İBN HALDUN’DA VE MARX’DAKİ EMEK-DEĞER VE KÂR DÜŞÜNCELERİNİN KARŞILAŞTIRMASI VE İKTİSAT TARİHİ DİNAMİKLERİ

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 99 - 115, 30.06.2022

Bahadır Emre Küçükkalay

Öz

Bu Makale İbn-i Haldun’un emek/kâr ve Karl Marx’ın artı değer teorilerinin aralarındaki benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyarak İbn-i Haldun’un Marxist düşünceyi önceleyip öncelemediği, farklı bir deyişle ona kaynak olup olamayacağını tartışmak ana amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmanın temel sorusu, İbn-i Haldun Marx vari bir artı değer teorisine sahip miydi veya Marxist artı değer düşüncesini önceliyor muydu şeklinde söylemek mümkündür. Bunun için her iki düşünürün de bir üretim sonucunda elde edilen geliri ne şekilde tahlil ettikleri çözümlenerek bu düşüncelerin benzerlik ve farklılıkları ortaya konulacaktır. Elde edilmesi umulan muhtemel sonuç, İbn-i Haldun’un Marxist artı değer düşüncesinin öncülü olan bir düşünceyi iddia etmediği, bu iki bakış arasında önemli farklılıklar olduğudur. Bir başka sonuç, her iki düşünürün rızık-kâr ve artı değer düşüncelerinin onların insanlık tarihine ilişkin yorumlarında kimi roller üstlendiği ama düşüncelerinin dinamiklerinin iktisadi tarihe ilişkin kökenlerinin farklı olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Marx, İbn-i Haldun, Artı Değer, İktisadi Düşüae, Kar, İktisat Tarihi

Teşekkür

Teşekkürler İyi çalışmalar dilerim....

Kaynakça

• Abbadi, Suleiman, (2004), “Ibn Khaldun Contribution to the Science Economics”, Journal of Al Azhar University-Gaza, Vol. 7, No. 1: 41-48.
• Abdalla, Mohamad, (2016), “Ibn Khaldun”, http://www.researchgate.net/publication/296060781.
• Ahmad, Rafıq, (??), “Ibn Khaldun -A Great Pioneer Economist-”, in The Penjab University Economist, The Journal of the Department of economics, University of Penjam2, No. 1: 52-61.
• Alatas, Syed Farid, (2006), “Ibn Khaldun and Contemporary Sociology”, International Sociology, No. 21: 782-795.
• Ali, Salman S., (2006), “Economic Thought of Ibn Khaldun (1332-1406)”, IRTI, Islamic Development Bank, Jeddah: 1-15.
• Al-Leheabi, S. M. Z. M., vd., (2013), “The Economic Thought of Ibn Khaldoun in His Muqaddimah”, World Applied Sciences Journal, 25 (1): 42-47.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, (Çev. Saffet Babür), BilgeSu Yayınları, Ankara: 2012.
• Aristoteles, Politika, (Çev. Mete Tunçay), Remzi Kitabevi, İstanbul: 1982.
• Aydın Kübra A., (2015), İbn Haldun’un Toplumsal ve İktisadi Görüşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniv. Sos. Bil. Enstitüsü: İstanbul.
• Blbas, W. J. I., (2018), İbn-i Haldun Düşüncesinde Devlet Kavramı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Boulakia Jead D. C., (1971), “A Fourteenth Century Economist”, Journal of Political Economy, Vol. 79, No. 5: 1105-1118.
• Carr, Edward H., Karl Marx, 2. Baskı, (Çev. Uygur Kocabaşoğlu), İstanbul: 2011.
• Cheddadi, Abdesselam, (1994), “Ibn Kahldun”, The Quarterly Review of Comparative Education, Vol. 24, No. 1/2/: 7-19.
• Dawabah, Eşref, (2021), “İbn-i Haldun”, İslam İktisadi Düşünce Tarihi, (Ed. Mehmet Bulut), Erkam Yayınları: İstanbul: 613-641.
• Demir, Zafer, (2018), “İbn-i Haldun’un iktisadi Kuramı: Devletin Ekonomi Üzerindeki Rolü ve Fonksi-yonları”, Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 3 (1): 44-69.
• Divitçioğlu, Sencer, (2013), Karl Marx’da İktisadi Büyüme, Efil Yayınları: İstanbul.
• Eaton John, (1996), Ekonomi Politik, 3. Baskı, (Çev. Şiar Yalçın), Bilim ve Sosyalizm Yayınları: Ankara.
• Falay Nihat, (1978), İbn-i Haldun’un İktisadi Görüşleri, Güryay Matbaacılık: İstanbul.
• Genç, Sema Y.-Çağlayan Tuğçe, “İktisadi Düşüncede Değerin Kaynağı Sorunsalı”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C. 2, 2017: 667-680.
• Gibb, H. A. R., (1993), “The Islamic Background of Ibn Khaldun’s Political Theory”, Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Vol. 7, No. 1: 23-31.
• Graudy, Roger, (1965), Sosyalizm ve İslamiyet, Yön Yayınları: İstanbul.
• Hakim, Cecep M., (??), “Ibn Khaldun’su Thought in Microeconomics: Dynamics of Labor, Demand-Supply and Prices”, The Teachings of Ibn Khaldun, New Direction: 40-49.
• Hasan, Zubair, (2007), “Labour as a Source of Value and Capital Formation: Ibn Khaldun, Ricardo and Marx-A Comparison”, Islamic Economy, Vol. 20, No. 2: 39-50.
• Ibrahim, M. Yusuf, vd., (2019), “A Comparative Study of Khaldun, Smith, and Marx Thinking About the Labour Theory of Value”, http://www.researchgate.net/publication/340486865.
• Irwin, Robert, (1997), “Toynbee and Ibn Khaldun”, Middle Eastern Studies, Vol. 33, No. 3: 461-479.
• İbn-i Haldun , (1991), Mukaddime, (Çev. Z. K. Ugan), C. II, Milli Eğitim Basımevi: İstanbul.
• İyem, Cemal vd., (2019), “İbn-i Haldun’un Emek Anlayışı: Marx ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Bilgi, 21 (2): 167-186.
• Jon, Elster, (1999), An Introduction to Karl Marx, Cambridge Univ. Press: USA.
• Kozak, İbrahim Erol, (1982), İbn-i Haldun’da Sosyal İktisat ve Sosyal Politika, Basılmamış Doçentlik Tezi: Erzurum.
• Kozak, İbrahim Erol, (1999), “İbn-i Haldun’da Devlet ve Ekonomi”, DTV. İslam Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul: 1-8.
• Küçükkalay, A. Mesud, (2017), Adil Fiyat -Antik Yunan’dan 16. Yüzyıla-, Ötüken Yayınları: İstanbul.
• Küçükkalay, A. Mesud, (2019), İktisadi Düşünce Tarihi, 5. Baskı, Beta Yayınları: İstanbul.
• Lenin, Vladimir İ., (1995), Karl Marx ve Doktrini, 4. Baskı, (Çev. Şiar Yalçın), Bilim ve Sosyalizm Ya-yınları: Ankara.
• Marx, Karl, (1993), Kapital –Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili-, 4. Baskı, C. I, II, III, (Çev. Ala-addin Bilgi), Sol Yayınları: Ankara.
• Marx, K. H.-Engels, Friedrich, Collected Works, Vol. 39, Letters 1852–1855, Lawrence and Wishard, Electric Book, UK: 2010.
• Marx, Karl, (2017), İktisat Üzerine, 2. Baskı, (Çev. Ali Çakıroğlu), Belge Yayınları: İstanbul.
• Muheramtohadi, Singgih, (2018), “A Comparative Study: The Economic Thoughts of Ibn Khaldun and Karl Marx”, International Journal of Islamic Business and Economics, 2(1): 51-64.
• Mujahidin, Muhamad, (2018), “Ibn Khaldun’s Economic Thought”, MPRA (Munich Personal RePEc Archive: 1-8.
• Nikitin, Piyotr, (1995), Ekonomi Politik, 8. Baskı, (Çev. Hamdi Konur), Sol Yayınları: Ankara.
• Önder, Murat-Ulaşan, Fatih, (2018), “Ibn Khaldun’s Cyclical Theory on The Rise And Fall of Sovereign Powers: The Case of Ottoman Empire”, Adam Akademi, 8(2): 231-266.
• Özcan, Oğuz, (2016), “Ibn Haldun’da evlet Düşüncesi ve Devlet Araç ım, Amaç mı Tartışması Bağla-mında Mukayeseli Bir Değerlendirme: (İbn Haldun-Aristoteles-Thomas Hobbes)”, İbn Haldun Çalış-maları Dergisi, 1 (1): 63-92.
• Patriarca, Giovanni, (2010), “A Medieval Approach to Social Sciences: The Philosopy of Ibn Khaldun”, Journal of Markets and Morality, Vol. 13, No. 1: 175-188.
• Perry, Matt, Marksizm ve Tarih, (Çev. Gül Tunçer), İletişim Yayınları, İstanbul: 2010.
• Ridlwan, Ahmad A.,-Mawardi, Imam, (2019), “The Contribution of Ibnu Khaldun’s Economic Tho-ughts”, Jurnal Studi
• Agama-Agama dan Pemikiran Islam, Vol. 17, No. 1: 117-128.
• Rizkiah S. Kholifatul-Chachi, Abdelkader, (2020), “The Relevance of Ibn Khaldun’s Economic Thought in the Contemporary World”, Turkish Journal of Islamic Economics, 7(2): 70-90.
• Sedlacek, Tomas, İyi Kötü ve Ekonomi, (Çev. A. S. Erdoğan), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul: 2017.
• Soofi, Abdol S., (1995), “Economics of Ibn Khaldun Revisited”, http://www.research¬ga¬te.net/publi¬cati-on/247814689.
• Spengler, Joseph J., (1964), “Economic Thought of Islam: Ibn Khaldun”, Comparative Studies in Society and History, Vol. 6, No. 3: 268-306.
• Sperber, Jonathan, Karl Marx, (Çev. Gül Durna), İletişim Yayınları, İstanbul: 2014.
• Şenol, Hüseyin Fırat, İbn Haldun’da Tarih ve Umran Sorunu”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniv. Sosyal Bil. Enstitüsü, İstanbul: 2009.
• Tawney, R. H., Religion and the Rise of Capitalism, A Mentor Book, The American Library, ABD: 1963.
• Tomar, Cengiz, (1999), “Haldun’a İlişkin Literatür”, DTV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 20: 8-12.
• Uludağ, Süleyman, (1993), İbn Haldun, TDV. Yayınları: Ankara.
• Weiss, Dieter, (1995), “Ibn Khaldun on Economic Transformation”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 27, No. 1: 29-37.
• Yıldırım, Ertugrul, (2006), İbn-i Haldun’un İktisadi ve Mali Düşünceleri, Yayınlanmamış Yüksek Li-sans, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kütahya.
• Yılmaz, Rasim, (2006), İbn-i Haldun’un İktisadi ve Mali Düşünceleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kütahya.
• Yumuk, Recep, (2010), “İbn Haldun’da Devlet Görüşü”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8 (1-2): 229-278.
• Dhaouadi, Mahmoud, (1990), “Ibn Khaldun: The Founding Father Of Eastern Sociology”, International Sociology, Vol. 5, No. 3: 319-355.