Türkiye'nin Sanayi ve Elektrifikasyon Yolculuğu: Atatürk Döneminde Elektrik ve Enerji Politikaları

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 23 - 34, 30.06.2024

Sadiye Tutsak Fatih Nacar

Öz

Cumhuriyet idaresi hemen her konuda ileri görüşlü bir yönetim göstermiş ve bu politikaların meyvelerini almıştır. Günümüzde dahi bu politikaların etkisi görülmektedir. Bu dönemde pek çok hidroelektrik santral ve fosil yakıtlarla çalıştırılan elektrik fabrikalarıyla elektrifikasyon çalışmaları hız kazanmıştır. Türkiye’nin sanayi ve elektrifikasyon yolculuğu da bu dönemde yapılan başaralı çalışmalar sayesinde ilerlemiş ve ivme kazanmıştır. Atatürk Dönemi kurulan kurumlarla kurumsal alt yapılar hazırlanmış, planlı bir enerji politikasının temelleri atılmıştır. Çalışmamızda Atatürk dönemi sanayi, enerji ve iktisat politikalarının enerji sektörüne ve özellikle elektrifikasyona etkileri incelenmiştir. Araştırmamızda basılı eserlerden, tez ve makalelerden, devlet arşivlerinden, TBMM arşivinden ve Resmi Gazeteden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elektrik, Atatürk Dönemi, Enerji, Elektrifikasyon

Etik Beyan

Etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasına gerek olmayan bu çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.

The Industrial and Electrification Journey of Turkey: Electricity and Energy Policies During the Atatürk Period

Öz

The Republican administration showed a visionary management in almost every issue and got the results of these policies. The impact of these policies even can be seen today. During this period, electrification efforts accelerated with many hydroelectric power plants and electricity factories powered by fossil fuels. Turkey's industrial and electrification journey has also progressed and gained momentum thanks to the successful works carried out in this period. Institutional infrastructures were prepared by the institutions established during the Period of Atatürk and pre-planned energy policies were established. In our study, during the Period of Atatürk the impacts of industrial, energy and economic policies on the energy sector and especially on electrification are studied. Our research utilized published materials, dissertations and articles, national archives, the Grand National Assembly of Turkey (TBMM) archives, and the Official Gazette.

Anahtar Kelimeler

Electricity, Atatürk Period, Energy, Electrification

Etik Beyan

This study which does not require ethics committee approval and/or legal/specific permission complies with the research and publication ethics.

Kaynakça

• Ağır, H. ve Kar, M. (2010). Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi İlişkisi: Yatay Kesit Analizi. Sosyoekoni Dergisi.149-176.
• Atatürk Araştırma Merkezi. (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (C.5). Ankara: Divan Yayıncılık.
• Bahadır, O. (2020). Osmanlılardan Cumhuriyete Elektrik. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Berkes, N. (1973). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Çaycı A. (1998).Atatürk’ün Uygarlık Anlayışı. Belleten. (204).1105-1118.
• Çetinkaya, B. (2019). Erken Cumhuriyet Dönemi Enerji Politikaları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Karabük.
• Erceyes, S. (2005) Tarihî Açıdan Atatürk Dönemi İktisat Politikaları (1923-1938) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kayseri.
• Erdal, İ., "Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası", Atatürk Ansiklopedisi.
• Ergin, V. ve Gülsoy, U. (2016). Osmanlı’dan Cumhuriyete İstanbul’da Elektrik. İstanbul: Yeditepe Basımevi.
• Erol, E. (2007). Türkiye’de Elektrik Enerjisinin Tarihi Gelişimi: 1902–2000. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Tarihi Bilim Dalı. İstanbul.
• Işıkpınar, H. H. (1933). Cumhuriyet Türkiyesi = Elektrikli Türkiye, İstanbul: Fazilet Matbaası.
• Lewis, B. (2015). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Özkan, S. (2020). Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Elektrik Üretimi. İzmir: Ege Üniversitesi Rektörlüğü Basımevi Müdürlüğü.
• Gökmen, E. (2007). II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Maden İmtiyazları (1878-1899). Belleten, (71).969-996.
• Karayaman, M. (2014). Ankara Elektrik Türk Anonim Şirketi Tarihçesi (1929-1939), Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, (16).50-72.
• Küçükuğurlu, M. (2007). Cumhuriyet Devrinde Bir Milli Sanayi Örneği: Trabzon Elektrik Türk Anonim Şirketinin Kuruluşu, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi. (3).91-116.
• Öz, E. (2020). Türkiye’nin Enerji Politikaları (1923-1980). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Nevşehir.
• Özbay, R. D., Yılmaz Genç, S., “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı”, Atatürk Ansiklopedisi.
• Özdemir, A., Yüksel,F. (2006). Türkiye’de Enerji Sektörünün İleri ve Geri Bağlantı Etkileri. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. (2).1-18.
• Özdemir, N. (2011). Türkiye’de Elektriğin Tarihsel Gelişimi (1900- 1938). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü. Ankara.
• Özyurt, H. (1981). Atatürk Dönemi, Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı Değişikliğine Etkileri (1933-1938). Istanbul Journal of Sociological Studies. (19).119-148.
• Polatoğlu, M. G. (2019). Atatürk Dönemi’nde Maden ve Enerji Alanında Kurulan ve Sonraki Dönem Türkiye Sanayisine Katkı Sağlayan Bir İktisadî Devlet Teşekkülü: Etibank. Tarih Araştırmaları Dergisi. (66).444-478.
• Rodoplu, H. (1998). Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi: Ekonomi Politikası ve Uygulamalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Bölümü İktisat Politikası Anabilim Dalı. 49-50.
• Saatçi, M., Dumrul, Y. (2013). Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Dinamik Bir Analizi: Türkiye Örneği. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. (2).1-24.
• Saylam, A. (2020). Atatürk Dönemi 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Yıllarında İktisat Vekâleti (21.01.1928- 31.12.1938). Yasama Dergisi. (41).237-273.
• Semiz, Y., Tolu, G. (2019). Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), (45).29-59.
• Terzi, M. H. (2021). Mustafa Kemal Atatürk Dönemi Türkiye Madenciliği. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. (104).115-172.
• Tünay, M. (1985). Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. (4).245-256. Yurtoğlu, N. (2018). Cumhuriyet Türkiyesinde Elektrik Enerjisi Üretimi ve Enerji Politikaları (1923-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. (98).227-280.
• Ulus Gazetesi. http://ataturkansiklopedisi.gov.tr/index.php?title=Atatürk_Müzeleri&oldid=3949, (Erişim: 10.04.2021). https://gazelektrik.com/faydali-bilgiler/elektrik-tuketimi, (Erişim: 24.04.2020).
• Arşiv Belgeleri ve Resmî Gazete
• BCA, 30.18.1.1 / 18.15.2.
• BCA, 30.18.1.1 / 19.39.15.
• BCA, 30.18.1.1 / 20.59.5.
• BCA, 30.18.1.1 / 3.25.16.
• BCA, 30.18.1.1 / 30.61.10.
• BCA, 30.18.1.1 / 10.37 .15.
• BCA, 30.18.1.1 / 23.11.13.
• BCA, 30.18.1.1 / 20.54.3.
• BCA, 230.0.0.0 / 141.14.1.
• BCA, 030.18.1.1 / 13.26.10.
• Resmi Gazete, S. 3036, 24 Haziran 1935.
• Resmi Gazete, S. 3035, 14.6.1935.
• Resmi Gazete, S. 1471, 14 Nisan 1930.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.5. s.273.