DETERMINATION OF THE RISKS ENCOUNTERED IN THE MEDICAL DEVICE PROCUREMENT PROCESS IN HEALTH ENTERPRISES IN TURKEY WITH AHP METHOD

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2024

Yeter Uslu , Büşra Sevim , Sefer Aygün , Salih Onaran , Erman Gedikli

Öz

Decisions regarding the procurement of medical devices is a process that requires effective management and many risks should be taken into consideration. This study aims to determine the most important and prioritized risks by revealing the risks faced by healthcare organizations in medical device procurement processes. As a result of the literature review; 8 different risk criteria were identified as "Market risk, Political risk, Inflation risk, Interest rate risk, Currency risk, Financial risk, Operating risk and Management risk". These risks were evaluated by experts working in the procurement department of the private hospital. These assessments were analyzed and prioritized by Analytic Hierarchy Process (AHP) method. According to the results of the analysis; the most important risk was identified as currency risk with a normalized weight score of 30.7%. This is followed by inflation risk with 19.5% and financial risk with 16.4%. Political risks were identified as the least important risk with a weight of 3.4%. Healthcare organizations should make decisions by focusing primarily on exchange rate risk, inflation risk and financial risks.

Anahtar Kelimeler

healthcare businesses, medical device supply, risk, AHP

TÜRKİYE’ DE SAĞLIK İŞLETMELERİNDE TIBBI CİHAZ TEDARİK SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN RİSKLERİN AHP YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ

Öz

Tıbbi cihazların satın alınmasıyla ilgili kararlar birçok riskin göz önünde bulundurulması gereken ve etkin yönetim gerektiren bir süreçtir. Bu çalışma ile tıbbi cihaz tedarik süreçlerinde sağlık işletmelerinin karşılaştığı risklerin neler olduğu ortaya konularak en önemli ve öncelikli risklerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Literatür taraması sonucunda; “Piyasa riski, Politik risk, Enflasyon riski, Faiz oranı riski, Kur riski, Finansal risk, Faaliyet riski ve Yönetim riski” olmak üzere 8 farklı risk kriteri belirlenmiştir. Bu riskler özel hastanede satın alma departmanında çalışan uzmanlar tarafından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi ile analiz edilmiş ve önceliklendirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; risklerin en önemlisi %30,7 normalize ağırlık puanı ile kur riski tespit edilmiştir. Devamında ise sırayla, %19,5 enflasyon riski ve %16,4 finansal riski yer almaktadır. Politik riskler ise %3,4 ağırlık ile en az önemli risk olarak tespit edilmiştir. Sağlık işletmelerinin öncelikli olarak kur riski, enflasyon riski ve finansal risklere odaklanarak karar vermesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

sağlık işletmeleri, tıbbi cihaz tedariki, risk, AHP

Kaynakça

• Akıncı, A., ve Özçelik, Ö. (2018). Türkiye’de dolaylı vergilerin enflasyon üzerindeki etkisi. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 9-20.
• Aksay, K., ve Orhan, F. (2013). Hastanelerde inovasyon sürecinin risk yönetimi bağlamında değerlendirilmesi: Bir Model Önerisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 10-23.
• Aksu, D. (2016). İmalat sektöründe kur riskinin birincil ve ikincil etkileri ve kur riskine karşı çözüm önerileri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 71, 149-164.
• Ardıç Çetinkaya, G. (2016). Ankara'da bulunan hastanelerin yüksek teknolojili tıbbi cihaz alım sürecinin değerlendirilmesi. Master's thesis, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arman, T. (1997). Risk analizine giriş, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aygün, S. (2021). Sağlık yönetimi ve bankacılık ve sigortacılık bölümü öğrencilerinin siberkondri düzeyleri ile ilişkili faktörlerin incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Bekaert, G., and Hodrick, R. J. (2017). International financial management. Cambridge University Press.
• Büberkökü, Ö. (2016). Banka hisselerinin zamanla değişen toplam riskinin sistematik ve sistematik olmayan risk bileşenlerine ayrılması: AR (p)-DCC-GARCH (p,q) Modeline dayalı bir analiz. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(1), 35-54.
• Büker, S. ve Çelikkol, H. (2019). Döviz kuru riski yönetim teknikleri ve SDŞ ortağı kobilerin bu tekniklerden yararlanabilme olanakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 123-139.
• Çalık, A. (2022). Bulanık AHP-Bulanık ARAS Yöntemlerine Dayalı Dayanıklı Tedarikçi Seçimi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 275-296.
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de makroekonomik faktörler ile sağlık harcamaları ve sağlık bakanlığı bütçesi arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 581-596.
• Darwiesh, A., El-Baz, A. H., Abualkishik, A. Z., and Elhoseny, M. (2022). Artificial İntelligence model for risk management in healthcare Institutions: towards sustainable development. Sustainability, 15(1), 420.
• El Mokrini, A., Dafaoui, E., Berrado, A., and El Mhamedi, A. (2016). An approach to risk assessment for outsourcing logistics: case of pharmaceutical industry. IFAC-PapersOnLine, 49(12), 1239-1244. Ercan, M. ve Ban, Ü. (2008). Değere Dayalı İşletme Finansı ve Finansal Yönetim. Gazi Kitapevi, Ankara.
• Hinrichs, S., Dickerson, T., and Clarkson, J. (2013). Stakeholder challenges in purchasing medical devices for patient safety. Journal of patient safety, 9(1), 36-43.
• Jones, R. M., Bleasdale, S. C., Maita, D., Brosseau, L. M., and CDC Prevention Epicenters Program. (2020). A systematic risk-based strategy to select personal protective equipment for infectious diseases. American Journal of Infection Control, 48(1), 46-51.
• Karadeniz, E., Kandır, S. Y., ve İskenderoğlu, Ö. (2015). Sistematik riskin belirleyicileri: Borsa İstanbul turizm şirketleri üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 189-202.
• Özüdoğru, A. G. (2018). Biyomedikal cihaz seçiminde kriterlerin önem düzeylerinin belirlenmesi. Tıp Teknolojileri Kongresi.İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi.
• Papaioannou, M. (2006). Exchange rate risk measurement and management: Issues and approaches for firms. IMF Working Paper, No:255.
• Paterson, M. A., Wendel, J. (1996). Managing risk in a changing health care system. Journal of Health Care Finance, 22(3), 15-22.
• Robock, S. H., Simmonds, K. (1983). International business and multinational enterprises, Richard D. Irwin, Illinois, United States.
• Saaty, T. (1980, November). The analytic hierarchy process (AHP) for decision making. In Kobe, Japan (Vol. 1, p. 69).
• Saaty, T.L. (1986), “Axiomatic foundation of the analytic hierarchy process”, Management Science, Institute for Operations Research and the Management Sciences (INFORMS), 32(7), 841–855.
• Saha, R. L., Seidmann, A., ve Tilson, V. (2019). The impact of custom contracting and the infomediary role of healthcare GPO s. Production and Operations Management, 28(3), 650-667.
• Schuhmacher, A., Brieke, C., Gassmann, O., Hinder, M., ve Hartl, D. (2021). Systematic risk identification and assessment using a new risk map in pharmaceutical. Drug Discovery Today, 26(12), 2786-2793.
• Selvi, Y. (2009). Sağlık kuruluşlarında tıbbi cihaz yönetimi. Yönetim Dergisi, 20(63), 99-118.
• Stulz, R. M. (2008). Rethinking risk management. In Corporate Risk Management (pp. 87-120). Columbia University Press.
• T.C. Sayıştay Başkanlığı, (2005). "Performans denetim raporu: Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde ilaç, tıbbi sarf malzemesi ve tıbbi cihaz yönetimi”, Ankara.
• Uçkun, N., Girginer, N., ve Çelik, A. E. (2008). Bir üniversite hastanesinde tıbbi cihaz satın alma karar süreci. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 138-153.
• Uslu, Y., ve Aygün, S. (2022). Investigation of factors related to cyberchondria levels of health management and banking and insurance department students: An empirical analysis. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 189-206.
• Uslu, Y., Şahin, K., Aygün, S., ve Tuna, M. (2023). OECD ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık harcamalarının TOPSIS yöntemi ile incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 386-395.
• Uslu, Y., Yılmaz, E., Hancıoğlu, Y., ve Gedikli, E. (2022). Sağlık yöneticilerinin bakış açısıyla sağlık kuruluşlarında risk yönetimi olgusunun analitik hiyerarşi süreci (AHS) yöntemi ile değerlendirilmesi. Third Sector Social Economic Review, 57(3), 1508-1527.
• Uyar, U. (2019). Sistematik risk davranışında yatırım döngüsü: Wavelet analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(1), 135-168.
• Ünsal, E., Celepli, S. ve Ağırbaş, İ. (2020). Tıbbi cihaz kayıt sistemleri ve fiyatlara etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Volume: 11 No: Supplement, 220-234. Doı: 10.21076/Vizyoner.694213.