THE COMPARATIVE ANALYSIS OVER ISTANBUL ON THE DİVAN OF BAKİ AND NEDİM

Yıl 2020, Sayı: 3, 460 - 480, 25.06.2020

Nilüfer Karadavut

Öz

The town is an indicator of community life. The way of life, mentality and traditions of the society ensoul in the town. This spirit reflects to literary works via aesthetic imagination of poets. In the classical Turkish literature, Şehrengîz was written up to praise beautifuls and beauties of a town. It is seen that different forms of poetry such as gazel, kaside, continental rubai, which depict the cities, and poets in the couplets depict the city's natural beauties, architectural Works and events, apart from the Şehrengîz ones, the most of which were written in masnavi form. İstanbul, which has an important place in classical Turkish poetry, appears in poetry with the depictions of Baki and Nedim. Nedim in the 18th century is like updating Baki, who expressed all the features of the period of Kanuni in the 16th century in his poetry in Istanbul. Nedim, looking at Istanbul from where Baki looks, expresses Istanbul and the “Lale Devri” in detail in the poem. Especially in Istanbul Kasida, changing the form of the town, making the town praise, depicting Istanbul with a narrative based on the demonstration technique, takes the reader to the mysterious type that exists in the tradition. In this article, the style of expressing İstanbul 16th. century Classical Turkish poet Baki and Nedim one of the poets of the 18th. century will bring out in their poems. In this context, the presentation of İstanbul was examined in the poems, It was tried to be determined that the way the town is treated as monographic and aesthetic value.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Nedîm, Bâkî, Classical Turkish poet, şehrengiz

BÂKÎ ve NEDÎM DÎVÂNI’NDA İSTANBUL ÜZERİNE MUKAYESELİ BİR İNCELEME

Öz

Şehir, toplum hayatının bir göstergesidir. Toplumun yaşayış şekli, gelenekleri, zihniyeti şehre ruh verir. Bu ruh, şairlerin estetik tasavvurları ile edebî eserlere de yansır. Klâsik Türk edebiyatında da bu bağlamda bir şehrin güzellerini ve güzelliklerini övmek amacıyla şehrengîzler kaleme alınmıştır. Çoğunluğu mesnevi nazım şekliyle yazılmış şehrengîzler dışında şehirleri konu edinen gazel, kaside, kıta, rübâi gibi farklı nazım şekilleri ve beyitlerde şairlerin yer yer şehrin tabiat güzellikleri, mimari eserleri ve olayları tasvir ettiği de görülmektedir. Klâsik Türk şiirinde önemli bir yere sahip olan İstanbul da bu bağlamda Bâkî ve Nedîm’in tasvirleriyle şiirde adeta can bulur. 18. Yüzyıl şairlerinden Nedîm, 16. yüzyılda Kanunî Devri’nin bütün özelliklerini, İstanbul yaşantısını şiirde dile getiren Bâkî’nin güncellemesi gibidir. Nedîm de İstanbul’a Bâkî’nin baktığı yerden bakarak şiirde İstanbul’u ve Lale Devri’ni bütün ayrıntılarıyla dile getirir. Özellikle İstanbul Kasidesi’nde kaside formunun değiştirilerek şehir methiyesinin yapılması, İstanbul’un gösterme tekniğine dayalı bir anlatımla resmedilmesi okuyucuyu gelenek içinde var olan şehrengîz türüne götürmektedir. Bu makalede 16. yüzyıl Klâsik Türk edebiyatı şairi Bâkî ve 18. yüzyıl şairlerinden Nedîm’in şiirlerinde İstanbul’u ifade ediş tarzları üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda İstanbul’un şiirlerde sunuluş biçimi araştırılmış, şehrin monografik ve estetik bir değer olarak ele alınış şekli tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Nedîm, Bâkî, Klâsik Türk şiiri, Şehrengiz

Kaynakça

• Akkuş, M. (1987). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aktaş, H. (2003). Çağdaş Türk Şiirinde Coğrafya. Edirne: Yort Savul Yayınları.
• Altınay, A. R. (1973). Lâle Devri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. Cilt II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Çapan, P. (2004). Tezkirelerde İstanbul’un Ele Alınışı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 31(81), 25-52.
• İpekten, H. (1997). Bâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İsen, M. (2000). Klasik Şiirin Merkezi Olarak İstanbul. Bilig 13, 1-8.
• Kortantamer, T. (1993). Nedîm’in Şiirlerinde İstanbul Hayatından Sahneler, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım. Ankara: TDK Yayınları.
• Küçük, S. (1989). Baki’nin Şiirlerinde Sosyal Hayatın İzleri. Türk Dili Araştırmaları 59, 153-156.
• Levend A. S. (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr- engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr
• Macit, M. (2016). Nedim Hayatı- Eserleri-Sanatı-Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mazıoğlu, H. (2012). Nedîm’in Dîvân Şiirine Getirdiği Yenilik. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mustafa Safâyî Efendi. (2005). Tezkire-i Safâyî/Nuhbetü'l-Âsâr Min Fevâ'idi'l-Eş'âr (İnceleme-Metin-İndeks). (Haz.). Pervin Çapan, Ankara: AKM Yayınları.
• Özel, Ş. (2010). Nedîm Şiirlerinde Mimarî Eserlere Göndermeler. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pala, İ. (2003). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sâlim, Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. (2005). (Haz.). Adnan İnce, Ankara: AKM Yayınları.
• Şahin, E. (2011). Bâkî Dîvânı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Hayatı. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.