RELİGİOUS CONTENT OF THE KAZAKH EPİCS

Yıl 2019, Sayı: 2, 30 - 39, 31.12.2019

Gülgül Kanseitova Eleonora Kanseitova

Öz

The procedure of collecting, researching, publishing of folklore materials has been started in XVIII-XIX. century after the time when Kazakhstan came under the Russian tsarist administration influence. The contributions of Russian scientists, travelers, historians, eastern scientists, archaeologists, writers and journalists were of great importance in compiling and researching examples of Kazakh folklore.
The reason why Russian researchers support such research is to learn about the historical process, history, natural wealth and development of society which is under the Russian tsarism. It is known that the research works about Kazakhstan were done by P. İ. Rishkov, P. S. Pallas, I. F. Falk, H. Bardanes, I. G. Andreyev in XVIII. century and continued by F. Nazarov, G. Spasskiy, A. İ Levşin. in the first half of XIX century. Important steps were taken in the research, compilation and publication of Kazakh history, civilization and folklore in the second half of the XIX. century. This period can be considered as the beginning period of Kazakh folklore studies. During this period, Ş. Valihanov, V. V. Radlov, G. N. Potanin published important research on Kazakh oral literature.
After the independence of Kazakhstan, the Kazakhstan government financed the “Medeni Mura (Miras)’’ project, which was prepared to use the folklore heritage of the society for the benefit of the public, and supported the various areas of spiritual heritage as a whole without distinguishing them. President Nursultan Nazarbayev said: ‘To know and learn your history, to be proud of the actions of your ancestors, to get rid of the damages of the totalitarian regime, to correct its historical consciousness according to time, to accelerate national integration and to know its place in history, to be free of slanderous national values, these will be the guarantor of our national integrity “Medeni Mura” program. The books published on all kinds of folklore have been reprinted with a new understanding and view of the banned and unresolved issues because of this program. In this study, in accordance with the aim and framework of the program, an important element of Kazakh folk literature Abuşahma’,“Haza Kitap Muhammad - Hanafiya ”and“ Kiik ” epics are examined and evaluated on the religious contents.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Kazakh folk literature, Islam, Religious epic

KAZAK DESTANLARININ DİNİ MUHTEVASI

Öz

Rus araştırmacılarının bu tür araştırmaları desteklemesinin nedeni, Rus Çarlığı kendi idaresi altındaki halkın tarihi sürecini, geçmişini, doğal zenginliklerini, toplumun gelişimini öğrenmektir. XVIII. yüzyılda Kazakistan üzerinde başlıca P. İ. Rıçkov, P. S. Pallas, İ. F. Falk, H. Bardanes, İ. G. Andreyev ile XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren F. Nazarov, G. Spasskiy, A. İ. Levşin tarafından çalışmaların sürdürüldüğü bilinmektedir.  XIX. yüzyılın ikinci yarısında Kazak tarihi, medeniyeti ve folklorunu araştırma, derleme ve yayınlama çalışmalarında önemli adımlar atılmıştır. Bu dönem Kazak folklor araştırmalarının başlangıç dönemi olarak kabul edilebilir. Bu dönemde Ş. Valihanov, V. V. Radlov, G. N. Potanin Kazak sözlü edebiyatı üzerine önemli araştırmalar yayınlamışlardır.

Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Kazakistan hükumeti toplumun folklor mirasını halkın yararına kullanmak için hazırlanan “Medeni Mura (Miras)” projesini finanse ederek, manevi mirasın çeşitli alanlarını ayırt etmeden bir bütün olarak desteklemektedir. Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev “Tarihini tanıyıp öğrenmek, atababalarının yaptıklarından gurur duymak, totaliter rejimin zararlarından kurtulmak böylece tarihi şuurunu zamana göre düzeltmek, milli bütünleşmeyi hızlandırmak ve tarihteki yerini bilmek, milli değerini haysiyetini aşağılayan iftiralardan arınmak, işte bunlar milli bütünlüğümüzün kefili olacak bugünümüzün en güçlü temelleridir” ifadeleriyle “Medeni Miras”  programını halkına sunmaktadır. Bu program sayesinde bugüne kadar yasaklanmış, araştırılmamış konular yeni bir anlayış ve görüşle tekrar ele alınarak folklorun her türüyle ilgili kitaplar basılmaktadır. Bu çalışmada programın amaç ve çerçevesine uygun olarak, ‘Abuşahma’, “Haza Kitap Muhammed – Hanafiya”, “Kiik” destanı örneği üzerinden, Kazak halk edebiyatının önemli bir unsuru olan destanların dini muhtevaları üzerinde inceleme ve değerlendirmeler yapılmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Kazak halk edebiyatı, İslam, Dini destan

Kaynakça

• A. Baytursınov Eserleri. Derleme Yapanlar: A. Şaripov. S. Dauitov. Almaty. Zhazushı Yayını. 1989.
• A. Qıraubaev. Gasırlar Murası. Almaty. Mektep.
• B. Azibaev. Dini Dastandar / Qazaq Adebiyeti. N-30.
• B. Azibaeva. Alkissa: Dini Dastandar / Qazaq Adebiyeti. 2004.N-30.
• B. U. Azibaeva. Kazahskii Dastannıi Epos. Almaty: Ğalım. 1998.250 s.
• Babalar Sözü: Dini Dastandar. 100 Ciltli. 10 Cilt. Astana.
• El Hazinesi-Eski Söz. (V. V. Radlov Değerleyen Kazak Folklorunun Örnekleri). Değerlemeyi Yayına Toplayıp Hazırlayanlar: V. Uahatov, S. Qasqabasov, K. Matıcanov. Almaty: Galım. 1994.
• Kaskabayev Seyit ve Azerbayeva Bahıtjan (2004), “Babalar Sözi” Hikayalık Dastandar, Foliant Yayınevi, Almatı.
• Kazak SSR.4 citli Kısa Ansıklopedi. Almaty:Kazak Sovet Ansiklopesdisi. 1989. 1.Cilt.
• M. O. Auezov Adındaki Edebiyat ve Sanat Enstitüsü (1990), Dastandar, Jazuşı Yayınları, Almatı.
• Qazaq Folklorının Tarihilığı. Almaty: Galım. 1993. 215 s.
• S. Muqanov. Halık Murası. Almaty. Qazaqstan. 1974. 285 s.