HEALTH LOCUS OF CONTROL; RELATED FACTORS AND IMPACT ON HEALTHY EATİNG

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 189 - 201, 30.12.2024

Sema Dalkılıç

Öz

The aim of this study was to determine the health locus of control of individuals in Yozgat city center, to examine various factors affecting health locus of control, and to evaluate the effect of health locus of control on healthy eating. Within the scope of the study, data were collected by questionnaire method in Yozgat city center. The questionnaire included the Multidimensional Health Locus of Control Scale Form A and the Attitudes Toward Healthy Eating Scale. A total of 341 questionnaires were evaluated. SPSS 15.0 package program was used for statistical analysis of the data. One-way ANOVA, T test and Chi-square analyses were used to analyze the data.According to the results of the study, it was determined that 64% of the participants' health locus of control was internal control. Demographic factors such as chronic disease, having children, age, marital status and education level significantly affect the health locus of control of the participants. Regarding healthy eating attitudes, it was determined that factors such as education level, economic status, marital status, age and having children affected the attitudes of the participants. In addition, it was observed that the differentiation of health locus of control affected the healthy eating attitudes of the participants. It was found that the healthy eating attitude scores of the participants with luck locus of control were lower than the other groups.This study evaluated the effects of individuals' health locus of control on healthy eating. The findings show that demographic factors affect health locus of control and healthy eating attitudes. Health policies and health education programs can positively affect individuals' health behaviors and improve public health by taking these factors into consideration.

Anahtar Kelimeler

health locus of control, healthy eating, Yozgat

SAĞLIK KONTROL ODAĞI; İLİŞKİLİ FAKTÖRLER VE SAĞLIKLI BESLENMEYE ETKİSİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Yozgat il merkezindeki bireylerin sağlık kontrol odaklarını belirlemek ve sağlık kontrol odağını etkileyen çeşitli faktörleri incelemek, ayrıca sağlık kontrol odağının sağlıklı beslenme üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Çalışma kapsamında, Yozgat il merkezinde anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Anket formunda Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği A Formu ve Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği yer almaktadır. Toplam 341 anket değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin istatistiksel analizi için SPSS 15.0 paket programından yararlanılmıştır. Verilerin analizinde Tek yönlü ANOVA, T testi ve Ki-kare analizleri kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, katılımcıların %64'ünün sağlık kontrol odaklarının iç kontrol olduğu tespit edilmiştir. Kronik hastalık, çocuk sahibi olma durumu, yaş, medeni durum ve eğitim düzeyi gibi demografik faktörler, katılımcıların sağlık kontrol odaklarını anlamlı bir şekilde etkilemektedir. Sağlıklı beslenme tutumlarına ilişkin olarak, katılımcıların eğitim düzeyi, ekonomik durum, medeni durum, yaş ve çocuk sahibi olma durumu gibi faktörlerin tutumlarını etkilediği belirlenmiştir. Ayrıca, sağlık kontrol odağının farklılaşmasının, katılımcıların sağlıklı beslenme tutumlarını etkilediği görülmüştür. Şans kontrol odaklı katılımcıların sağlıklı beslenme tutum puanlarının diğer gruplara göre daha düşük olduğu saptanmıştır. Bu çalışma, bireylerin sağlık kontrol odaklarını belirleyerek sağlıklı beslenme üzerindeki etkilerini değerlendirmiştir. Bulgular, demografik faktörlerin sağlık kontrol odaklarını ve sağlıklı beslenme tutumlarını etkilediğini göstermektedir. Sağlık politikaları ve sağlık eğitim programları, bu faktörleri dikkate alarak bireylerin sağlık davranışlarını olumlu yönde etkileyebilir ve toplum sağlığını geliştirebilir

Anahtar Kelimeler

sağlık kontrol odağı, sağlıklı beslenme, Yozgat

Kaynakça

• Abredari, H., Bolourchifard, F., Rassouli, M., Nasiri, N., Taher, M., & Abedi, A. (2015). Health locus of control and self-care behaviors in diabetic foot patients. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran, 29, 283.
• AbuSabha, R., & Achterberg, C. (1997). Review of self-efficacy and locus of control for nutrition-and health-related behavior. Journal of the American Dietetic Association, 97(10), 1122-1132.
• Baş, T. (2006). Anket. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bennett, P., Moore, L., Smith, A., Murphy, S., & Smith, C. (1994). Health locus of control and value for health as predictors of dietary behaviour. Psychology and Health, 10(1), 41-54.
• Burish, T. G., Carey, M. P., Wallston, K. A., Stein, M. J., Jamison, R. N., & Lyles, J. N. (1984). Health locus of control and chronic disease: An external orientation may be advantageous. Journal of Social and Clinical Psychology, 2(4), 326-332.
• Cobb-Clark, D. A., Kassenboehmer, S. C., & Schurer, S. (2014). Healthy habits: The connection between diet, exercise, and locus of control. Journal of Economic Behavior & Organization, 98, 1-28.
• Collado-Soler, R., Alférez-Pastor, M., Torres, F. L., Trigueros, R., Aguilar-Parra, J. M., & Navarro, N. (2023). A systematic review of healthy nutrition intervention programs in kindergarten and primary education. Nutrients, 15(3), 541.
• Çelik, Ö. M., & Duran, S. (2022). Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde obezite ile ilgili önyargının ve sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumun değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 16(4), 690-698.
• Dünya Obezite Atlası. (2023). Retrieved from https://policycommons.net/artifacts/3454894/untitled/4255209/
• Dünya Sağlık Örgütü. (2023). Developing regulatory frameworks for healthy diets. Retrieved from https://www.who.int/westernpacific/activities/developing-regulatory-frameworks-for-healthy-diets
• Grotz, M., Hapke, U., Lampert, T., & Baumeister, H. (2011). Health locus of control and health behaviour: results from a nationally representative survey. Psychology, Health & Medicine, 16(2), 129-140.
• Gruszczyńska, M., Bąk-Sosnowska, M., Daniel-Sielańczyk, A., Wyszomirska, J., & Modrzejewska, A. (2022). The style of coping with stress, the health-related locus of control, and the level of mindfulness of patients with chronic somatic diseases in comparison to healthy people. Healthcare, 10(9), 1752. https://doi.org/10.3390/healthcare10091752 Güzel, A. (2017). Çok boyutlu sağlık kontrol odağı ölçeği A ve B formlarının Türkçe geçerlik ve güvenirliği. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis. Pearson Education Limited.
• Kim, J., Kwon, M., & Jung, S. (2017). The influence of health locus of control, social support, and self-efficacy on health promoting behavior in middle-aged adults. Journal of the Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 18(4), 494-503.
• Kuwahara, A., Nishino, Y., Ohkubo, T., Tsuji, I., Hisamichi, S., & Hosokawa, T. (2004). Reliability and validity of the Multidimensional Health Locus of Control Scale in Japan: Relationship with demographic factors and health-related behavior. The Tohoku Journal of Experimental Medicine, 203(1), 37-45.
• Nagy, V. T., & Wolfe, G. R. (1983). Chronic illness and health locus of control beliefs. Journal of Social and Clinical Psychology, 1(1), 58-65.
• Pourhoseinzadeh, M., Gheibizadeh, M., & Moradikalboland, M. (2017). The relationship between health locus of control and health behaviors in emergency medicine personnel. International Journal of Community Based Nursing and Midwifery, 5(4), 397.
• Sargın, K., & Güleşce, M. (2022). Öğretmenlerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi (Van İli örneği). Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 7(1), 1-11. https://doi.org/10.31680/gaunjss.1000390
• Serin, N. B., Serin, O., & Şahin, F. S. (2010). Üniversite öğrencilerinin kontrol odaklarını etkileyen faktörler. Procedia Sosyal ve Davranış Bilimleri, 2, 449–452.
• Şengül, Y., Bilge, K. A. R. A., & Arda, M. N. (2010). The relationship between health locus of control and quality of life in patients with chronic low back pain. Turkish Neurosurgery, 20(2).
• Taher, M., Bayat, Z. S., Ghasemi, E., Abredari, H., Karimy, M., & Abedi, A. R. (2015). Correlation compliance regimens with health locus of control in patients with hypertension. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran, 29, 194.
• Tekkurşun Demir, G., & Cicioğlu, H. İ. (2019). Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 256-274.
• Wang, R., Zhou, C., Wu, Y., Sun, M., Yang, L., Ye, X., & Zhang, M. (2022). Patient empowerment and self‐management behaviour of chronic disease patients: A moderated mediation model of self‐efficacy and health locus of control. Journal of Advanced Nursing, 78(4), 1055-1065.
• Wardle, J., & Steptoe, A. (2003). Socioeconomic differences in attitudes and beliefs about healthy lifestyles. Journal of Epidemiology & Community Health, 57(6), 440-443.
• Yurttaş, A., Özmen, S., Kant, E., & Balcı Akpınar, R. (2021). Multipl Sklerozlu hastalarda öz yeterlilik ve sağlık kontrol odağı arasındaki ilişki. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 13(2).