BİREYSEL YATIRIM KARARLARINDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLERİN DAVRANIŞSAL FİNANS YAKLAŞIMI İLE İNCELENMESİ: KARAMAN İLİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 38 - 65, 30.12.2023

Arzu Özmerdivanlı

Öz

Finans teorileri içerisinde önemli bir yere sahip olan ve uzun bir süre finans alanında etkinliğini koruyan geleneksel finans teorileri, bireylerin yatırım kararlarında rasyonel davrandıklarını varsaymakta ve çevresel ve psikolojik faktörlerin yatırım kararları üzerindeki etkisini ihmal etmektedir. Ancak zaman zaman piyasalarda meydana gelen fiyat dalgalanmaları, fiyat balonları ve anomaliler yatırımcıların bazen rasyonel davranmadıklarını ve yatırım kararlarında davranışsal eğilimlerin etkisinde kaldıklarını ortaya koymaktadır. Bu noktada geleneksel finans teorisinin eksiklerini gidererek bilişsel, duygusal ve davranışsal önyargıların yatırım kararlarında oynadığı rolü dikkate alan davranışsal finans teorisi gün yüzüne çıkmaktadır. Davranışsal finans kapsamında incelenen eğilimlerin yatırım kararları açısından dikkate alınması, yatırımcıların rasyonel olmayan ve kayıp yaratan davranışlarını görmelerini ve daha karlı yatırımlar yapmalarını sağlayabilmektedir. Bu bağlamda, bireysel yatırım kararlarının davranışsal finans eğilimleri açısından incelenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu çalışmada Karaman ilinde yaşayan bireylerin yatırım kararı alırken dikkate aldıkları davranışsal finans eğilimleri incelenmektedir. Anket yöntemi ile toplanan veriler üzerinden bağımsız örneklem t testi ve ANOVA analizleri gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda elde edilen bulgular; katılımcıların yatırım kararlarında gösterdikleri aşırı güven, aşırı iyimserlik, akla geliş kolaylığı ve pişmanlıktan kaçınma, kayıptan kaçınma ve sosyokültürel faktörler gibi davranışsal eğilimlerin demografik değişkenler üzerinde etkili olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yatırım Kararları, Davranışsal Finans, Karaman

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul izni gerektirmekte olup Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 29.11.2022 tarih ve 215-217 sayılı kararı ile araştırma için gerekli izin alınmıştır. Bu çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.

Kaynakça

• Abdeldayem, M. ve Aldulaimi, S. (2023). Investment decisions determinants in the GCC cryptocurrency market: a behavioural finance perspective. International Journal of Organizational Analysis, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/IJOA-02-2023-3623
• Abideen, Z. UI., Ahmed, Z., Qiu, H. ve Zhao.Y. (2023). Do behavioral biases affect investors’ investment decision making? Evidence from the Pakistani equity market. Risks 11(109), https://doi.org/10.3390/risks11060109
• Akdeniz, Ş. ve Turan, İ. (2021). Davranışsal finans eğilimlerinin risk alma düzeyine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1016–1032. https://doi.org/10.20491/isarder.2021.118
• Aldemir, S. (2015). Davranışsal finans açısından yatırımcı davranışlarının incelenmesi: Tokat örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Albayrak, A. S. (2006). Uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Alpar, R. (2017). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Anum ve Ameer, B. (2017). Behavioral factors and their impact on individual investors decision making and investment performance: Empirical investigation from Pakistani Stock Market. Global Journal of Management and Business Research, 17(C1), 61–70.
• Arslan, A. ve Boztosun, D. (2022). Demografik faktörler ve davranışsal finans: Bireysel yatırımcılar üzerine bir araştırma. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), 30-46.
• Atak, O. ve Kutukız, D. (2021). Davranışsal finans eğilimlerinin, bireysel yatırımcıların yatırım tercihlerine ve yatırımlarda yararlandıkları bilgi kaynaklarına göre karşılaştırılması: Muğla ilindeki turizm işletme yöneticileri üzerinde bir uygulama. Turizm Akademik Dergisi, 8 (1), 231-248.
• Ateş, A. (2007). Finansal yatırımların davranışsal finans açısından değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Barlett, J. E., Kotrlik, J. W. ve Higgins, C. C. (2001). Organizational research: Determining appropriate sample size in survey research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 19(1), 43-50.
• Bodur, Y. A. (2016). Yatırımcı davranışlarını etkileyen faktörlerin aşırı güven açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Bostancı, F. (2003). Davranışçı finans. Sermaye Piyasası Kurulu. Yeterlik Etüdü.
• Böyükaslan, A. (2012). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından incelenmesi: Afyonkarahisar örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Çetiner, M., Ayhan Gökcek, H. ve Turp Gölbaşı, B. (2019). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı davranışları üzerine bir inceleme. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 1-30.
• Dilmen, M. (2023). Davranışsal finans uygulamalarının, işletmelerin performansına etkileri: İstanbul organize sanayi bölgesi örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 15 (2), 1016-1036.
• Doğan, Z. ve Evlimoğlu, U. (2022). Bireysel yatırımcıların yatırım kararlarında davranışsal finansın rolü: Aydın ili örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(4), 1983-2010. doi: 10.15869/itobiad.1079129
• Ede, M. (2007). Davranışsal finans ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Elmas, B. (2010). Hisse senedi yatırımcılarının davranışsal özellikleri: Bireysel yatırımcıya yönelik bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Evbayiro-Osagie, E. I. ve Chijuka, M. I. (2021). Psychological factors and investment decisions in the Nigeria capital market. Oradea Journal of Business and Economics, VI(1), 33-41. https://doi.org/10.1504/IJBEM.2008.019243
• George, D. ve Mallery, P. (2020). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference. Newyork: Routledge.
• Gül, M. (2017). Davranışsal finans açısından altın yatırımcılarının davranışlarının incelenmesi: Gaziantep örneği. Maliye ve Finans Yazıları, (108), 143-165. https://doi.org/10.33203/mfy.313955
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe, yöntem, analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis. United Kingdom: Cengage Learning EMEA.
• Hallale, P. S. ve Gadekar, M. (2019). A study of behavioural factors affecting individual investment decisions. International Journal of Trend in Scientific Research and Development, 3(6), 298-311.
• Jain, J., Walia, N., Kaur, M. ve Singh, S. (2022). Behavioural biases affecting investors ‘decision-making process: a scale development approach. Management Research Review, 45(8), 1079-1098. https://doi.org/10.1108/MRR-02-2021-0139
• Jain, J., Walia, N. and Gupta, S. (2020). Evaluation of behavioural biases affecting investment decision making of individual equity investors by fuzzy analytic hierarchy process. Review of Behavioral Finance, 12(3), 297-314. https://doi.org/10.1108/RBF-03-2019-0044
• Joo, B. A. ve Durri, K. (2015). Comprehensive review of literature on behavioural finance. Indian Journal of Commerce & Management Studies, VI(2), 11-19.
• Kahmeman, D. ve Tversky, A. (1973). On the psychology of prediction. Psychological Review, 80(4), 237-251.
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1979). Prospect theory: an analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-291.
• Kamau, W. M. (2012). The effect of behavioural factors on investment decisions at the Nairobi Securities Exchange (Unpublished master thesis), Nairobi University, Nairobi, Kenya. Karan, M. B. (2004). Yatırım analizi ve portföy yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kengatharan, L. ve Kengatharan, N. (2014). The Influence of behavioral factors in making investment decisions and performance: Study on Investors of Colombo Stock Exchange, Sri Lanka. Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1), 1-23. doi:10.5296/ajfa.v6i1.4893
• Khawaja, M. J. ve Alharbi, Z. N. (2021). Factors influencing investor behaviour: an empirical study of Saudi Stock Market. International Journal of Social Economics, 48(4), 587-601. https://doi.org/10.1108/IJSE-07-2020-0496
• Luong, L. P. ve Ha, D. T. T. (2011). Behavioral factors influencing individual investors’ decision-making and performance: a survey at the ho Chi Minh Stock Exchange (Unpublished master thesis), Umeå University, Umeå, Sweden.
• Mahmood, T., Ayyub, R. M., Imran, M., Naeem, S., Abbas, W. (2020). The behavioral analysis and financial performance of individual investors at Pakistan Stock Exchange. International Journal of Economics and Financial Issues, 10(5), 158-164. https://doi.org/10.32479/ijefi.10112
• Metawa, N., Hassan, M. K., Metawa, S. ve Safa, M. F. vd. (2017). Impact of behavioral factors on investors’ financial decisions: Case of the Egyptian stock market. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 12(1), 30-55. https://doi.org/10.1108/IMEFM-12-2017-0333
• Mishra P., Pandey C. M., Singh U., Gupta A., Sahu C., Keshri A. (2019a). Descriptive statistics and normality tests for statistical data. Annals of Cardiac Anaesthesia, 22(1), 67-72.
• Mishra P., Singh U., Pandey C. M., Mishra P, Pandey G. (2019b). Application of Student’s t-test, analysis of variance, and covariance. Annals of Cardiac Anaesthesia, 22(4), 407-411.
• Onsomu, Z. N. (2014). The impact of behavioral biases on investor decisions in Kenya: male vs female. IMPACT: International Journal of Research in Humanities, Arts and Literature, 2(6), 87-92.
• Özan, M.H. (2010). İşletmelerde alınan finansal kararların yatırımcı davranışları üzerindeki etkilerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özcan, H. (2011). Davranışsal finansın bireysel yatırımcıların karar mekanizmaları üzerindeki etkileri: Finansal yatırımcıların değerlendirmelerine yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.
• Pompian, M. M. (2006). Behavioral Finance and Wealth Management: How to build optimal portfolios that account for investor biases. USA: John Wiley & Sons. Inc.
• Ritter, J. R. (2003). Behavioral finance. Pacific-Basin Finance Journal, 11, 429–437.
• Sajeev, K. C., Afjal, M., Spulbar, C., Birau, R. ve Florescu, I. (2021) Evaluating the linkage between behavioural finance and investment decisions amongst Indian Gen Z investors using structural equation modeling. Revista de Științe Politice. Revue des Sciences Politiques, 72, 41 – 59.
• Savage, L. J. (1954). The foundations of statistics. New York: Wiley.
• Sever, E., Çetiner, M. ve Paksoy, M. (2020). Bireysel yatırım kararları ile davranışsal finans eğilimlerinin ilişkisi: İmalat ve hizmet sektörlerinde bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19. Uluslararası İşletmecilik Kongresi Özel Sayısı, 9-40.
• Shefrin, H. (2018). Behavioral corporate finance: Concepts and cases for teaching behavioral finance. Newyork: McGraw Hill Education.
• Shefrin, H. ve Statman, M. (1994). Behavioural capital asset pricing theory. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 29(3), 323-349.
• Shiller, R. J. (1999). Human behavior and the efficiency of the financial system. J. B. Taylor ve M. Woodford (ed.). Handbook of macroeconomics içinde (ss. 1305-1340). Elsevier.
• Shiller, J. R. (1995). Human Behaviour and the efficiency of the financial system. http://www.e-m-h.org/Shill98.pdf.
• Shleifer, A. (2000). Inefficient markets: An introduction to behavioral finance. Oxford: Oxford University Press.
• Singh, R. (2010). Behavioural finance studies: Emergence and developments. The Journal Contemporary Management Research, 4(2), 1-9.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2014). Using multivariate statistics. London: Pearson.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). İstatistik Veri Portalı [Veri Seti]. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1
• Virigineni, M. ve Rao, M. B. (2017). Contemporary developments in behavioral finance, International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1), 448-459.
• Von Neumann, J. ve Morgenstern, O. (1944). Theory of games and economic behaviour. Princeton: Princeton University Press.
• Vural, G. ve Bulut, A. (2022). Davranışsal finans perspektifinden bireysel finansal yatırım karar sürecindeki eğilimler: Kamu bankaları yöneticileri üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31 (2), 437-457. https://doi.org/10.35379/cusosbil.1078653
• Waweru, N. M., Munyoki, E., ve Uliana, E. (2008). The effects of behavioral factors in investment decision-making: A survey of institutional investors operating at the Nairobi Stock Exchange. International Journal of Business and Emerging Markets, 1(1), 24–41. https://doi.org/10.1504/ IJBEM.2008.019243
• Yazdipour, R. ve Howard, J. A. (2010). Behavioral finance: Application and pedagogy in business education and training. H. K. Baker ve J. R. Nofsinger (Ed.). Behavioral finance: Investors, corporations and markets içinde (ss. 39-56). USA: John Wiley & Sons, Inc.
• Zahera, S. A. ve Bansal, R. (2018). Do investors exhibit behavioral biases in investment decision making? A systematic review. Qualitative Research in Financial Markets, 10(2), 210-251. https://doi.org/10.1108/QRFM-04-2017-0028