VEKÂLET TEORİSİ’NİN SAĞLIK SEKTÖRÜNDEKİ YANSIMALARININ ULUSAL VE ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 180 - 194, 31.08.2018

Duygu Ürek Gülsün Erigüç

Öz

Bu çalışmanın amacı, Vekâlet Teorisi’nin sağlık sektöründeki yansımalarını tüm yönleriyle ortaya koymaktır. Bu
kapsamda çalışmada; teorinin tarihsel gelişim süreci, kavramsal çerçevesi ve teorinin temelinde var olan vekâlet
ilişkisinin beraberinde getirdiği sözleşme problemleri sağlık sektörüyle ilişkili olarak ayrıntılı bir şekilde
incelenmiştir. Ayrıca; Vekâlet Teorisi’nin organizasyon teorisine yapmış olduğu katkılar ile literatürde teoriye
yöneltilen eleştirilere yer verilmiş ve bu teori kapsamında sağlık sektöründe yapılan ulusal ve uluslararası çeşitli
araştırmalara ilişkin bulgular tartışılarak bu kapsamda bazı çıkarımlarda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

vekâlet, vekâlet teorisi, vekâlet veren, vekil, sağlık sektörü

THE EVALUATION OF REFLECTIONS OF THE THEORY OF AGENCY IN THE HEALTHCARE SECTOR IN THE CONTEXT OF NATIONAL AND INTERNATIONAL STUDIES

Öz

The purpose of this study is to reveal the reflections of the Theory of Agency in the healthcare sector with all its
aspects. In this context; the historical development process and conceptual framework of this theory and
contractual problems brought by the agency relationship existing at the basis of the theory have been examined
in detail in relation to the healthcare sector. Also; the contributions of the Theory of Agency to the theory of
organization and the criticism of this theory in the literature are included and within the scope of this theory, the
findings related to various national and international researches made in the health sector have been discussed
and some conclusions have been made in this context.

Anahtar Kelimeler

agency, the theory of agency, principal, agent, healthcare sector

Kaynakça

• Akerlof, G.A. (1970). The market for lemons: Quality uncertainty and the market mechanism. The Quarterly Journal of Economics, 84(3), 488-500.
• Akkaş, E. (2012). “Vekâlet Teorisi Çerçevesinde Hasta-Hekim İlişkileri Üzerine Bir Çalışma: Isparta İl Merkezi Hastaneleri Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• Banerjee, S.B. (2007). Corporate Social Responsibility: The Good, The Bad and The Ugly. UK: Edward Elgar Publishing Limited.
• Banerjee, R., Bergen, M., Dutta, S. and Ray, S. (2012). Applications of Agency Theory in B2B marketing: Review and future directions, in G. L. Lilien & R. Grewal (eds.), Handbook of Business-to-Business Marketing, UK: Edward Elgar Publishing Limited, 41-53.
• Bilgili, E. ve Ecevit, E. (2008) Sağlık Hizmetleri Piyasasında Asimetrik Bilgiye Bağlı Problemler ve Çözüm Önerileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 201-228.
• Cuevas-Rodriguez, G., Gomez-Mejia, L.R. and Wiseman, R.M. (2012). Has Agency Theory Run its Course? Making the Theory more Flexible to Inform the Management of Reward Sytems. Corporate Governance: An International Review, 20(6), 526-546.
• Çelik, Y. (2011). Sağlık Ekonomisi. Ankara: Siyasal Kitabevi. Dil, M. ve Gümüştekin, G.E. (2008).
• Vekâlet Teorisinin Aile İşletmelerine Katkıları ve Model Önerisi. in T. Koçel (ed.), 3. Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 78, İstanbul: Golden Medya Matbaaacılık ve Tic. A.Ş, 301-312.
• Eisenhardt, K.M. (1989). Agency Theory: An Assessment and Review. Academy of Management Review, 14(1), 57-74.
• Fama, E.F. and Jensen, M.C. (1983). Separation of Ownership and Control. Journal of Law & Economics, 26(2), 301-325.
• Flood, C.M. (2001). International Experience with Managed Care, Managed Competition and Internal Markets: Lessons for Canada. 01.12.2015 tarihinde <http://www. parl.gc.ca/Content/SEN/Committee/371/soci/rep/volume3ver3-e.pdf> adresinden alınmıştır.
• Gaynor, M. and Vogt, W.B. (1999) Antitrust and Competition in Health Care Markets. NBER Working Paper, No: 7112, 1-89.
• Gezergün, A., Şahin, B., Tengilimoğlu, D., Demir, C. ve Bayer, E. (2006) Hastaların Bakış Açısıyla Hekim-Hasta İlişkisi ve İletişimi; Bir Eğitim Hastanesi Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 129-144.
• Hewitt-Taylor, J. and Bond, C.S. (2012). What E-Patients Want From the Doctor-Patient Relationship: Content Analysis of Posts on Discussion Boards. Journal of Medical Internet Research, 14(6), e155: 1-9.
• Hill, C.W.L. and Jones, T.M. (1992). Stakeholder- Agency Theory. Journal of Management Studies, 29(2), 131-154.
• Hwa, Y.S. (2005). Principal-Agent Relationship in Medical Care: Eliciting Patients’ Preferences in Patient-Doctor Relationship. Jurnal Ekonomi Malaysia, 39, 71-88.
• Jensen, M.C. and Meckling, W.H. (1976). Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure. 28.02.2017 tarihinde <https://www2.bc.edu/thomaschemmanur/ phd fincorp/MF891%20papers/Jensen%20and%20Meckling%201976.pdf> adresinden alınmıştır.
• Jensen, M.C. (1983). Organization Theory and Methodology. The Accounting Review, 58(2), 319-399.
• Jiang, H.J., Lockee, C. and Fraser, I. (2012). Enhancing Board Oversight on Quality of Hospital Care: An Agency Theory Perspektive. Health Care Management Review, 37(2), 144-153.
• Jones, A. and Zanola, R. (2001). Agency and Health Care. in M. Marrelli & G. Pignataro (ed.), Public Decision-Making Processes and Asymmetry of Information, New York: Springer Science+Business Media, LLC.
• Karataş, A. ve Aren, S. (2008). Vekâlet Teorisi ve Bilgi Asimetrisi Problemi. in A. Özyılmaz ve F. Ölçer (ed.), Güncel Yönetim ve Organizasyon Yaklaşımları, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 183-204.
• Keskin, H., Akgün, A.E. ve Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt Teorisi (1. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği (Genişletilmiş 15. bs.). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Labelle, R., Stoddart, G. and Rice, T. (1994). A Re-Examination of the Meaning and Importance of Supplier Induced Demand. Journal of Health Economics, 13, 347-368.
• Lee, J., Choi, Y., Lee, S.H., Sung, N., Kim, S. and Hong, J.Y. (2013). Association of the Length ofDoctor-Patient Relationship with Primary Care Quality in Seven Family Practices in Korea.Journal of Korean Medical Science, 28, 508-515.
• Leonard, K.L. (2009). The Cost of Imperfect Agency in Health Care: Evidence from Rural Cameroun.Journal of Development Economics, 88, 282-91.
• Luhman, J.T. and Cunliffe, A.L. (2012). Key Concepts in Organization Theory (1st. ed.). SagePublications.
• Meydan, C.H. ve Çetin, F. (2015). Vekâlet Kuramı. in H.C. Sözen & H.N. Basım (ed.), ÖrgütKuramları (3. bs.), İstanbul: Beta Basım A. Ş., 157-177.
• Miles, J.A. (2016). Yönetim Organizasyon Kuramları (1. Basımdan Çeviri). Çev. Ed. M. Polat & K. Arun, Çev. C.H. Meydan & M.E. Bayık. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Miller, D. and Sardais, C. (2011). Angel Agents: Agency Theory Reconsidered. The Academy of Management Perspectives, 25(2), 6-13.
• Morris, S. (2013). Health Economics for Nurses: An Introductory Guide. USA: Routledge Taylor & Francis Group. Morschett, D., Schramm-Klein, H. and Zentes, J. (2010). Strategic International Management: Text and Cases (2nd. ed.). Netherlands: Gabler Verlag | Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH.
• Neuman, E. and Neuman, S. (2007). Agency in Health-Care: Are Medical Care-Givers Perfect Agents?. IZA Discussion Paper, April, 1-14.
• Nguyen, H. (2011). The Principal-Agent Problems in Health Care: Evidence from Prescribing Patterns of Private Providers in Vietnam. Health Policy and Planning, 26, i53-i62.
• Olsen, J.A. (2009). Principles in Health Economics and Policy. New York: Oxford University Press.
• Özçakır, A. (2004). Hekim-Hasta İlişkisi: Karar Verme Sürecinde Hastanın Yeri. Türkiye Klinikleri, 24, 411-415. Peterson, T. (1993). The Economics of Organization: The Principal-Agent Relationship. ActaSociologica, 36, 277-293.
• RAND (2006). The Health Insurance Experiment: A Classic RAND Study Speaks to the Current Health Care Reform Debate. 26.03.2017 tarihinde http://www.rand.org adresinden alınmıştır.
• Ross, S.A. (1973). The Economic Theory of Agency: The Principal’s Problem. The American Economic Review, 63(2), 134-139.
• Saruhan, Ş.C. (2012). Yönetim Düşüncesinin ve Uygulamalarının Gelişimi. in S. Besler & H.Z. Tonus (ed.), Yönetimde Güncel Yaklaşımlar, Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2-45.
• Scott, A. ve Vick, S. (1999). Patients, Doctors and Contracts: An Application of Principal-Agent Theory to the Doctor-Patient Relationship. Scottish Journal of Political Economy, 46(2), 111-134.
• Shmanske, S. (1996). Information Asymmetries in Health Services: The Market Can Cope, The Independent Review, 1(2), 191-200.
• Singh, J. ve Sirdeshmukh, D. (2000). Agency and Trust Mechanisms in Consumer Satisfaction and Loyalty Judgments. Journal of the Academy of Marketing Science, 28(1), 150-67.
• Solomon, J. (2007). Corporate Governance and Accountability (2. ed.). England: John Wiley & Sons, Ltd.
• Stroh, L.K., Brett, J.M., Baumann, J.P. and Reilly, A.H. (1996). Agency Theory and Variable Pay Compensation Strategies. Academy of Management Journal, 39(3), 751-67.
• Top, S. and Öge, E. (2012). İşletmelerde Vekâlet Teorisinin Öngörü ve Varsayımları Bağlamında Yönetim Olgusuna Genel Bir Bakış. T. C. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 27-28, 62-83.
• Tricker, B. (2015). Corporate Governance: Principles, Policies, and Practices (3. ed.). UK: Oxford University Press.
• Ülgen, H. and Mirze, S.K. (2014). İşletmelerde Stratejik Yönetim (7. bs.). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Vick, S. and Scott, A. (1998). Agency in Health Care: Examining Patients’ Preferences for Attributes of the Doctor-Patient Relationship. Journal of Health Economics, 17, 587-605.
• Wasti, N. (2013). İktisadi Örgüt Kuramları. in D. Taşcı & E. Erdemir (ed.). Örgüt Kuramı, Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 104-119.
• Wong, I.O.L., Lindner, M.J., Cowling, B.J., Lau, E.H.Y., Lo, S. and Leung, G.M. (2010). Measuring Moral Hazard and Adverse Selection by Propensity Scoring in the Mixed Health Care Economoy of Hong Kong. Health Policy, 95, 24-35.
• Yağbasan, M. ve Çakar, F. (2006). Doktor-Hasta İlişkisinde Dile ve Davranışa Dayalı İletişimsel Sorunları Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 609-629.
• Yıldırım, H.H., Yıldırım, T. ve Erdem, R. (2011). Sağlık Hizmetleri Finansmanında Kullanıcı Katkıları: Genel Bir Bakış ve Türkiye İçin Bir Durum Değerlendirmesi. Amme İdaresi Dergisi, 44(2), 71-98.
• Yıldırım, H.H. (2012) Sağlık Sigortacılığı. T.C. Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.