AKILCI İLAÇ KULLANIMINDA AİLE HEKİMİNİN ROLÜ: BİTLİS İLİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 3, 212 - 226, 31.12.2018

Emine Orhaner Emrah Salğın

Öz

Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de akılcı
ilaç kullanımı önemli bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Bu konuda, hekimlerin
mevcut görüşlerinin tespit edilmesi, var olan sağlık sorunlarının önüne
geçilebilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu çalışma, Bitlis ilinde hizmet
veren aile hekimlerinin akılcı ilaç kullanımına yönelik görüşlerinin ortaya
konması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmış olup,
elde edilen veriler SPSS paket programı ile analiz edilmiştir. Araştırmanın
evreni Bitlis’te aile sağlığı merkezlerinde aktif olarak çalışan aile
hekimlerinden oluşmaktadır.  Araştırmada örneklem seçilmeksizin çalışmaya
katılmak isteyen tüm aile hekimlerine anket uygulanmış ve toplam evrenin
%82,2’sine ulaşılmıştır. Araştırmada akılcı ilaç kullanımına yönelik görüşler
“Hekim - Hasta İlişkisi, Hekim - Tedaviyi Düzenleme ilişkisi ve Hekim - İlaç
Bilgisi İlişkisi” boyutlarında incelenmiştir. Araştırmada yer alan formun güvenirliğini
belirlemek amacıyla Cronbach’s Alpha iç tutarlılık katsayısı değeri incelenmiş
ve bu değer 0.87 olarak tespit edilmiştir. Araştırmada, elde edilen verilerin
çözümlenmesinde Bağımsız Örneklem T-Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)
testi kullanılmıştır. Buna göre, katılımcıların akılcı ilaç kullanımına yönelik
görüşleri ile cinsiyet, yaş, mesleki tecrübe, reçetede ortalama yazılan ilaç
kalem sayıları, mezuniyet sonrası mesleğe yönelik alınan eğitim, akılcı ilaç
kullanımına yönelik alınan eğitim değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık
olmadığı görülmüştür. Son olarak katılımcıların günlük hasta muayene sayısı ile
akılcı ilaç kullanımına yönelik görüşleri arasında pozitif yönlü; bu hastalara
reçete yazılma yüzdelik dilimleri ile akılcı ilaç kullanımına yönelik görüşleri
arasında ise negatif yönlü bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akılcı İlaç Kullanımı, Aile Hekimi, İLAÇ

THE ROLE OF FAMILY DOCTOR ON RATIONAL DRUG USE: AN APPLICATION IN BITLIS PROVINCE

Öz

The application of
rational drug use has become a significant health problem in Turkey, and in the
world. Determining the opinions of doctors about this problem is important to
prevent existing health problems.This
study was carried out in order to reveal the rational drug use viewpoints
of family physicians provide service in the province of Bitlis. The data collection tool of the study was
surveys and the findings analyzed by SPSS software. The universe
of the study comprises actively working family doctors working at the family
health centers. All willing family doctors were invited for the study, since no
sample was defined. In this way, 82, 2% of all universe were reached. In the study,
rational drug use viewpoints were examined in the dimensions of “Physician -
Patient Relationship”, “Physician - Treatment Arrangement Relationship” and
“Physician – Drug Knowledge Relationship”. In order to assess the reliability
of the questionnaire that used in the study, the Cronbach’s Alpha internal
consistency coefficient value was examined and was found as 0.87. Independent
Samples T-Test and One-way ANOVA test were used in the analysis of the
collected data. Accordingly, there was no significant difference between
rational drug use viewpoints of participants and gender, age, professional
experience, average number of drugs written in the prescription, post-graduate
professional training, and rational drug use training. Lastly it is found that,
there was a positive correlation between the number of daily patient
examinations and the rational drug use viewpoint of participants, and a
negative relationship between the quantile of prescribing and the rational drug
use viewpoints.

Anahtar Kelimeler

Rational drug use, family doctor, drug

Kaynakça

• Abacıoğlu, N. (2005). “Akılcı (rasyonel) ilaç kullanımı”. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 5(4), 1-7.
• Akdağ, R. (2004). Aile Hekimliği Türkiye Modeli. A. Sabahattin (ed), Ankara: Mavi Ofset Yayıncılık, 36.
• Akıcı, A., Uzuner, A. (2013). Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Hekimlere Yönelik Akılcı İlaç Kullanımı. A. Akıcı (ed). (Birinci Baskı). Ankara:Kayhan Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı SGK Yayın No:112, 2-36.
• Akkurt, B. (2016). Araştırma Görevlilerinin (Branş)Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Bilgi Tutum ve Davranışları, Uzmanlık Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul, 10.
• Alpdoğan, C. (2018). Akılcı İlaç Kullanımı Ve Paydaşların Rolü: Sakarya İli Eczacıları Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Sakarya, 10.
• Aydın, B., ve Gelal, A. (2012). “Akılcı ilaç kullanımı: yaygınlaştırılması ve tıp eğitiminin rolü”. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(1), 57-63.
• Dikici, M. F., Kartal, M., Alptekin, S., Çubukçu, M., Ayanoğlu, A. S., ve Yarış, F. (2007). “Aile hekimliğinde kavramlar, görev tanımı ve disiplininin tarihçesi”. Tıbbi Eğitim Dergisi, 27, 412-418.
• Duran, A. D. (2014). Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Sağlık Çalışanları ile tedavi alan hastaların Akılcı İlaç Kullanımına İlişkin Tutumları, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 14.
• Ekenler, Ş., ve Koçoğlu, D. (2016). “Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları”. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 3(3), 44-55.
• Gelal, A. (2015). “Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı”. Türkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics, 3(1), 57-64. Gülhan, R. (2013). “Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı”. Okmeydanı Tıp Dergisi, 29(2), 100-101.
• Hocaoglu, N., Güven, H., Gidener, S., Tunçok, Y., Kalkan, Ş., Gümüştekin, M., ve Gelal, A. (2011). “Dokuz eylül üniversitesi tıp fakültesi dördüncü sınıf ögrencilerinin akılcı ilaç kullanım becerileri üzerine akılcı ilaç kullanım kursunun kısa dönem etkileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(1), 15-24.
• Isenalumhe, A.E., and Oviawe, O. (1998). “Polypharmacy: its cost burden and barrier to medical care in a drug oriented healt care system”. International Journal Healt Services, 18(2), 335-342.
• Işık, A., Doruk, H., ve Mas, M. (2004). “Yaşlılarda ilaç kullanım ilkeleri”. Klinik Gelişim Dergisi, 17(2), 25-31. Krähenbühl-Melcher, A., Schlienger, R., Lampert, M., Haschke, M., Drewe, J., and Krähenbühl, S. (2007). “Drug-related problems in hospitals: a review of the recent literature”. Drug Safety, 30(5), 379-407.
• Laing, R. O. (1990). “Rational drug use: an unsolved problem”.Tropical Doctor, 1990(20), 101–103.
• Melli, M. (2010). “Akılcı ilaç kullanımı”. Anestezi Dergisi, 18(3), 131-134.
• Mollahaliloğlu, S., ve Aşkın, E. (2004). “Akılcı ilaç kullanımı nedir?”. Türk Eczacılar Birliği Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi, 7, 16-24.
• Parchman, M. L., and Burge, S. K. (2004). “The patient-physician relationship, primary care attributes, and preventive services”. FamilyMedicine, 36(1), 22-27.
• Parlak, N. (2015). KOAH Akut Alevlenmesinde Kullanılan Antibiyotiklerin Akılcı İlaç Kullanımı Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Sürmelioğlu, N., Kıroğlu, O., Erdoğdu, T., ve Karataş, Y. (2015). “Akılcı olmayan ilaç kullanımını önlemeye yönelik tedbirler”. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 24(4), 452-462.
• Uluoğlu, C. (2015). “İlaç Etkileşmelerine Akılcı Yaklaşım”. Türkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics, 3(1), 65-73.
• Yılmaz, M., Kırbıyıkoğlu, F.İ., Ariç, Z., Kurşun, B. (2014). Bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi‘ne Başvuran Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımlarının Belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 39-47.
• World Health Organization (WHO). (2002). Promoting Rational Use of Medicines: Core Components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM, No:5 Geneva, 1-3.