The Euphrates-Tigris Conflict in the Post “Arab Spring” Era

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 4, 17 - 30, 30.10.2017

Murat Bayar Tuğba Bayar

https://doi.org/10.31454/usb.381471

Öz

The water conflict
between Iraq, Syria and Turkey that has continued since the 1960s has entered a
mutually-hurting stalemate due to increasing populations, drought and
agricultural-energy needs in the basin. While the conflict that centers around
the status and use of rivers escalated to the level of military threats during
certain periods, it has not evolved into any military conflict or the use of
water in a life-threating way. Yet, a final agreement has not been reached even
during the raproachement period between Syria and Turkey in the 2000s. Based on
this premises, our paper underlines that the conflict has been going through a
structural transformation in the “post-Arab Spring” era. The capture of some
strategic lands and dams along the Euphrates-Tigris basin by Daesh/ISIS and
PYD-YPG, as well as by the Northern Iraqi Kurds, who are preparing to declare
independence, indicate that new state and non-state actors may become primary
parties in this conflict. Furthermore, the use of water as a lethal weapon in
the Iraqi and Syrian civil wars signify another important development. This
paper concludes that the resolution of this conflict has become less likely due
to the increasing number of parties and issues.

Anahtar Kelimeler

Euphrates, Tigris, Iraq, Syria, Turkey, Daesh, ISIS

“Arap Baharı” Sonrası Dönemde Fırat-Dicle Uyuşmazlığı

Öz

Irak, Suriye ve Türkiye
arasında 1960’lı yıllardan beri devam etmekte olan su sorunu, Fırat-Dicle
havzasında artan kuraklık, nüfus ve tarım-enerji ihtiyaçlarıyla taraflara zarar
veren bir çıkmaza girmiştir. Üç kıyıdaş arasında nehirlerin statüsü ve
kullanımı hususlarına odaklanan uyuşmazlık bazı dönemlerde tırmanarak askeri
tehditler içermiş olsa da sıcak çatışmaya dönüşmemiş ve su insan hayatını
tehdit edecek şekilde bir silah olarak kullanılmamıştır. Öte yandan, Suriye ve
Türkiye arasında 2000’li yıllarda yaşanan yakınlaşma döneminde dahi nihai bir
anlaşma sağlanamamıştır. Bu arka plandan hareketle makalemiz “Arap Baharı”
sonrası dönemde su sorunun yapısal bir dönüşümden geçmekte olduğunu
vurgulamaktadır. Şöyle ki, bağımsızlık ilan etmeye hazırlanan Kuzey Irak Kürtlerinin
yanı sıra Daeş/IŞİD ile PYD-YPG’nin havza boyunca stratejik toprakları ve
barajları ele geçirmesi, uyuşmazlığa yeni devlet ve devlet-dışı aktörlerin
birincil taraf olması ihtimalini doğurmuştur. Ayrıca, Suriye ve Irak’taki iç
savaşlarda suyun ölümcül bir silah olarak kullanılması diğer bir önemli gelişmedir.
Makalemiz tarafların ve konuların artmakta olduğu su sorununda uyuşmazlık
çözümü ihtimalinin artık daha azaldığı sonucuna varmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fırat, Dicle, Irak, Suriye, Türkiye, Daeş, IŞİD

Kaynakça

• Akbaş, Z., ‘Türkiye’nin Fırat ve Dicle Sınıraşan Sularından Kaynaklanan Güvenlik Sorunu ve Çatışma Riski’, Bilig, c. Kış, sy. 72, 2015, s. 93-116. Akkaya, C., et al., Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, TMMOB Su Politikaları Kongresi sunumu, Ankara, 2006. Al Jabbari, M., et al., ‘Rivers of Babylon: Iraq's Water Crisis - And What Turkey Should Do’, Foreign Affairs, 23 August 2015. Allan, J.A., ‘The Middle East Water Question: Hydropolitics and the Global Economy’, Londra, New York: I.B. Tauris, 2001. Aras, B. ve H. Köni, ‘Turkish-Syrian Relations Revisited,’ Arab Studies Quarterly, c. 24, sy. 4, 2002, s. 47-60. Bayar, M., The Syrian-Turkish Water Conflict in the Rapprochement Period, Saarbrucken, Germany: VDM Verlag, 2010. Bercovitch, J., et al., The SAGE Handbook of Conflict Resolution, Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 2009. Beriker, N., ‘The Conflict Resolution Field: Reflections on Multiple Realities, Challenges, and Geographical Divides 2015’, Brown Journal of World Affairs, c. XXI, sy. II, 2015. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu, Towards a Water and Food Secure Future: Critical Perspectives for Policy-makers, Roma, Marsilya: World Water Council, 2015. Burton, J. (ed.), ‘Introduction’, Conflict: Human Needs Theory, Londra: Palgrave Macmillan UK 1990, s. 1-4. Dolunay, D.Ö., ‘BM Uluslararası Su Yollarının Ulaşım Dışı Kullanımı Hukukuna İlişkin Sözleşmenin Türkçe Çevirisi’, İÜHFM, c. 54, 1997, sy. 4. Eker, S., ‘Savaş Olgusunun Dönüşümü: Yeni Savaşlar ve Suriye Krizi Örneği’, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, c. 2, sy. 1, 2015, s. 31-66. Elver, H., ‘Turkey's Rivers of Dispute’, Middle East Report, 2010, sy. 40. Forsythe, D.P., ‘Water and Politics in the Tigris-Euphrates Basin: Hope for Negative Learning?’, Water Security in the Middle East: Essays in Scientific and Social Cooperation, Jean A. Cahan (ed.), Anthem Press, 2017, s. 169. Galtung, J., ‘A Structural Theory of Imperialism’, Journal of Peace Research, c. 8, sy. 2, 1971, s. 81-117. Gruen, G.E., ‘Turkish Waters: Source of Regional Conflict or Catalyst for Peace?’ Water, Air, and Soil Pollution, c. 123, 2000, s. 565–579. Gurr, T.R., Why Men Rebel, Princeton, NJ: Center of International Studies, Princeton UP, 1970. Homer-Dixon, T.F., ‘On the Threshold: Environmental Changes as Causes of Acute Conflict’, International Security, c. 16, sy. 2, 1991, s. 76-116. Jongerden, J.P., ‘Dams and Politics in Turkey: Utilizing Water, Developing Conflict’, Middle East Policy, c. 17, sy. 1, 2010, s. 137 - 143. Kılıç, S., ‘IŞİD, IKBY ve Fırat-Dicle Havzasında Yeni Hidropolitik Düzen’, ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, Temmuz 2014, s. 6. Kıran, A., Ortadogu'da Su: Bir Çatışma ya da Uzlaşma Alanı, Istanbul: Kitap Yayinevi, 2005. Kibaroğlu, A. ve I.H.O. Ünver, ‘An Institutional Framework for Facilitating Cooperation in the Euphrates-Tigris River Basin’, International Negotiation, c. 5, 2000, s. 311-330. Kibaroğlu, A., et al., A Comprehensive Look to the Water Resource Policies of Turkey. TMMOB Su Politikaları Kongresi sunumu, Ankara, 2006. Maslow, A.H., ‘A Theory of Human Motivation’, Psychological Review, ç. 50, sy. 4, 1943, s. 370-96. O'Hanlon, M., ‘Coming Conflicts: Interstate War in the New Millenium’, Harvard International Review, Yaz, 2001, s. 42-46. Pehlivanoğlu, A.Ö., Ortadoğu ve Türkiye, İstanbul: Kastaş, 2004. Pruitt, D.G., ve S.H. Kim, Social conflict: Escalation, stalemate, and settlement. New York: McGraw-Hill Higher Education, 2004. Schwabach, A., ‘United Nations Convention on the Law of Non-Navigational Uses of International Watercourses, Customary International Law, and the Interests of Developing Upper Riparians’, Texas International Law Journal, c. 33, sy. 2, 1998, s. 257-280. Swain, A., Managing Water Conflict: Asia, Africa and the Middle East, Londra, New York: Routledge, 2004. Tidwell, A.C., Conflict Resolved?: A Critical Assessment of Conflict Resolution, Londra: A&C Black, 2001. United Nations Economic and Social Commission for Western Asia, Inventory of Shared Water Resources in Western Asia, New York: United Nations 2013. Wouters, P., ‘The Legal Response to International Water Scarcity and Water Conflicts: The UN Watercourses Convention and Beyond’, Allocating and Managing Water for a Sustainable Future: Lessons from Around the World, Yaz konferansı, 11-14 Haziran, 2002. Yenigün, C., ‘Conflict Resolution for the Middle East: Sectarian Rapprochement’, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, c. 3, sy. 2, 2016, s. 13-27. Yetim, M., ‘Governing İnternational Rivers of the Middle East’, World Affairs, c. 166, sy. 2, 2003, s. 81-94. Yoffe, S., et al., ‘Geography of International Water Conflict and Cooperation: Data Sets and Applications’, Water Resources Research, c. 40, 2004, s. 1-12. Zartman, I. W., ‘The Timing of Peace İnitiatives: Hurting Stalemate and Ripe Moments’, Contemporary Peacemaking: Conflict, Violence and Peace Processes, John Darby ve Roger MacGinty (eds.), New York: Palgrave Macmillan 2003, s. 19-29. Zehir, C., Ortadoğu'da Su Medeniyetlerinden Su Savaşlarına, Istanbul: Su Vakfi, 2003.
• Internet Kaynakları ‘Barzani: Kürtler için Bağımsızlık Zamanı Geldi’, NTV, 2 Mayıs 2017, http://www.ntv.com.tr/dunya/barzani-kurtler-icin-bagimsizlik-zamani-geldi,XNEScENVjU6-gWKdLlQveQ (erişim 3 Haziran 2017). ‘Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Basın Açıklaması, GA/9248’, 21 Mayıs 1997, http://www.internationalwaterlaw.org/documents/intldocs/convention_press.html (erişim 2 Haziran 2017). ‘Convention on the Law of the Non-Navigational Uses of International Watercourses’, Birleşmiş Milletler, 21 Mayıs 1997, https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-12&chapter=27&clang=_en (erişim 2 Haziran 2017). ‘Dikkatle Ele Alınız! Tabka Barajı Trajedisi’, ORSAM, 2017, http://orsam.org.tr/orsam/DPAnaliz/12740 (erişim 4 Haziran 2017). Kırkıcı, D.D., ‘Sınıraşan Sular Bağlamında Türkiye, Suriye ve Irak İlişkileri’, Uzmanlık Tezi, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara 2014, http://suyonetimi.ormansu.gov.tr/Libraries/su/DUYGU_DO%C4%9EU_KIRKICI-UZMANLIK_TEZ%C4%B0-_nihai.sflb.ashx (erişim 4 Haziran 2017). ‘Former Tabqa Dam Engineer: ‘We Could See an İmmediate Humanitarian Crisis of Historic Proportions’, 26 Ocak 2017, http://syriadirect.org/news/former-tabqa-dam-engineer-%E2%80%98we-could-see-an-immediate-humanitarian-crisis-of-historic-proportions%E2%80%99/ (erişim 9 Haziran 2017). ‘GAP Yatırımlarına Terör Engeli’, Anadolu Ajansı, 16 Temmuz 2015, http://aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/gap-yatirimlarina-teror-engeli/0 (erişim 6 Haziran 2017). ‘GAP Sunum”, “GAP’ta Son Durum’, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, 2015, http://www.gap.gov.tr/gap-sunum-sayfa-144.html, http://www.gap.gov.tr/gap-ta-son-durum-sayfa-32.html (erişim 4 Haziran 2017). ‘Güneydoğu Anadolu Projesi Son Durum’, 2016, http://yayin.gap.gov.tr/2015-gap-son-durum-yayin-ef1457f5b1.html (erişim 4 Haziran 2017). ‘Harp Zamanında Sivillerin Korunmasına İlişkin Cenevre Sözleşmesi’, 12 Ağustos 1949, https://ihl-databases.icrc.org/ihl/385ec082b509e76c41256739003e636d/6756482d86146898c125641e004aa3c5 (erişim 3 Haziran 2017). IHS Conflict Monitor, Ocak 2017, https://www.ihs.com/products/conflictmonitor.html, (erişim 7 Haziran 2017). ‘International Water Event Database, International Freshwater Treaties Database’, 12.05.2017, The Transboundary Freshwater Dispute Database, College of Earth, Ocean, and Atmospheric Sciences, Oregon State University, http://www.transboundarywaters.orst.edu (erişim 6 Haziran 2017). ‘'Musul Barajı her an yıkılabilir'’, BBC, 29 Şubat 2016, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/02/160229_musul_baraji (erişim 4 Haziran 2017). ‘Soviet Relations with the Baathists in Iraq and Syria’, Central Intelligence Agency (CIA), 27 June 1969, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DOC_0000772106.pdf (erişim 7 Haziran 2017). ‘Statute of the International Court of Justice’, http://legal.un.org/avl/pdf/ha/sicj/icj_statute_e.pdf (erişim 3 Haziran 2017). ‘Su Hukuku ve Politikaları İhtisas Heyeti “Dicle-Fırat Havzası” Gündemi İle Toplandı’, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 17 Aralık 2015, http://suyonetimi.ormansu.gov.tr/AnaSayfa/resimliHaber/15-12-17/Su_Hukuku_ve_Politikalar%C4%B1_%C4%B0htisas_Heyeti_%E2%80%9CDicle-F%C4%B1rat_Havzas%C4%B1%E2%80%9D_G%C3%BCndemi_%C4%B0le_Topland%C4%B1.aspx?sflang=tr (erişim 4 Haziran 2017). ‘Türkiye'nin Su Politikası’, T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2017, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-su-politikasi.tr.mfa (erişim 4 Haziran 2017). ‘U.S.-Backed Syria Militias Say Tabqa, Dam Captured from Islamic State’, Reuters, 10 Mayıs 2017, http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-tabqa-idUSKBN1862E4 (erişim 4 Haziran 2017). ‘Toprak Su Kaynakları’, 2014, http://www.dsi.gov.tr/toprak-ve-su-kaynaklari (erişim 7 Haziran 2017). ‘Water Issues between Turkey, Syria and Iraq’, Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM), 2012, http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/WATER-ISSUES-BETWEEN-TURKEY-SYRIA-AND-IRAQ.pdf (erişim 6 Haziran 2017). ‘Water Supply Key to Outcome of Conflicts in Iraq and Syria, Experts Warn’, The Guardian, 2 Temmuz 2014, https://www.theguardian.com/environment/2014/jul/02/water-key-conflict-iraq-syria-isis (erişim 7 Haziran 2017).