Binbaşı Hüseyin Rauf (Orbay) Müfrezesi’nin Faaliyetlerinin Modern Gayrinizami Harp Teorisi Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 159 - 186, 15.11.2020

Zeynel Levent

https://doi.org/10.31454/usb.775710

Öz

Literatürde, teşkiline I. Dünya Harbi'nin ilk günlerinde başlanılan ve Afganistan üzerinden Hindistan’a ulaşarak, İngiltere’yi can evinden vurmayı amaçlayan Binbaşı Hüseyin Rauf (Orbay) Müfrezesi’nin faaliyetlerini konu alan akademik çalışmalar görmek mümkündür. Ancak, ortak noktaları konuyu klasik askeri tarih yaklaşımıyla ele almak olan bu çalışmalar ile müfrezenin yüklendiği misyonun ve harbin neticesine olan etkisinin tam anlamıyla anlaşılması mümkün değildir. Bu durum, sıra dışı yöntemlerle mücadele etmek üzere kurgulanan müfrezenin faaliyetlerinin anlamlandırılabilmesi adına modern gayrinizami harp teorisinin kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Nitekim konuya gayrinizami harp penceresinden bakıldığında, her yönüyle konvansiyonel bir birlikten ayrışan bu müfrezenin ilk teşkil amacı olan Afganistan ve Hindistan’a ulaşamamış olmakla birlikte, İran’daki faaliyetleriyle harbin seyrini büyük oranda etkilediği görülecektir.
Arşiv belgeleri, dönemin tanıklarına ait hatıralar ve ulusal/uluslararası literatüre girmiş Türkçe, İngilizce, Almanca eserler üzerinden yapılan çapraz okumaların, modern gayrinizami harp konseptinin oluşumuna katkı sağlayan teorisyenlerin çalışmalarıyla harmanlanması sonucunda ortaya çıkan bu çalışmayla müfrezenin faaliyetlerine yeni bir boyut kazandırılması ve literatürdeki eksikliğin giderilmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birleşik Harekat, Gayrinizami Harp, Panislamizm, Psikolojik Harp, Teşkilât-ı Mahsusa

Kaynakça

• Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü (TİTE) Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Arşivi, İngiliz Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Amerikan Ordu Talimnameleri/Yönergeleri.
• ADAMEC, Ludwig W., Afghanistan (1900-1923): A Diplomatic History, University of Califonia Press, Los Angeles, 1967.
• ARSLAN, Emir Şekip, Bir Arap Aydınının Gözüyle Osmanlı Tarihi ve 1. Dünya Savaşı Anıları, Çev: Selda Meydan, Ahmet Meydan, Çatı Kitapları, İstanbul, 2005.
• Başlangıcından Bugüne Dünya Casusluk Tarihi, Cilt: I, Artel Yayınları, İstanbul, 1974.
• BAYO, Alberto, Gerilla Nedir, Çev: Mekin Gönenç, Ant Yayınları, İstanbul, 1968. BİLGİN, Mehmet, Teşkilât-ı Mahsusa’nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018.
• Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyoğrafileri, Yay.Haz: Hülya Toker, Nurcan Aslan, Cilt: III, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Irak-İran Cephesi (1914-1918), Cilt: III, 1’nci Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1979.
• CLAUSEWITZ, C.V., Savaş Üzerine, Çev: H.Fahri Çeliker, Özne Yayınları, İstanbul, 1999.
• ÇAM, Mehmet Mert, İran’da İstihbarat Savaşı: Birinci Dünya Savaşı’nda İran Cephesi’ndeki Psikolojik Harp Faaliyetleri, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ÇOLAK, Mustafa, Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
• ERKAN, Hamza Osman, Bir Avuç Kahraman, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1946.
• ESATLI, Mustafa Ragıp, İttihat ve Terakki, Hürriyet Yayınları, İstanbul, 1956.
• EYMÜR, Mehmet, Analiz: “Bir MİT Mensubunun Anıları”, Elif Kitabevi, İstanbul, 2005.
• Geçmişten Günümüze Türk-Afgan İlişkileri, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yayınları, Ankara, 2009.
• GIAP, Vo-Nguyen, Halk Savaşı, Halk Ordusu, Çev: Muzaffer Ardos, Sol Yayınları-Başnur Matbaası, Ankara, 1968.
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• GUEVARA, Ernesto (Che), Guerrilla Warfare, University of Nebraska Press, Newyork, 1998.
• GÜNDAY, A.Faik Hurşit, Hayatım ve Hatıralarım, Çelikcilt Matbaası, İstanbul, 1969.
• HEILBRUNN, Otto, Düşman Gerisinde Harp, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1974.
• HOPKIRK, Peter, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, Çev: Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, İstanbul, 1995.
• İLTER, Erdal, Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi, MİT Basımevi, Ankara, 2002.
• İmparatorluk Döneminde Türk-Alman İlişkileri: Goltz Paşa’nın Hatıratı, Haz: Faruk Yılmaz, Poyraz Ofset, Ankara, 2004.
• JABOTINSKY, Vladimir, Türkiye ve Savaş, Çev: Zehra Tapunç, Gerekli Kitap, İstanbul, 2007.
• KANDEMİR, Feridun, Hatıraları ve Söyleyemedikleri ile Rauf Orbay, Sinan Matbaası, İstanbul, 1965.
• KARABEKİR, Kâzım, Gizli Harp: İstihbarat, Yay.Haz: Emrullah Tekin, Kamer Yayınları, İstanbul, 1998.
• KILIÇ, Sezen, Türk-Alman İlişkileri ve Türkiye’deki Alman Okulları [1852’den 1945’e Kadar], Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2005.
• KELEŞYILMAZ, Vahdet, Teşkilât-ı Mahsusa’nın Hindistan Misyonu (1914-1918), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999. KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya: XVII.Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• KURŞUN, Zekeriya, Basra Körfezinde Osmanlı-İngiliz Çekişmesi: Katar’da Osmanlılar (1871-1916), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
• McMEEKİN, Sean, Berlin-Bağdat Demiryolu: Almanya’nın Doğu Hakimiyeti Mücadelesi ve Osmanlı İmparatorluğu (1898-1918), Çev: Azize F.Çakır, Picus Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• ---------------, The Ottoman End Game: War, Revolution, and The Making of The Modern Middle East (1908-1923), Penguin Press, New York, 2015.
• MEHMET Kenan, Büyük Harpte İran Cephesi,(Osmanlıca Metin), Cilt: 2, Büyük Erkân-ı Harbiye Reisliği Ankara Matbaası, Ankara, 1928. Muhtasar İran ve Ordusu, Büyük Erkânıharbiye Matbaası, Ankara, 1930.
• MÜHLMANN, Carl, İmparatorluğun Sonu 1914: Osmanlı Savaşa Neden ve Nasıl Girdi?, Çev: Kadir Kon, TİMAŞ Yayınları, İstanbul, 2009.
• ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni: Siyasi Hatıralarım, Emre Yayınları, İstanbul, 1993.
• ORLOV, Alexander, İstihbarat ve Gerilla Harbi El Kitabı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1964.
• ÖKE, Mim Kemal, Ömer Fevzi Mardin: Gazi ve Sufi, İrfan Yayımcılık, İstanbul, 2009.
• POMIANKOWISKI, Joseph, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü: 1914-1918 I. Dünya Savaşı, Çev: Kemal Turan, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 1990.
• SÂBİS, Ali İhsan, Harp Hatıralarım: Birinci Dünya Harbi, Cilt: I, II, Nehir Yayınları, İstanbul, 1990.
• SANDERS, Liman von, Fünf Jahre Türkei (Mit zahlreichen Textskizzen und drei karten beliagen), Verlag Von August Scherl, Berlin, 1920.
• SARAY, Mehmet, Afganistan ve Türkler, ASAM, Ankara, 2002.
• SARISAMAN, Sadık, Birinci Dünya Savaşı’nda Türk Cephelerinde Beyannamelerle Psikolojik Savaş, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yayınları, Ankara, 1999.
• TETİK, Ahmet, Teşkilat-ı Mahsusa (Umûr-ı Şarkıyye Dairesi) Tarihi (1914-1916), Cilt: I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• TEZER, Şükrü, Atatürk’ün Hatıra Defteri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
• TOWNSHEND, Charles V.F., Mezopotamya Seferim: Kurna, Kûtülamare ve Selmanıpâk Muharebeleri, Çev: Gürol Koca, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
• TSE-TUNG, Mao, Selected Military Writings of Mao Tse-Tung, Foreign Language Press, Peking, 1963.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler: İttihat ve Terakki, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, Cilt: 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• YAMAUCHİ, Masayuki, Hoşnut Olamamış Adam-Enver Paşa Türkiye’den Türkistan’a, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1995.
• ABRAHAMIAN, Ervand, “Factionalism in İran: Political Groups in the 14th Parliament (1944-1946)”, Middle Eastren Studies, Vol: 14, No: 1 (1978), p. 22-55.
• ATUK, M. Volkan, “İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin İran Politikası”, Belleten, Cilt: 83, Sayı: 296 (2019), s. 261-288.
• ERKAN, Süleyman, “İran’a Yabancı Ülke Müdahaleleri (1907-1921)”, Akademik ORTA DOĞU Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1 (2010), s. 91-116.
• GÜNARSLAN, Hüseyin, “1857 Hint İsyanı: Kanpur Katliamı ve Lucknow Mücadelesi”, Medeniyet ve Toplum Dergisi, Cilt: III, Sayı: 1 (2019), s. 91-110. KARAPINAR, Şahap, “(Gerilla-Komando) Çete Savaşları”, Donanma Dergisi, İstanbul Deniz Matbaası, Cilt: 66, Sayı: 404 (1953), s. 98-108.
• KILIÇ, Selami, “Birinci Dünya Savaşına Uzanan Süreçte Türk-Alman Yakınlaşması”, 1914’den 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 2014, s. 91-155.
• KON, Kadir “Almanya’nın İslam Stratejisi Mimarlarından Max von Oppenheim ve Bu Konudaki Üç Memorandumu”, Tarih Dergisi, Sayı: 53 (2012), s. 211-252.
• KURTCEPHE, İsrafil; BALCIOĞLU, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Başlarında Romantik Bir Türk-Alman Projesi-Rauf Bey Müfrezesi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, Sayı: 3 (1992), s. 247-269.
• LENİN, Vladimir İ., “Doğu Halklarının Kurtuluşu”,Marksizm ve Gerilla Savaşı, Der: William J.Pomeroy, Belge Yayınları, İstanbul, 1992, s. 129-134.
• ÖĞÜN, Tuncay, “Osmanlı Basınında Cihad-ı Ekber: İran Örneği”, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 28, Sayı: 1 (2018), s. 91-114.
• SARISAMAN, Sadık, “Birinci Dünya Savaşı’nda Salarüddevle Olayı”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 2 (2010), s. 149-153.
• ----------------, “Ömer Naci Bey Müfrezesi”, A.Ü. TİTE Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 16 (1995), s. 501-513.
• SUGGS, Robert C.; WOLAK,Brenda M. “Mao’s Three Stages: Fact or Fantasy”, Military Review, Vol: XLVI (Nov. 1966), No: 11, p. 92-97.
• ŞEHİTOĞLU, Mustafa; DOĞANAY, Rahmi, “İran Kaynaklarına Göre Nazi Döneminde Almanların İran’daki Casusluk ve Propaganda Faaliyetleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 1 (2019), s. 449-465.
• YÜKSEL, Çağdaş, “Birinci Dünya Savaşı’nda Ataşemiliter Ömer Fevzi Bey’in İran’daki Faaliyetleri”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: VI, Sayı: 30 (2018), s. 1549-1556.
• --------------, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında İran’da Osmanlı-Rus Mücadelesinde Tahran Sefareti’nin Rolü”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), Cilt: 4, Sayı: 11 (2017), s. 285-293.
• ÇOLAK, Fatih, Alman Arşiv Belgelerine Göre Almanya’nın Türkistan Siyaseti (1910-1920 Yılları Arasında), Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2019. KON, Kadir, Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’daki Müslüman Esir Kampları (1914-1918), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2011.
• LEVENT, Zeynel, Kuva-yı Milliye’den Teşkilât-ı Mahsusa’ya Gayrinizami Harp, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2019.
• METİN, Barış, Birinci Dünya Savaşı’nda İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• SAFİ, Polat, The Ottoman Special Organization-Teşkilât-ı Mahsusa: An Inquiry into its Operational and Administrative Characteristics, Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, 2012.
• UYAR, Mesut, Gerilla Savaşı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1995.