Kafkasya’dan Türkiye’ye: Devamlılık, Entegrasyon ve Direnç Süreçleri Bağlamında Adiğeler

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 259 - 272, 15.11.2020

Sine Yalçınkaya

https://doi.org/10.31454/usb.773212

Öz

Dünya tarihinin büyük sürgünlerden biri şüphesiz “Çerkez Sürgünü”dür. Dünyanın dört bir tarafında, geçmişten gelen gelenek ve göreneklerini devam ettirmeye çalışan Çerkezler, başta Kafkasya’da kalan soydaşları olmak üzere, farklı ülkelerde yaşayan soydaşlarıyla iletişim halindedir. Günümüzde Kafkasya’ya geri dönüşler vaki olsa da birçok Çerkez, doğdukları ülkelerde yaşamayı tercih etmektedir. Kafkasya’dan ayrılan Çerkez toplumları, bulundukları ülkelerin dillerine ve kültürlerine intibak etmişlerse de kendi kültürlerini de asgari düzeyde de olsa korumuştur. Türkiye bağlamında konu ele alındığında şu durum ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de yaşayan Çerkezler, dillerini ciddi seviyede kaybetmiştir. Bu kayıp bilhassa yaşı yirmiden küçük olanlarda oldukça ileri noktalardadır.
Bu çalışma, Türkiye Çerkezlerinin kısa tarihini ve—genel kategori olarak da– topluma entegre oluş süreçlerini konu edinmektedir. Çalışma Türkiye’deki Çerkezlerin yoğun olarak bulunduğu yerlere odaklanmaktadır. Bu bağlamda Çerkezlerin aidiyet, kimlik ve dil bilme durumları tespit ve tahlil edilmeye çalışılmaktadır. Çerkez kimliğini taşıyan bir grup olan Adiğeler ekseninde konu detaylandırılmakta olup, onların devamlılık, entegrasyon ve direnç özellikleri analitik bir çerçevede ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sürgün, aidiyet, kimlik, kültür, entegrasyon-direnç mekanizmaları

Teşekkür

Makaleyi yazım aşamasında yol gösteren değerli hocam Prof. Dr. Şevket YAVUZ'a ve makalemi inceleyip değerli yorumlarını benimle paylaşan Dr. Öğr. Üyesi Aznavur DEMİRPOLAT'a teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım.

Kaynakça

• Alankuş, Sevda. Taymaz, Erol. “The Formation of a Circassian Diaspora in Turkey”, in The Circassians in the 19th Century: The Problem of War and Peace, Conference Proceedings, Maikop State Technology University, Maikop, 2009, 3-5.
• Besleney, Zeynel Abidin. The Circassian Diaspora in Turkey, Abingdon: Routledge , 2004.
• Besleney, Zeynel Abidin. Türkiye'de Çerkez Diasporasının Siyasi Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Bram, Chen. Circassian Re-immigration to the Caucasus, in: Roots and Routes: Ethnicity and M.igration in Global Perspective, Jerusalem: The Hebrew University The Magnes Press, 1999.
• Ertan, Temurçin Faik. Cumhuriyet Kimliği Tartışmalarının Bir Boyutu: Soyadı Kanunu, Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 10. (2000): 268. KAFFED, https://kaffed.org/kultur-sanat/anadil/item/586-dil.html 16hAZİRAN 2004.
• Gellner, Ernest. Müslüman Toplum. (M. Günay, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
• Gӧker, Diğdem Soyaltın-Colella & Eylem Akdeniz. De-Europeanisation and Equal Citizenship in Turkey: The Case of Circassians, Italian Journal of International Affairs, Vol:54, (2019): 65.
• Halbwachs, Maurice. Kolektif Hafıza, Ankara: Heretik Yayınları. 2018.
• Huntigton, Samuel. Medeniyetler Çatışması, Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Kamacı, Hayri Ersoy- Aysun. Çerkez Tarihi, İstanbul: Tümzamanlaryayıncılık, 1992.
• Karakaş, Ömer. XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti'ne İskan Olunan Çerkes Toplumunda Sosyal Sınıflaşma ve Kölelik, Avrasya İncelemeri Dergisi, (2012): 132.
• Karpat, Kemal. Etnik Yapılanma ve Göçler, İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
• Kymlicka, William. Çok Kültürlü Yurttaşlık. (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Liy, Ergün Özgür. Abhaz, Abaza, Çerkes ve Ermeni Etnik Grupları Değerler ve Kültürlenme, S. A. Arı içinde, Geçmişten Geleceğe Çerkesler: Kültür, Kimlik ve Siyaset Ankara: Kaf-Dav, 2014. s.382-394-397.
• Pieterse, Jan Nederveen Ethnicities and multiculturalisms: politics of boundaries. T. M. Stephen May in, Ethnicity, Nationalism, and Minority Rights Cambridge: Cambridge University Press, 2004. 30.
• Saydam, Abdullah. Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
• Serter, Yelda Tutar. Tek Parti Döneminde Azınlık Politikası ve Varlık Vergisi. Route Edicational and Social Science Journal, Vol. 4(8), (2017), 29.
• Turner, Bryan. Oryantalizm, Postmodernizm ve Din. İstanbul: Anka Yayınları. 2003.