TÜRKİYE’DE SAĞLIK HARCAMALARI VE ÇÖZÜM ÖNERİSİ OLARAK DAVRANIŞSAL İKTİSAT

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 3, 647 - 664, 30.12.2021

Ece Doğuç

Öz

Sağlık harcamaları, sağlık hizmeti kapsamında verilen her türlü işlem için yapılan harcamaların tümünü ifade etmektedir. Sağlık harcamaları özellikle son yıllarda teknolojik gelişmeler, yaşlılığın ve kronik hastalıkların artması gibi nedenler ile oldukça artmıştır. Sağlık bir insanlık hakkıdır ve bu nedenle devletler vatandaşlarının sağlıklarını güvence altına almakla yükümlüdür. Bunun bir sonucu olarak devletler sağlık harcamalarının çok büyük bir çoğunluğunu karşılayan taraf olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünya genelinde yapılan toplam sağlık harcamaları 2018 yılında 8,3 trilyon dolara ulaşmıştır yani küresel GSYİH’nın %10’una eşittir. Sağlık harcamalarını azaltmak adına geleneksel yöntemler uygulanmakta ancak istenilen başarıya ulaşamamaktadır. Bu nedenle bireylerin davranışlarını nudge (dürtme) kavramı ile değiştirerek daha az sağlık harcaması yapacakları düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bireylerin karar verirken her zaman rasyonel davranmadıkları düşüncesi temelinde olan davranışsal iktisat bu konuda devreye girmiş ve İngiltere başta olmak üzere hükümetler bu kapsamda çalışmalar yapmaya başlamıştır. 2000’li yıllardan itibaren başlayan davranışsal iktisat çalışmaları artarak devam etmektedir. Bu çalışma ile giderek artan sağlık harcamalarına bir çözüm önerisi olarak sunulan, davranışsal iktisat ve nudge kavramı ile geliştirilmiş olan örnek bir çerçeve uygulaması açıklanmış ve bir çözüm önerisi olarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, sağlık harcamaları, sağlık hakkı, davranışsal iktisat

HEALTH EXPENDITURES IN TURKEY AND BEHAVIORAL ECONOMICS AS A SOLUTION PROPOSAL

Öz

Health expenditures refered to all expenditures made for all kinds of transactions made within the scope of health services. Health expenditures have increased considerably, especially in recent years, due to technological developments, the increase in old age and chronic diseases. Health is a humanity right and therefore states are obliged to ensure the health of their citizens. As a result of this, states appear as the party that covers the vast majority of health expenditures. Traditional methods are applied in order to reduce health expenditures, but they cannot achieve the desired success. For this reason, behavioral economics and the idea that individuals will spend less on health by changing their behavior with the concept of nudge has emerged. Behavioral economics, which is based on the idea that individuals do not always act rationally when making decisions, came into play in this regard and governments, especially England, started to work in this context. Behavioral economics studies, which started in the 2000s, continue to increase. In this study, an exemplary framework application developed with the concept of behavioral economics and nudge, which is offered as a solution to the increasing health expenditures, is explained and presented as a solution proposal.

Anahtar Kelimeler

Health, health expenditure, the right to health, behavioral economic

Kaynakça

• Abel-Smith, B. (1984), Cost Containment in 12 European Countries. World Health Statistical Quarterly. 37:351-362.
• Aboubacar, B., & Xu, D. (2017). The impact of health expenditure on the economic growth in Sub-Saharan Africa. Theoretical Economics Letters, 7(3), 615-622
• Akar, S. (2014). Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 311-322.
• Akın, C. S. (2007). Sağlık ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye’de Sağlık Sektörü ve Harcamaları, (Yüksek Lisans), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
• Behavioral Insight Team. (2010). Applying Behavioral Insight to Health. Erişim adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/60524/403936_BehaviouralInsight_acc.pdf
• Berk, P.D. (1993), Restructuring American Health Care Financing: First of All, Do No Harm! Hepatology. 18: 206-215.
• Bhattacharya, J., Hyde, T. ve Tu, P. (2021). Sağlık Ekonomisi. (Çev.Ed. Ç. E. Akyürek). Ankara: Nobel Yayınevi, (Orijinal yayın tarihi, 2014)
• Brot-Goldberg, Z. C., Chandra, A., Handel, B. R., and Kolstad, J. T. (2017). What does a deductible do? The impact of cost-sharing on health care prices, quantities, and spending dynamics. The Quarterly Journal of Economics, 132(3), 1261-1318.
• Camerer, C. F., & Loewenstein, G. (2011). CHAPTER ONE. Behavioral Economics: Past, Present, Future. In Advances in behavioral economics (pp: 3-52). Princeton University Press.
• Can, M. (2020). Sağlık Ekonomisi. E.B. Biçer (Edt). Sağlık Yönetiminde Temel Yaklaşımlar. (ss: 339-360.) Ankara: Nobel.
• Çelik Y. (2011). Sağlık Ekonomisi. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Çınaroğlu, S. (2018). Cepten Sağlık Harcamalarının Finansmanında Eşitsizlik ve Hakkaniyet: Uygulamalı Bir Ekonometrik Yaklaşım. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 876-897.
• Çiçeklioğlu, M. Türkiye’de Sağlık Reformları. Kapitalizmin Krizi ve Sağlık, Uluslararası Sağlık Politikaları Birliği Avrupa Birimi XVI. Konferansı Bildiri Kitabı, (ss. 67-68).
• Dieleman, J. L., & Hanlon, M. (2014). Measuring the displacement and replacement of government health expenditure. Health economics, 23(2), 129-140.
• Dolan, P., Hallsworth, M., Halpern, D., King, D., & Vlaev, I. (2010). MINDSPACE: influencing behaviour for public policy. Institute for Government. 10 Eylül 2021 tarihinden https://www.instituteforgovernment.org.uk/sites/default/files/publications/MINDSPACE.pdf adresinden erişilmiştir.
• Dolan, P., Hallsworth, M., Halpern, D., King, D., Metcalfe, R., & Vlaev, I. (2012). Influencing behaviour: The mindspace way. Journal of Economic Psychology, 33(1), 264-277.
• Egemen, İ. (2019). Türkiye’de Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Belirleyicileri: Koşulsuz Kantil Regresyon. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 409-420.
• Erol, H. ve Özdemir A (2014). Türkiye’de Sağlık Reformları ve Sağlık Harcamalarının Değerlendirilmesi, Sosyal Güvenlik Dergisi, 4(1,): 29-34
• Food Standards Agency (2009) Annual Report of the Chief Scientist 2008. London: Food Standards Agency. 10 Kasım 2021’de https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/247741/0132.pdf adresinden alınmıştır.
• Green, A. (1995), An Introduction to Health Planning in Developing Countries. United Kingdom: Oxford University Press.
• Hartman, Micah; Martin, Anne B.; Benson, Joseph; Catlin, Aaron (2019). National Health Care Spending In 2018: Growth Driven By Accelerations In Medicare And Private Insurance Spending. Health Affairs, (1)2020,1:10.
• Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). Financing Global Health 2019: Tracking Health Spending in a Time of Crisis. Seattle, WA: IHME, 2020.
• Kahneman, D. (2003). Maps of bounded rationality: Psychology for behavioral economics. American economic review, 93(5), 1449-1475.
• Kar, M., ve Taban, S. (2003). “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri, Ankara Üniversitesi S.B.F. Dergisi, 58(3): 145-169.
• King, D., Greaves, F., Vlaev, I., & Darzi, A. (2013). Approaches based on behavioral economics could help nudge patients and providers toward lower health spending growth. Health Affairs, 32(4), 661-668.
• Kitapçı, İ. (2017). Rasyonaliteden İrrasyonaliteye: Davranışsal İktisat Yaklaşımı ve Bilişsel Önyargılar. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(1), 85-102
• Kocasoy, A. (2014). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerine Yapılan Harcamalar ve Finansmanı, (Yüksek Lisans), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon
• Lewis, A., Carrera, S., Cullis, J., & Jones, P. (2009). Individual, cognitive and cultural differences in tax compliance: UK and Italy compared. Journal of Economic Psychology, 30(3), 431-445.
• Mann, J. M., Gostin, L., Gruskin, S., Brennan, T., Lazzarini, Z., & Fineberg, H. V. (1994). Health and human rights. Health and Human Rights, 1: 6-23.
• Mann, J. M. (1997). Medicine and public health, ethics and human rights. Hastings Center Report, 27(3), 6-13
• Marteau, T. M., Ogilvie, D., Roland, M., Suhrcke, M., & Kelly, M. P. (2011). Judging nudging: can nudging improve population health?. BMJ: British Medical Journal, 342.
• Mushkin, J. S., (1958). Toward a Definition of Health Economics. Public Health Reports.Vol. 73(9): 785-794.
• Mutlu, A, ve Işık, A. K. (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş. Bursa: Ekin Kitapevi
• Nehri, S. ve Yalçın, S. (2019). Tıbbi Cihaz Teknolojileri ve Ülkemizdeki Yeri, C. Özlü (edt). Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler, Ankara: Akademisyen Kitabevi
• OECD. (2013). What Future for Health spending?. OECD Economics Department Policy Notes, No. 19. 10 Kasım 2021’de https://www.oecd.org/economy/health-spending.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• OECD (2019), Health at a Glance 2019: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, 10 Kasım 2021’de https://doi.org/10.1787/4dd50c09-en adresinden ulaşılmıştır.
• Orhaner, E. (2006). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Genel Sağlık Sigortası. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (1), 1-22.
• Reinke, W.A., ve Hall, T.H. (1988), Political Aspects of Health Planning. In Reinke, W.A. (ed). Health Planning for Effective Management. Oxford University Press
• Saltman, R.B. ve Figueras, J. (eds), (1997), European Health Care Reform: Analysis of Current Startegies. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen.
• Schwartz, W.B. and Mendelson, D.N. (1991), Hospital Cost Containment in the 1980s: Hard Lessons Learned and Prospects for the 1990s. The New England Journal of Medicine. 324(5): 1037-1042
• Şahbaz, İ. (2009). Bir Sosyal Hak Olarak Sağlık Hakkı. TBB Dergisi, (86), 405-424.
• Şahin, Ü., Sarıkaya, M. ve Cömert M. Ülkemiz Sağlık Hizmetlerinde Değişim ve Hastanelerde Bilgi Teknolojisinin Kullanımı, 2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Özet Bildiri Kitabı, (ss: 67-72).
• Teens and Toddlers. (2010). Teens and Toddlers Integrated Process Evaluaiton 10 Kasım 2021’de https://www.basw.co.uk/system/files/resources/basw_113227-8_0.pdf adresinden erişilmiştir.
• Temel Sağlık Hizmetleri Uluslararası Konferansı,, ALMA ATA BİLDİRİSİ (1978) 15 Eylül 2021’de https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=521:temel-saik-hmetleruluslararasi-konferansi-bdalma-ata&catid=6:uluslararasylge&Itemid=36 adresinden alınmıştır.
• Tutar, F. ve Kılınç, N. (2007). Türkiye’nin Sağlık Sektöründeki Ekonomik Gelişmişlik Potansiyeli ve Farklı Ülke Örnekleriyle Mukayesesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 9(1), 31-54.
• Wang, K. M. (2011). Health care expenditure and economic growth: Quantile panel-type analysis. Economic Modelling, 28(4), 1536-1549.
• WHO. (‎2016)‎. World health statistics 2016: monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. World Health Organization. 1 Kasım 2021'de https://apps.who.int/iris/handle/10665/206498 adresinden alınmıştır.
• WHO. (2020) Global spending on health 2020: weathering the storm. Geneva: World Health Organization; 2020. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO