ONTOLOJİ ÜZERİNE BİR DENEME MEVLÂNÂ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 46 - 57, 30.12.2022

Ayşe Eroğlu

Öz

Mevlânâ’da varlık kavramının çok geniş olduğu bilinmektedir. Bu çalışmayla ancak onun varlık düşüncesinin küçük bir kısmını izah etmek mümkündür. Çalışmayı konunun bamteline dokunma olarak ifade etsek çok yanlış bir değerlendirme olmayacaktır. Bu çalışmanın konusu Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin I. Cilt 610 ve 618. beyitlerinin ontolojik olarak değerlendirilmesidir. Çalışma ontoloji açısından bir yorum denemesi yapmayı hedeflemektedir. Mevlânâ’nın varlık anlayışı Parmenides’deki varlık birdir düşüncesiyle ilişkilendirilebilir. Herakleitoscu zıtların birliği düşüncesini Mevlânâ’da görmek mümkündür. Öte yandan Platon’un varlık-yokluk dikotomisi ile ilişkilendirilebileceği söylenebilir. Her şeyin birden sudûr edip tekrardan O’na dönüş yapması anlamında biricik aşk olarak Bir olanı ifade eden Plotinus’un varlık anlayışıyla da ilişkili olduğunu iddia etmek mümkündür. Mevlânâ’da varlık aşktır. Bu nedenle Mevlânâ’nın varlık görüşünü tasavvuf felsefesinde ifade edilen aşk/ışk kavramı ile ilişkilendirilebilir. Mevlânâ ontolojisini postmodern çağın insanı sürüklediği varoluşsal hiçlikten kurtuluşa götüren bir yol olarak düşünmek mümkündür. Çalışma Mevlânâ’nın ontoloji ile ilgili bilgi sahibi olunmasını sağlamakla birlikte başka çalışmaların yapılmasına da vesile olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, Varlık, Parmenides, Mevlânâ, Aşk, Allah

Kaynakça

• Akto, A. (2013). Varlık’tan Değer’e Vuslat: Mevlâna Örneği. İslami AraştırmalarJournal İslamic Research, 3(24), 160-172.
• Aslanoğlu, İ. (2000). ” Mevlana’da Aşk ve Felsefesi”,. Hacı Bektaşi Veli Dergisi, 16, 175–192.
• Cevizci, A. (2000). “Ontoloji”, Paradigma Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
• Çubukçu, İ. A. (1984). “Mevlânâ ve Felsefesi”. Ankara İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 97-118.
• Doru, M. N. (2016). Mevlânâ Celaleddîn Rûmî ve Melâyê Cizîrî’nin Düşüncesinde Varlığın Kaynağı ve Varoluşun Sırrı Olarak Aşk. Mukaddime, 7(1), 53-71.
• Dürüşken, Ç. (2016). Antikçağ Felsefesi Homeros’tan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. Alfa Yayınları. Erdem, H. (2013). Felsefeye Giriş. Hü-Er Yayıncılık.
• Er-Rahmân 55/26-27. Kur’an Yolu. https: // kur’an.diyanet.gov.tr.
• Er-Rahmân 55/29. Kur’an Yolu. https: // kur’an.diyanet.gov.tr.
• Ertuğrul, İ. F. (2020). Vahdet-i Vücûd ve İbnü'l-Arabî: Vahdet-i Vücûd (1st ed.). Dergâh Yayınları.
• Fazlıoğlu, İ. (2018). Fuzulî Ne Demek İstedi Işk imiş her ne var Ậlem’de/İlm bir kîl ü kâl imiş ancak. Ketebe Yayınları.
• Fazlıoğlu, İ. (2019). Razî Krizini Aşmak: Mevlânâ’nın Arayışı İçin Yeni Bir Yorum. Kayseri Büyük Şehir Belediyesi Düşünen Şehir Dergisi, 8, 104-117.
• Garaudy, R. (2018). Endülüs’te İslam Düşüncenin Başkenti İslam ((Cemal Aydın, Trans.)). Timaş Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1980). Orhan Hançerlioğlu, ‘Ontoloji’, (Kavramlar ve Akımlar, Ontoloji’, (Kavramlar ve Akımlar Felsefe Ansiklopedisi. Remzi Kitapevi.
• Hartmann, N. (2005). Ontoloji’de Yeni Yollar ((Lütfi Yarbaş, Trans.)). İlya İzmir Yayınevi.
• Herakleitos. (2005). Fragmanlar ((Cengiz Çakmak, Trans.)). Kabalcı Yayınevi Humanitas Dizisi: Vol. 1. Kabalcı Yayınevi.
• Jaeger, W. (2016). İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi ((Güneş Ayas, Trans.)) (2nd ed.). İttaki Yayınları.
• Kenny, A. (2018). “Antik Felsefe”, Batı Felsefesinin Yeni Tarihi ((Serdar Uslu, Trans.)) (Vol. 1). Küre Yayınları.
• Kılıç, C. (2007, May). İslam Düşüncesinde Aşk Metafiziği (İbni Sînâ ve Mevlâna'da Aşk Felsefeleri). Humanities Sciences, 2(4), 321-351.
• Kranz, W. (1994). Antik Felsefe ((Suad Y. Baydur, Trans.)) (2nd ed.). Sosyal Yayınları.
• Mevlânâ, C. R. (2006). Mesnevῖ-i Şerῖf Şerhi ((A. Avni Konuk, Trans.)) (Vol. 1). Kitapevi Yayınları.
• Mevlâna Celalaeddin-i Rûmî. (2015). Mesnevî-i Ma’nevî ((Derya Örs- Hicabi Kırlangıç, Trans.)). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Özden, H. (2014). Resimlerlerle Türk Düşünce Tarihi "Mevlânâ": Mevlânâ. Arı Sanat Yayınları.
• Parmenides. (2019). Fragmanlar (1st ed.). Alfa Yayınları.
• Peters, F. E. (2004). On Onta’, Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü: Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü ((Hakkı Hünler, Trans.)). Paradigma Yayınları.
• Platon. (2014). Parmenides ((Saffet Babür, Trans.)) (4th ed.). İmge Yayınevi.
• Plotınus. (2006). Dokuzluklar I ((Zeki Özcan, Trans.)) (1st ed.). Aktüel Yayınları.
• Poyraz, Y. (2014). Fenafillah Mertebesinden Bekabillah Makamına Mevlana’da İlahi Aşk. Turkish Studies İntenational Periodical for the Languages Literature and History of Turkish of Turkie,, 9, 871–895.
• Schimmel, A. (2003). Ben Rüzğarım Sen Ateş Mevlana Celaleddin Rumi Büyük Mutasavvıfın Hayatı ve Eseri ((Senai Özkan, Trans.)). Ötüken Yayınları.
• Topçu, N. (1998a). İslam ve İnsan Mevlâna ve Tasavvuf. Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (1998b). Var Olmak. Dergah Yayınları.
• Türker, Ö. (2019). Varlık Nedir? İslam Filozoflarının Varlık Tasavvuru: Varlık Nedir? Ketebe Yayınları.
• Vorlander, K. (2000). Felsefe Tarihi,Cilt:1-2 ((Mehmet İzzet- Orhan Saadettin, Trans.)). İz Yayıncılık.
• Vural, M. (2009). Hilmi Ziya Ülken’in Varlık Felsefesi. Beyaz Kule Yayınları.
• Weber, A. (1991). Felsefe Tarihi ((H.Vehbi Eralp, Trans.)). Sosyal Yayınları.
• Yâsîn 36/82. Kur’an Yolu. https: // kur’an.diyanet.gov.tr.
• Yıldırım, A. (2008). Mevlânâ’nın Vahdet Anlayışı ve Paradoksal Söylemi. Erdem, 50, 223–232.