TÜRKİYE’DE COVID-19 PANDEMİSİ VE AŞISINA YÖNELİK TUTUM VE DAVRANIŞLARIN BAZI DEĞİŞKENLER İLE İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 3, 520 - 535, 30.12.2021

Nihal Aloğlu Mehtap Sönmez

Öz

Amaç: Araştırma Covid-19 pandemisinin bireyler üzerindeki etkisi ve bireylerin Covid-19 aşısına yönelik tutumlarını incelemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırma tanımlayıcı özelliktedir. Araştırmanın örneklemini 18 yaş üzeri kadın ve erkekler oluşturmaktadır. Araştırmada tüm evrene ulaşılması mümkün olmayacağından seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya 1708 gönüllü dahil edilmiştir. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından literatür taraması yapılarak hazırlanan ve Covid-19 Pandemisi ve aşısına yönelik sorularının da yer aldığı sosyo-demografik bilgilerin yer aldığı online anket formu (Google form) aracılığı ile toplanmıştır. Anket sosyal paylaşım siteleri (facebook, whatsApp, instagram, twitter) ve mobil gruplar (WhatsApp, instagram, telegram) aracılığı ile katılımcılara ulaştırılmıştır. Bulgular: Katılımcıların %58,8 kadın, %51,7’si 18-23 yaş aralığında, %77’nin üniversite seviyesinde eğitime sahip olduğu, %49,6’sının öğrenci, %26,8’nın devlet memuru olduğu, %25,9’un tam zamanlı çalıştığı, %51,8’nin sıklıkla, sosyal medya kullandığını; Pandemi sürecinde interneti en çok kullanma nedenlerinin %32,2’sinin öğrenci olduklarından, %14’nün işi için kullandığını; %89,3’ünün pandemi süresince yaşam tarzınızın değiştiğini; %76,3’nün bu değişimin olumsuz yönde olduğunu katılımcıların %63,4’nün kendilerinde ya da akrabalarında Covid-19 hastalığı geçirdiğini, %62,3’nün çevresindekilerin Covid-19 tedavisi aldığı %42,8’inin akraba ya da yakın çevresinde covıd-19 nedeniyle ölen olduğunu, %43,2’nin aşı yaptırmak istemediği, aşı olmak zorunluluğu olursa %47’sinin yerli aşıyı beklemek istediğini, %24,7’sinin Almanya mekezli BioNTec aşısını tercih ettikleri tespiti yapılmıştır. Katılımcıların %22,7’si aşıları güvenli bulmazken, %14,1’i aşıların yabancı ülkelerde üretiliyor olmasından güvenmediği, %40,6’sı aşılar faydalı olduğunu ve olmak istediğini belirtmiştir. Katılımcıların çoğunun pandemi sürecinde korku ve endişe yaşadıkları, virüse karşı maske-mesafe ve temizlik, kalabalık yerlerde bulunmama vs. gibi kurallara dikkat ettikleri tespit edilmiştir. Sonuç: Katılımcıların Covid-19 Pandemisinin yarattığı psikolojik ve sosyolojik travma etkisinde kaldıkları, hastalığı ve ölümü yakınlarında hissetmelerine rağmen Covid-19 aşına uzak durdukları, aşıları gereksiz ve güvensiz olarak nitelendirdikleri, yerli aşıyı beklemek istedikleri sonucuna varılmıştır. Bu nedenlerden dolayı toplum bilicinin oluşturulması amacıyla multidsipliner anlayışla kurumlar arası iş birliğine gidilerek sosyolojik temellere dayanan sağlık eğitimi planlamaları yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Covıd-19, pandemi. aşı, tutum, algı, davranış

INVESTIGATION OF ATTITUDES AND BEHAVIORS TOWARDS COVID-19 PANDEMIC AND VACCINE IN TURKEY WITH SOME VARIABLES

Öz

Objective: The research was conducted to examine the impact of the Covid-19 pandemic on individuals and their attitudes towards the Covid-19 vaccine.
Material and Methods: The research is descriptive. The sample of the study consists of men and women over the age of 18. Since it would not be possible to reach the whole universe in the research, the random sampling method was used. 1708 volunteers were included in the study. Research data were collected via an online questionnaire (Google form). The survey was delivered to the participants via social networking sites (facebook, instagram, twitter) and mobile groups (instagram, telegram).
Research data were collected using the survey method. The data collection tool, prepared by the researchers by scanning the literature, consists of the Covid-19 Pandemic Impact Questionnaire and the socio-demographic Information Form, which also includes the questions about the vaccine.
Results: 58.8% of the participants were women, 51.7% werebetween the ages of 18-23, 77% had a university level education, 49.6% were students, 26.8% were civil servants, 25% .9 of them work full time, 51.8% of them use social media frequently; During the pandemic process, 32.2% of the reasons for using the internet the most were students, 14% used it for their work; 89.3% of them said that your lifestyle has changed during the pandemic; 76.3% of the participants said that this change was negative, 63.4% of the participants had Covid-19 disease in themselves or their relatives, 62.3% of them were relatives or close relatives and 42.8% of those around them received Covid-19 treatment. It has been determined that there are people who died due to Covid-19 in their vicinity, 43.2% do not want to be vaccinated, if they have to be vaccinated, 47% want to wait for the local vaccine, 24.7% prefer the German-based BioNTech/Pfizer vaccine. While 22.7% of the participants did not find the vaccines safe, 14.1% stated that they did not trust the vaccines being produced in foreign countries, 40.6% stated that the vaccines were useful and wanted to be. Most of the participants experienced fear and anxiety during the pandemic process, mask-distance and cleaning against the virus, not being in crowded places, etc. It has been determined that they pay attention to rules such as.
Conclusion and Suggestions: It was concluded that the participants were under the influence of the psychological and sociological trauma caused by the Covid-19 Pandemic, they stayed away from the Covid-19 vaccine even though they felt the disease and death were close, they described the vaccines as unnecessary and unsafe, and they wanted to wait for the domestic vaccine. For these reasons, it is recommended to make health education plans based on sociological foundations by establishing inter-institutional cooperation with a multidisciplinary approach in order to create community awareness.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, pandemic. vaccination, attitude, perception, behavior

Kaynakça

• Argüt, N., Yetim, A. ve Gökçay, G. (2016). Aşı Kabulünü Etkileyen Faktörler, Çocuk Dergisi, 16(1-2), 16-24. doi: 10.5222/j.child.2016.016
• Aslan R. (2020) Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Covid-19. Ayrıntı Dergisi 8(85): 35-41.
• Aslan, S. 2018. Türkiye’de Aşılara Karşı Çıkan Ebeveynlerin Aşılar Hakkındaki Düşünceleri ve İnanışları: Kalitatif Çalışma, T.C. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği, Tıpta Uzmanlık Tezi Ankara/2018
• Aşkın, R., Bozkurt,Y. ve Zeybek, Z. (2019). Covid-19 Pandemisi: Psikolojik Etkileri ve Terapötik Müdahaleler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı Yıl:19 Sayı:37 Bahar (Özel Ek) s.304-318
• Aygün, E., ve Tortop, H.S., (2020). Ebeveynlerin Aşı Tereddüt Düzeylerinin ve Karşıtlık Nedenlerinin İncelenmesi, Güncel Pediatri. 2020;18 (3): 300 – 316
• Baltacı, NN., Coşar, B. Covid-19 pandemisi ve ruh beden ilişkisi. Coşar B, editör. Psikiyatri ve Covid-19. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p.1-6
• Bozkurt, H.B. (2018). Aşı Reddine Genel Bir Bakış ve Literatürün Gözden Geçirilmesi, Kafkas J Med Sci 2018; 8(1):71–76 doi: 10.5505/kjms.2018.12754
• Çırtlık- Belen, P. (2019). Sağlık Çalışanlarının Aşı Yoluyla Bağışıklanma ile İlgili Bilgi Düzeyleri, Tutum ve Davranışları, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Haydarpaşa Numune Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Tıpta Uzmanlık Tezi, İstanbul
• Değirmenci, B. (2020). Covid-19 Algısının Sosyal Endişeler Üzerindeki Etkisinde “Sıkıntıya Dayanmanın” Aracılık Etkisinin İncelenmesi Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2020: 06 (Special Issue). ORCID: 0000 0001-5236-5245
• Dikmen, O. (2019). Doktor ve Hemşirelerin Erişkin Aşı Konusunda Farkındalık, Bilgi, Tutum ve Davranışları Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tepecik Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzmanlık Tezi) İzmir/ 2019
• Doğanay, G., ve Çopur, Z. (2020). Yaşlı nüfusun Covid -19 Salgınına İlişkin Görüşleri. Giresun İli Örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 76, 59-74. DOI: 10.17211/tcd.796128
• Doğan, M.ve Düzel, B. (2020). Covid-19 özelinde korku-kaygı düzeyleri. Turkish Studies, 15(4), 739-752. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44678
• Durusu-Tanrıöver, M. (2014). Yıldırım H.H., Demiray-Ready F.N., Çakır, B. ve Akalın H.E., Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması, Birinci Baskı, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara.
• Eskiocak, M. (2018). Aşılanmama Aşılatmama ve Türkiye’de “Aşı Reddi” Tartışmasına Kısa Bir Katkı, Toplum ve Hekim, 33(3), 220-222
• Geçdi, T. ve Aloğlu, N. (2021). “Pandemi Sürecindeki Sağlık Çalışanlarının İşe Bağlı Gerginlik Düzeylerinin İncelenmesi” International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:7, Issue:80; pp:1257-1265
• Gür, E. (2019). Aşı kararsızlığı - aşı reddi. Türk Pediatri Ars 2019; 54(1): 1–2
• https://tedmem.org/wp-content/uploads/2021/03/okullarin-durumu-31-mayis-cdc-1030x658.jpg..Erişim Tarihi: 29.05.2021
• ILO, (2020) Covid 19 Pandemisi, Dünya Genelinde, Çalışma Süreleri ve Kazançlarda Yıkıcı Etki Yaratıyor. Erişim Tarihi: 29.12.2020 https://www.ilo.org/ankara/areas-of-work/ Covıd -19/WCMS_740868/lang--tr/index.htm
• İlter, H. (2020). Konya İlinde Çocukluk Çağı Aşı Reddi Konusunda Anne-Baba Görüşleri ve Aşılamayı Etkileyen Faktörler, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi. Konya
• Kandemir, F. (2020). “Bazı Demografik Değişkenler Bağlamında Covid-19 Pandemi Neslinin Dindarlık ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma [An Empirical Research on the Relationship of Covid-19 Pandemic Generation’s Religiosity and Death Anxiety in the Context of Some Demographic Variables]”. Tokat İlmiyat Dergisi 8/1 (Haziran 2020), 99-129.
• Kaya, B., (2020). Pandeminin Ruh Sağlığına Etkileri, Klinik Psikiyatri Dergisi, 23, 123-124. doi:10.5505/kpd.2020.64325
• Kılıç, O. (2020). Tarihte Küresel Salgın Hastalıklar, ve Toplum Hayatına Etkileri, (Editörler Şeker, M., Özer, A., Korkut,C.) Küresel Salgının Anatomisi. İnsan ve Toplumun Geleceği, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 2020. ISBN: 978-605-2249-46-8
• Kıroğlu F. (2020) Covid-19 Pandemi Ortamında Çalışma Koşulları ve Genel Sorunlar. Meyad Akademi Dergisi 1(1): 9-90.
• Kocaman Karoğlu, A. ve Atasoy, B. (2018). Sosyal Medya Kullanımı ile Serbest Zaman Tatmini Arasındaki İlişki. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 14(2).
• Koşmaz, T. ve Kara, Z. (2021). Erişkinlerde Aşı Reddinin, Aşılarla İlgili Bilgi, Tutum ve Davranışların Değerlendirilmesi 10. International Trakya Family Medicine Congress Proceedings Book, 25- 27 March 2021, Onlıne Congress, Edırne, Turkey
• Kurçer MA, Şimşek Z, Solmaz A, Dedeoğlu Y. (2020). Şanlıurfa Harrankapı Sağlık Ocağı Bölgesi’nde 0–2 yaş çocuk ve gebelerde aşılanma oranları ve aşılanmada sorunlar. Harran Üniv Tıp Fak Derg 2005;2(2):10–5.
• Kuruluşlar Arası Daimi Komite (IASC) Acil Durumlarda Ruh Sağlığı ve Psikososyal DestekReferans Grubu (2020) Covıd -19 Salgının Ruh Sağlığı ve Psikososyal Etkenler Açısından Ele Alınması, Versiyon 1.5, 17 Mart
• Kutlu,,H.H. ve Altındiş, M. (2018). Aşı Karşıtlığı, FLORA 2018;23(2):47-58. doi: 10.5578/flora.66355
• Linton Nm, Kobayashi T, Yang Y, Hayashi K, Akhmetzhanov AR, Jung S, et al. Incubation period and other epidemiological characteristics of 2019 novel coronavirus infections with right truncation: a statistical analysis of publicly available case data. Journal of clinical medicine. 2020;9(2):538.
• Liu TB, Chen XY, miao GD, et al. Recommendations on diagnostic criteria and prevention of SARS-related mental disorders. J Clin Psychol med. 2003; 13:188-91.
• Özşahin, F ve Aksoy,A. 2020; Sağlık Bölümlerinde Okuyan Üniversite Öğrencilerinin Covid-19 Korku Düzeyleri: Bir Özel Üniversite Örneği, Online International Conference of Covıd-19 (Concovid) Proceedıng Book - Health Scıences June 12-13-14, 2020 | İstanbul | Turkey.ss 183-192
• Öztürk, R. (2020). Yeni Normal Dönemde Salgın ile Mücadele Politikaları ve Hazırlık Çalışmaları, (Editörler Şeker, M., Özer, A., Korkut,C.) Küresel Salgının Anatomisi. İnsan ve Toplumun Geleceği, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 2020. ISBN: 978-605-2249-46-8
• Pamuk, Ş. (2020). Tarihte Küresel Salgınlar ve İktisadi Sonuçları. Erişim Tarihi: 05. 02. 2021 Https://sarkac. org/2020/04/09.tarihte-kuresel-salginlar-ve-iktisadi-sonuclari/
• Sağlık Bakanlığı (SB), (2018). Türkiye Sağlık Okur Yazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması, T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Ankara.Yayın No:1103. ISBN:978-975-590-689-8
• Sağlık Bakanlığı (SB), (2020). 02 Temmuz 2020 Eklenme Tarihi 02 Temmuz 2020 https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66494/pandemi.html
• Sarı T., Temoçin F., Köse, H. (2017). Sağlık Çalışanlarının İnfluenza Aşısına Yaklaşımları Klinik Dergisi. 2017;30(2):59–63.
• Tarhan, N. (2021). Küresel Anksiyete Salgını Kapıda, NP İSTANBUL Beyin Hastanesi, Koronavirüs Rehberi Küresel anksiyete salgını kapıda, corona virüsle yüşleçme E-Kitpcığı. https://npistanbul.com/koronavirus/kuresel-anksiyete-salgini-kapida
• Taştan, C., Tekin, HH., Çetinöz, E. ve Demirden, A. (2020). Kovid-19 Salgını ve Sonrası Psikolojik ve Sosyolojik Değerlendirmeler. Polis Akademisi Yayınları: 90. Rapor No: 35 ISBN: 978-605-7822-35-2 Nisan 2020, Ankara
• Taylor, S. (2019) The Psychology of Pandemics: Preparing for the Next Global Outbreak of Infectious Disease. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• TRTHABER, (2020). Salgın televizyona ve haber kanallarına ilgiyi artırdı. https://www.trthaber.com/haber /gundem/salgin-televizyona-ve-haber-kanallarina-ilgiyi-artirdi-532854.html. (ET:15.03.2021)
• Türkiye İstatistik Kurumu, (TÜİK). (2020). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 Erişim Tarihi: 28.05.2020
• Tok, S., Öztürk, G. Z. ve Gelmez Taş. B. (2021). 18-64 Yaş Arası Riskli Erişkinlerde Bağışıklama Durumunun Değerlendirilmesi 10. International Trakya Family Medicine Congress Proceedings Book, 25- 27 March 2021, Onlıne Congress, Edırne, Turkey
• Tor-Kadıoğlu, C. ve İnce M. / Pandemi Sürecinde Tüketicilerde Hissedilen Ölüm Kaygısının Demografik Faktörlere Göre DeğerlendirilmesiAnemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2021 9 (Toplum & Siyaset) 33-43
• Unat, Y. (2019). Mikrop Kuramı ve Akşemseddin, Bilim ve Ütopya, Sayı: 295, Ocak 2019, s. 54-58.
• Üstün, Ç.ve Özçiftçi, S. (2020). Covıd -19 Pandemisinin Sosyal Yaşam ve Etik Düzlem Üzerine Etkileri: Bir Değerlendirme, Çalışması, Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, Ocak 2020; Cilt 25, Özel Sayı 1
• Wu P, Fang Y, Guan z, Fan B, Kong J, Yao z, et al. The psychological impact of the SARSepidemic on hospital employees in China: exposure, risk perception, and altruistic acceptance of risk. The Canadian Journal of Psychiatry. 2009;54(5):302-11.
• Yorguner, N, Bulut NS ve Akvardar, Y. Covıd -19 Salgını Sırasında Üniversite Öğrencilerinin Karşılaştığı Psikososyal Zorlukların ve Hastalığa Yönelik Bilgi, Tutum ve Davranışlarının İncelenmesi. Arch Nöropsikiyatri 2021; 58:3-10.