Benlik Saygısı Ve Stres İle İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 252-270.
• Baltaş, Z., ve Baltaş, A. (2014). Stres ve Başa Çıkma Yolları (35. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayram, S. B. (2019). “Ergenlerin Mükemmeliyetçilik Özellikleri Ve Akademik Alanda Arzuların Ertelenmesi İle Akademik Stres Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 41-55.
• Browne, M. W., Ve Cudeck, R. (1993). Alternative Ways Of Assessing Model Fit In. K.A. Bollen Ve T.S. Long, (Ed.), Testing Structural Equation Models. Beverly Hills, (S. 111-135). CA: Sage.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (23. Baskı) Ankara: Pegem A Akademi.
• Cemaloğlu, N., ve Kayabaşı, Y. (2007). “Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyi İle Sınıf Yönetiminde Kullandıkları Disiplin Modelleri Arasındaki İlişki”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 123-155.
• Chang, E., Lee, A., Byeon, E., ve Lee, S. M. (2015). “Role Of Motivation İn The Relation Between Perfectionism And Academic Burnout İn Korean Students”. Personality and Individual Differences, 82, 221-226.
• Çalışkan, S. (2019). Öğretmenlerin Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeyleri Arasındaki İlişki Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Samsun.
• Çam, Z., Deniz, K. Z., ve Kurnaz, A. (2014). “Okul Tükenmişliği: Algılanan Sosyal Destek, Mükemmeliyetçilik ve Stres Değişkenlerine Dayalı Bir Yapısal Eşitlik Modeli Sınaması”. Eğitim ve Bilim, 39(173), 312-327.
• Dalkılıç, O. S. (2014). “Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu: Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri”. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Demirci, E., Çepikkurt, F., Kale, E. K., & Güler, E. (2018). “Öğretmen Adaylarının Mükemmeliyetçilik Ve Öfke Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(1), 106-121.
• Deniz, Ç. (2019). Lise Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri, Akademik Güdüleme ve Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Akademik Başarıları Arasındaki İlişki, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
• Dişbudak, Ş. K. (2016). Öğretim Elemanlarının Mükemmeliyetçilik İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep.
• Dorman, J. (2003). “Testing A Model For Teacher Burnout”. Austrian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35‐47.
• D'souza, F., Egan, S. J., ve Rees, C. S. (2011). “The Relationship Between Perfectionism, Stress And Burnout İn Clinical Psychologists”. Behaviour Change, 28(1), 17-28.
• Ekinci, N. (2019). Ortaokul Matematik Öğretmenlerinin Mobbinge Maruz Kalmaları İle Mesleki Tükenmişlikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.
• Er, F., ve Sönmez, H. (2009). “Üniversite Öğrencilerinde Mükemmeliyetçilik: Anadolu Üniversitesi Örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 9(1), 11-15.
• Ergin, C. (1992). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Ankara (Türkiye).
• Eroğlu, Ş. G. (2014). “Örgütlerde Duygusal Emek Ve Tükenmişlik İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 147-160.
• Erol, İ. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyodemografik Verilere Göre Mükemmeliyetçilik Algısı ve Ortoreksiya Nevroza Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Erol, Z. (2017). Mükemmeliyetçi Kişilik (6. Baskı). İstanbul: Timaş.
• Ertürk, E., ve Keçecioğlu, T. (2012). “Çalışanların İş Doyumları İle Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama”. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
• Eum, K., ve Rice, K. G. (2011). “Test Anxiety, Perfectionism, Goal Orientation, And Academic Performance”. Anxiety, Stress, & Coping, 24(2), 167-178.
• Frost, R. O., ve Marten, P. A. (1990). “Perfectionism And Evaluative Threat”. Cognitive Therapy and Research, 14(6), 559-572.
• Girgin, G., ve Baysal, A. (2005). “Tükenmişlik Sendromuna Bir Örnek: Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi”. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187.
• Göksal, S. (2018). Matematik Öğretmenlerinin Algıladıkları Okul İklimi ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi). Istanbul.
• Göktepe, A. K. (2016). Tükenmişlik Sendromu. İstanbul: Nesil Basım Yayın.
• Gündüz, B. (2005). “İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
• Gürbüzkol, H. (2018). Lise Öğretmenlerinin Mükemmeliyetçilik Algıları İle Yaşam Dengesi Arasındaki İlişki, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Hewitt, P. L., ve Flett, G. L. (2002). “Perfectionism And Maladjustment: An Overview Of Theoretical, Definitional, And Treatment İssues. American Psychological Association”, 5-31. https://doi.org/10.1037/10458-001
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). “Cutoff Criteria For Fit İndexes İn Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling”, A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Izgar, H. (2003). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik (2. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• İnce, N. B. (2014). Birleştirilmiş ve Bağımsız Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Doyum Ve Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Johnson, J. L. ve O’leary-Kelly, A. M. (2003). “The Effect Of Psychological Contract Breach And Organizational Cynicism: Not All Social Exchange Violations Are Created Equal”. Journal of Organizational Behavior, 24(5), 627-647.
• Kakırman, A., ve Birsel, M. (2015). “Bankacılık Sektöründe Mükemmeliyetçilik Ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkiyi İnceleyen Bir Çalışma”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 107-128.
• Karababa, A. (2012). Psikolojik Danışmanlarda Olumlu Mükemmelliyetçilik ve Olumsuz Mükemmelliyetçilik Düzeylerinin İş Doyumu ve Yaşam Doyumunu Yordamadaki Rolü, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
• Karagöz, Y. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri Ve Yayın Etiği. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler (31. baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, F., ve Peker, A. (2016). “The Relationship Between Perfectionism And Forgiveness Of University Students: The Mediator Role Of Emotional Intelligence”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 1086-1094.
• Kaya, K., Küçük, F., ve Arslan, B. (2017). Eğitimcilerde Tükenmişlik Sendromu Ve Kurumsal Bağlılık. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kayabaşı, Y. (2008). “Bazı Değişkenler Açısından Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri”. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191-212.
• Kılınç, B. (2018). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.
• Lopez, J. S. Castro Bolano, C. Ve Maria Jose Santiago Marino, M. (2010). “Exploring Stress, Burnout, And Job Dissatisfaction İn Secondary School Teachers”. International Journal Of Psychology And Psychological Therapy, 10(1), 107-123.
• Maslach, C., Ve Jackson, S. E. (1981). “The Measurement Of Experienced Burnout”. Journal Of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., Ve Leiter, M. P. (2001). “Job Burnout”. Annual Review Of Psychology, 52(1), 397-422.
• Meydan, C. H., Basım, H. N., ve Çetin, F. (2011). “Örgütsel Adalet Algısı Ve Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Türk Kamu Sektöründe Bir Araştırma”. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 57, 175-200.
• Örmen, U. (1993). Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi (Çok Değişkenli Analizler). Eskişehir: Kaan Kitapevi.
• Parker, W. D. (2000). “Healthy Perfectionism İn The Gifted”. Journal of Secondary Gifted Education, 11(4), 173-182.
• Pirinççi, L. N. (2009). Lise Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Sakal, Ö., ve Yıldız S. (2017). “Takipçi Mükemmeliyetçiliği İle Duygusal Tükenmişlik Arasındaki İlişkide Psikolojik İyi Oluş Ve Liderlik Tarzlarının Rolü”. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 7(2), 37-57.
• Sapmaz, F. (2006). Üniversite Öğrencilerinin Uyumlu ve Uyumsuz Mükemmeliyetçilik Özelliklerinin Psikolojik Belirti Düzeyleri Açısından İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Sakarya.
• Schaufeli, W.B. Ve Peters, M.C.W. (1990). “The Measurement Of Burnout. Paper Presented At The First European Network Of Organizational Psychologists’ Conference On Professional Burnout, Kracow (Poland).
• Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., Ve Maslach, C. (2009). “Burnout: 35 Years Of Research And Practice”. Career Development İnternational, 14(3), 204-220.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., ve Yücel, Ü. A. (2014). “Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri Ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Shafran, R., Egan, S., ve Wade, T. (2017). Overcoming Perfectionism: A Self-Help Guide Using Scientifically Supported Cognitive Behavioural Techniques (D. Onuk, Çev.). İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
• Shahrebabaki, M. M. (2017). “The Effect Of Perfectionism On Burnout Among English Language Teachers: The Mediating Role Of Anxiety”. Teachers and teaching, 23(1), 91-105.
• Slaney, R. B., Mobley, M., Trippi, J., Ashby, J., ve Johnson, D. G. (1996), The Almost Perfect Scale-Revise, The Pennsylvania State University (Unpublished Manuscript).
• Stoeber, J. ve Stoeber, F.S. (2009). “Domains Of Perfectionism: Prevalence And Relationships With Perfectionism, Gender, Age, And Satisfaction With Life”. Personality and Individual Differences, 46, 530-535.
• Tanrıverdi, H. (2019). Okul Müdürlerinin Kullandıkları Güç Kaynaklarına Göre Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik ve Yabancılaşma Düzeylerinin Belirlenmesi, Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Kütahya.
• Tashman, L. S., Tenenbaum, G., ve Eklund, R. (2010). “The Effect Of Perceived Stress On The Relationship Between Perfectionism And Burnout In Coaches”. Anxiety, Stress, & Coping, 23(2), 195-212.
• Tekin, A. (2017). Temel İstatistik Dersleri. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Topal, N. (2015). Akademisyenlerde Erteleme İle Kişilik Özellikleri ve Mükemmeliyetçilik Arasındaki İlişkiler, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.
• Toplu, N. Y. (2012). Okul Öncesi Ve İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Aydın.
• Tuna, M., ve Çimen, Z. (2013). “The Analysis Of The Burnout Level Of Physical Education Teachers Working İn Ankara”. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4(2), 60-78.
• Tuncer, B. (2006). Kaygı Düzeyleri Farklı Üniversite Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Özelliklerinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Tuncer, B., ve Voltan-Acar, N. (2006). “Kaygı Düzeyleri Farklı Üniversite Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Özelliklerinin İncelenmesi”. Kriz Dergisi, 14(2), 1-15.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlik, Görülen Psikolojik Belirtiler Ve Başa Çıkma Davranışları, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi), Adana.
• Uysal, Y. A. Ö. (2019). Öğretmenlerin Mükemmeliyetçilik ve Öz-Duyarlık Düzeylerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep.
• Weisberg, J., ve Sagie, A. (1999). “Teachers' Physical, Mental, and Emotional Burnout: Impact On İntention To Quit”. The Journal Of Psychology, 133(3), 333-339.
• Wu, K. D., Ve Cortesi, G. T. (2009). “ Relations Between Perfectionism And Obsessive-Compulsive Symptoms: Examination Of Specificity Among The Dimensions”. Journal Of Anxiety Disorders, 23(1), 393-400.
• Yıldıztaşı, M. B. (2017). Politik Beceri İle Örgütsel Tükenmişlik İlişkisinin Ortaokul Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Yücel, G. F. (2006). Öğretmenlerde Mesleki Tükenmişlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Afyonkocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Afyon.