555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ ve TMS 29 Standardı Kapsamında Enflasyon Muhasebesi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 21, 31.12.2024

Recep Güneş , Merve Uysal

Öz

Enflasyonist ekonomilerde yaşanan fiyat değişimleri nedeniyle, ulusal para biriminin satın alma gücü de değişmektedir. Bu değişim satın alma gücünü, muhasebe sistemini ve ekonomik yapıyı olumsuz etkilemektedir. Parasal olmayan kalemler finansal tablolarda maliyet değerleri ile gösterilip de enflasyonun etkilerinden arındırılmadığında gerçek değerlerinin altında gösterilmiş olmaktadır. Bu durumda finansal tablolar gerçek mali durumunu yansıtamayacak ve doğru bilgi sunamayacaktır. Bu nedenle enflasyonist dönemlerde finansal tabloların enflasyona göre düzeltme yapılarak sunulması gerekmektedir. Enflasyon muhasebesi ise bu konuda geliştirilmiş özel bir muhasebe yöntemidir. Türkiye’de enflasyon muhasebesi ilk olarak 2003 yılında uygulanmaya başlanmıştır. 2005 yılında uygulama şartları oluşmadığından uygulanamamıştır. Ancak 2022 yılında 7352 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair kanunla tekrar uygulamaya konmuştur. Bu çalışmada enflasyon muhasebesi ile ilgili enflasyon düzeltme esaslarının düzenlendiği 2023 Tarihli ve 555 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayınlanan Türkiye Muhasebe Standardı (TMS) 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardı hakkında bilgi verilecektir. Çalışmada Tebliğ ve Standardın arasındaki benzerlik ve farklılıkların açıklanması amaçlanmaktadır. Bu nedenle ilgili mevzuat ve literatür taranarak, konu ile ilgili nitel içerik analizi yapılmıştır. Çalışma sonucunda genel görüş olarak, tebliğdeki uygulamanın vergi matrahının hesaplamasının doğruluğuna odaklandığına ulaşılmıştır. Ayrıca tebliğ ve standartta benzerlikler bulunduğu üzere farklılıklar da mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon Muhasebesi, TMS 29, Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ

555 Rows No.lu An Assessment on Inflation Accounting within the Scope of the General Communiqué of the Tax Procedure Law and the TAS 29 Standard

Öz

Due to price changes in inflationary economies, the purchasing power of the national currency also changes. This change adversely affects purchasing power, the accounting system, and the economic structure. When non-monetary items are recognized at cost in the financial statements and not adjusted for the effects of inflation, they are shown below their real values. In this case, financial statements will not reflect the real economic position or provide accurate information. Therefore, in inflationary periods, financial statements should be adjusted for inflation. Inflation accounting is a special accounting method developed in this regard. In Turkey, inflation accounting was first applied in 2003. In 2005, it could not be used because the conditions for implementation were not met. However, it was put into practice again in 2022 with Law No. 7352 on Amendments to the Tax Procedure Law and Corporate Tax Law. In this study, information will be given about the General Communiqué on Tax Procedure Law No. 555 dated 2023, which regulates the inflation adjustment principles related to inflation accounting, and the Turkish Accounting Standard (TAS) 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies published by the Public Oversight, Accounting and Auditing Standards Authority (POA). The study aims to explain the similarities and differences between the Communiqué and the Standard. For this reason, the relevant legislation and literature were reviewed and a qualitative content analysis was conducted. As a result of the study, as a general opinion, it has been reached that the application in the Communiqué focuses on the accuracy of the calculation of the tax base. In addition, there are similarities in the communiqué and the standard, but there are also differences.

Anahtar Kelimeler

Inflation Accounting, TAS 29, Tax Procedure Law General Communiqué

Kaynakça

• Açık, S. (2006). Enflasyonun finansal tablolar üzerindeki etkilerini giderici bir tedbir olarak enflasyon muhasebesi ve Türkiye’deki yasal düzenlemeler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 345-360.
• Ağaya, S. (2023). Değerlemenin Türk mevzuatında ve uluslararası standartlarda karşılaştırmalı incelenmesi . (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Altınışık, İ. (2004). Enflasyonun işletmeler üzerindeki etkisi ve bu etkileri gidermeye yönelik yöntemler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 7(1-2), 119-136.
• Anthony, R. N. (1976). A case for historical cost. Harvard Busines Review,IMD. https://hbr.org/1976/11/a-case-for-historical-costs
• Arda, A. (2023). Enflasyon muhasebesi. Parion Akademik Bakış Dergisi, 2(1), 23-32.
• Arsoy, A. P. ve Gucenme, U. (2009). The development of inflation accounting in Turkey. Critical Perspectives on Accounting, 20(5), 568-590. https://doi.org/10.1016/j.cpa.2008.01.006.
• Arzova, S. B., ve Şahin, B. Ş. (2022). Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama süreçleri ve enflasyon muhasebesinin finansal tablolara etkisi. Mali Cozum Dergisi/Financial Analysis, 32(170).13-31.
• Avcı, M. ve Süslü,B. (2023). Türkiye ekonomisinde senyoraj geliri, kamu borçlanması gereği ve enflasyon ilişkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 24(53), 1-14.
• Bakır, N. (2024). TÜİK 2023 enflasyon oranini yüzde 6477 olarak acikladi. Dünya Gazetesi Köşe Yazısı. Alınan Yer: https://www.dunya.com/kose-yazisi/tuik-2023-enflasyon-oranini-yuzde-6477-olarak-acikladi/715173
• BDO İnternal (26.01.2024). 2024/029 Sayılı Denet Sirküler. Vergi Usul Kanunu Kapsamında Enflasyon Düzeltmesi. IMD. Erişim Tarihi: 18.03.2024. https://www.denet.com.tr/vergi/dosyalar/sirkuler/SIRK2024-029.pdf
• Chambers, R. J. (2020). Accounting for inflation. In Forerunners of Realizable Values Accounting in Financial Reporting (ss. 268-303). Routledge.
• Doğan, Ö. (2023). Enflasyon muhasebesi ile ilgili yasal düzenlemelerin finansal raporlama çerçeveleri kapsamında karşılaştırılmalı değerlendirilmesi. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 190- 209.
• Elitaş, C., Topal, Y. ve Demir, İ.C. (2005). Enflasyon düzeltmesinin dönem kârı üzerindeki etkisi: imkb'de bir uygulama, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 99-114.
• Ergüden, A. E. (2023). Enflasyon Muhasebesi Uygulaması Ne Getirecek Ne Götürecek. IMD. Erişim Tarihi: 02.04.2024. https://www.halkbankkobi.com.tr/tr/uzmanina-danisin/makaleler/muhasebe-ve-denetim/enflasyon-muhasebesi-uygulamasi-ne-getirecek-ne-goturecek.html
• Gökçe, H. (2024). 15 Soruda Enflasyon Muhasebesi. IMD. Erişim Tarihi: 18.03.2024. https://www.ekonomim.com/ekonomi/15-soruda-enflasyon-muhasebesi-haberi-724298
• Gökçen, G. (2023). Enflasyon muhasebesi. İstanbul:Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Gökçen, G. ve Öztürk, E. (2023). Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama kapsamında özellik arz eden konular. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 504-515. https://doi.org/10.29106/fesa.1299626.
• Gökten, S., Gökten, P. O. ve Mollaoğulları, B. F. (2023). Stoklar ve enflasyon muhasebesi uygulaması: BIST30 imalat işletmeleri üzerine bir değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 718-731. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1614.
• Güneş, R., Acar, D., Bekçi, İ. ve Usul, H. (2024). Dönem sonu işlemleri (Genel muhasebe 2). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Higson, A., Shinozawa, Y. ve Tippett, M. (2007). IAS 29 and the cost of holding money under hyperinflationary conditions. Accounting and Business Research, 37(2), 97-121. https://doi.org/10.1080/00014788.2007.9730064.
• Kamu Gözetimi Kurumu. (18.03.2016) TMS 36 “Varlıklarda Değer Düşüklüğü” Standardı. Erişim Tarihi: 20.03.2024.https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TMS/TMS_36_2018.pdf
• Kamu Gözetimi Kurumu. (24.05.2018). Türkiye Muhasebe Standardı 1 “Finansal Tabloların Sunuluşu” Standardı. IMD. Erişim Tarihi: 20.03.2024. https://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS/TMS%201%20Finansal%20Tablolar%C4%B1n%20Sunulu%C5%9Fu.pdf Karapınar, A. ve Eflatun A. O. (2022). TMS-BOBİ FRS ilkelerine göre enflasyon muhasebesi gerçek uygulama örnekleriyle. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Keleş, D. (2015). TMS 29 yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama standardı çerçevesinde finansal tabloların düzeltilmesi ve finansal analiz sonuçları üzerine etkileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 31-52. https://doi.org/10.12780/uusbd.38638.
• Koçak, H., Kisakürek, M. M. ve Babacan, A. (2023). Enflasyon düzeltme işlemlerinin işletme performansına etkisi BİST'te bir uygulama. Third Sector Social Economic Review, 58(2), 1525-1546. http://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.06.2059.
• Konchitchki, Y. (2011). Inflation and nominal financial reporting: Implications for performance and stock prices. The Accounting Review, 86(3), 1045-1085.
• Matofalı, V. (2022). Comparison of IAS/IFRS and OHADA standards in terms of taking inflation into account in financial accounting. Revue du contrôle, de la comptabilité et de l’audit, 6(2): 205-224. https://doi.org/10.5281/zenodo.6908753.
• Olarewaju, O., Mbambo, M. A. ve Ngiba, B. (2020). Effects of inflation accounting on organizational decisions and financial performance in South African retail stores. Problems and Perspectives in Management, 18(4), 85-95. http://dx.doi.org/10.21511/ppm.18(4).2020.08
• Özdemir, F. S. ve Arslan, S. (2007). Enflasyon muhasebesinde kullanılan yöntemlerin karşılaştırılmalı analizi. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 87-104.
• Özulucan, A. (2002). Enflasyonun muhasebe verileri üzerindeki etkileri, Türkiye Muhasebe Standardı-2 ve Sermaye Piyasası Kurulu Seri: XI-No: 20 çerçevesinde önerilen enflasyon muhasebesi yöntemi ve enflasyon muhasebesine geçişte alınabilecek önlemler. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 9(1), 25-42.
• Peker, A. A. (2023). Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama standartları çerçevesinde enflasyon muhasebesi: Borsa İstanbul üzerine bir uygulama. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(1), 31-48.
• Rezende, A. J., Guerreiro, R. ve Dalmácio, F. Z. (2012). An analysis of the deinstitutionalization of inflation-adjusted accounting practices in Brazilian companies. Revista Contabilidade & Finanças, 23, 33-51. https://doi.org/10.1590/S1519-70772012000100003.
• Riordan, D. A. ve Riordan, M. P. (2009). Inflation and financial statement analysis in the international accounting classroom. Journal of Teaching in International Business, 20(2), 174-187. https://doi.org/10.1080/08975930902827890.
• Savlı, T. (2024). Uygulama örnekleriyle UMS/TMS 29 yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama çerçevesinde enflasyon düzeltmesi. İstanbul: İSMMMO Yayınları.
• TCMB (2013), Enflasyon Fiyat İstikrarı. IMD. Erişim Tarihi: 05.03.2024. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069-3751-44a3-ba98 fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES,
• Uman, N. (2002). Enflasyon muhasebesi. İstanbul: Denet Yayıncılık.
• Umut, E. (2024). IAS 29 Financial reporting standard in high inflation economies: A hypothetical study. Journal of Economics and Business Issues, 4(1), 86-112.
• Vanoli, A. (1999). Interest and inflation accounting. Review of Income and Wealth, 45(3), 279-302. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.1999.tb00341.x.
• Varol, N. (2022). Inflation accounting in terms of tax legislation and accounting standards in Turkey. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93), 19-30.
• Yenisu, E. (2022). Enflasyonun finansal tablolara etkisi ve enflasyon muhasebesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14(27), 717-741. doi.org/10.38155/ksbd.1165484.
• Yıldıran, M. (2022). Türkiye için enflasyon düzeltmesi örneği the example of inflation adjustment for Turkey. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.429264.
• Yılmaz, İ. (2023). Finansal tablo kullanıcıları açısından enflasyon muhasebesinin önemi: BİST enerji sektörü üzerine örnek bir uygulama. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(45), 930-944.
• Yüce, M. (1999). Enflasyon muhasebesi ve bu bağlamda Türk vergi sisteminde yer alan düzenlemeler. Mevzuat Dergisi, 2(6). https://www.mevzuatdergisi.com/1999/06a/01.htm.
• T.C. Resmi Gazete. (30.12.2023). 555 Sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ (2023). IMD. Erişim Tarihi: 20.03.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/12/20231230M2-13.pdf
• T.C. Resmi Gazete. (31.12.2005). 16 Sıra No.lu TMS 29 “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardı. IMD. Erişim Tarihi:20.03.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/12/20051231-55.htm