YOUTH AND MORAL DISENGAGEMENT: AN ASSESSMENT ON HIGH SCHOOL STUDENTS' LEVELS OF MORAL DISENGAGEMENT

Yıl 2020, Sayı: 3, 308 - 335, 25.06.2020

Nevzat Gencer

Öz

Moral disengagement is one of the methods that individuals who exhibit immoral behaviours and therefore experience some negative emotions such as guilt and shame resort to get rid of such negative emotions through various mechanisms. In this study, moral disengagement levels of high school students were examined according to some variables. The study was conducted with 376 students in total, 226 girls and 150 boys, in the city center of Çorum and students participated in the research voluntarily. In addition to personal information questionnaire, "Moral Disengagement Scale", which was developed by Bandura et al. (1996) and adapted to Turkish by Yavuz-Birben and Bacanlı (2017), was used in the study. The data were analysed through IBM SPSS Statistics (v22) package program. Independent sample t-test, variance analysis and Post Hoc (LSD) tests were used in the analysis. Cronbach Alpha reliability coefficient of the Moral Disengagement Scale (MDS) was calculated as .86 for this research. As a result of the study, it was found that the mean of the general score obtained from the moral disengagement scale was above the average (X̄ = 1.73). It was determined that the mean scores of moral disengagement of the sample group differed significantly according to the variables of gender, the family's response to a behaviour that is not approved by the society, the frequency of moral rules being emphasized in the family, and according to the way decisions are made about the person himself in the family. There was no significant difference in the mean scores of moral disengagement according to the variables of class level, mother and father educational status.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Moral Disengagement, Youth, High School Students, Psychology, Social Work

GENÇLİK VE AHLAKİ KAYITSIZLIK: LİSE ÖĞRENCİLERİNİN AHLAKİ KAYITSIZLIK DÜZEYLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Ahlaki kayıtsızlık, ahlak dışı davranışlar sergileyen ve bu nedenle de suçluluk ve utanç gibi bir takım olumsuz duygular yaşayan bireylerin çeşitli mekanizmalar yoluyla bu tür olumsuz duygulardan kurtulmak için başvurdukları yöntemlerden birisidir. Bu araştırmada, lise öğrencilerinin ahlaki kayıtsızlık düzeyleri bazı değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırma, Çorum il merkezinde 226'sı kız, 150'si erkek olmak üzere toplam 376 öğrenci ile yürütülmüştür ve öğrenciler araştırmaya gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmada kişisel bilgi anketi ile Bandura ve arkadaşları (1996) tarafından geliştirilen ve Yavuz-Birben ve Bacanlı (2017) tarafından Türkçe’ye uyarlaması yapılmış olan “Ahlaki Kayıtsızlık Ölçeği” (Moral Disengagement Scale) kullanılmıştır. Veriler IBM SPSS Statistics (v22) paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi, varyans analizi ve Post Hoc (LSD) testleri kullanılmıştır. Araştırmada, Ahlaki Kayıtsızlık Ölçeğinin (AKÖ) Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı .86 olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda, ahlaki kayıtsızlık ölçeğinden alınan genel puan ortalamasının ortanın üzerinde olduğu görülmüştür (X̄=1.73). Cinsiyet, toplumun onaylamadığı bir davranışa ailenin tepkisi, ahlaki kuralların aile içinde vurgulanma sıklığı ve kendisi hakkında kararların ailede alınma şekli değişkenlerine göre örneklem grubunun ahlaki kayıtsızlık puan ortalamalarının anlamlı bir şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Sınıf düzeyi, anne ve baba eğitim durumu değişkenlerine göre ise, ahlaki kayıtsızlık puan ortalamalarında anlamlı bir farklılaşma bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Ahlaki Kayıtsızlık, Gençlik, Lise Öğrencileri, Psikoloji, Sosyal Hizmet

Kaynakça

• Alkaşifoğlu, M., & Ercan, O. (2009). Ergenlerde Riskli Davranışlar. Türk Pediatri Arşivi Dergisi, 44(1), 1-6.
• Aquino, K., Reed, A., Thau, T.,& Freeman, D. (2007). A Grotesque and Dark Beauty: How The Self-İmportance of Moral Identity and Mechanisms of Moral Disengagement Influence Cognitive and Emotional Reactions to War. Journal of Experimental Social Psychology, 43(3), 385-392.
• Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1990). Mechanisms of Moral Disengagement. Origins of Terrorism: Psychologies, ideologies, theologies, states of mind. Ed. W. Reich. Cambridge: Cambridge University Press: 161-191.
• Bandura, A., Barbaranelli, C., Caprara, G.V., & Pastorelli, C. (1996). Mechanisms of moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Personality and Social Psychology, 71(2), 364-374.
• Bandura, A. (1999). “Moral Disengagement in the Perpetration of Inhumanities”. Personality and Social Psychology Review 3(3), 193-209.
• Bandura, A. (2002). Selective moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Moral Education, 31(2), 101–119. doi: 10.1080/0305724022014322.
• Bandura, A. (2015). Moral disengagement: How people do harm and live with themselves. New York: Worth Publishers.
• Boardley, I. D., & Kavussanu, M. (2010). Effects of Goal Orientation and Perceived Value of Toughness on Antisocial Behavior in Soccer: The Mediating Role of Moral Disengagement. Journal of Sport and Exercise Psychology, 32(2), 176-192.
• Caprara, G. V., Fida, F., Vecchione, M., Tramontano, C., & Barbaranelli, C. (2009). Assessing Civic Moral Disengagement: Dimensionality and Construct Validity. Personality and Individual Differences, 47(5), 504-509. doi:10.1016/j.paid.2009.04.027.
• Derman, M. T. (2013). Çocukların Empati Beceri Düzeylerinin Ailesel Etmenlere Göre Belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies 6(1), 1365-1382.
• Erbaş, E., & Perçin, N. Ş. (2017). Ahlaki Çözülme (Moral Disengagement) Ölçeği Türkçe Geçerlemesi ve Kişi-Çevre Uyumu İlişkisi. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 (1), 177-190.
• Fitzpatrick, S. ve Bussey, K. (2017). The role of moral disengagement on social bullying in dyadic very best friendships. Journal of School Violence, 17(4), 417-429. http://doi.org/10.1080/15388220.2017. 1355810.
• Gander, M. J., & Gardiner, H. W. (2007). Çocuk ve Ergen Gelişimi. Çev. Onur, B., İstanbul: İmge Kitabevi.
• Geçtan, E. (2005). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.
• George, D. & Mallery, P. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step: A simple guide and reference. New York: Routledge.
• Gezici Yalçın, M., Şenyurt, A. Y., Gültepe, B. & Coşkun, H.. (2016). Ahlâkî Uzaklaşma Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 6 (1), 309-332.
• Gini, G., Pozzoli, T., & Hymel, S. (2014). Moral disengagement among children and youth: A meta-analyticreview of links to aggressive behavior. Aggressive Behavior, 40, 56–68.
• Gibbs, J. C., Potter, G. B., & Goldstein, A. P. (1995). The EQUIP program: Teaching youth to think and act responsibly through a peer-helping approach. Champaign, IL: Research Press.
• Garbharran, A., Thatcher, A. (2011). Modelling Social Cognitive Theory to Explain Software Piracy Intention. Human Interface and the Management of Information, Part I. Ed. M. J. Smith, G. Salvendy. Berlin: Springer-Verlag: 301–310.
• Gülmez, Ç. (2014). Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet, Ahlaki Çözülme ve Dindarlık (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Öngören B., Sarıefe H., & Balcı, Y. (2017). Ergenlerde Riskli Davranışların Sosyal Açıdan İrdelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies 62, 333-347.
• Hamlin, J. K., Wynn, K. ve Bloom, P. (2007). Social evaluation by preverbal infants. Nature 450, 557-559. doi:10.1038/nature06288.
• Hamlin, J. K., Wynn, K. ve Bloom, P. (2010). Three-month-olds show a negativity bias in their social evaluations. Developmental Science 13(6), 923-929.
• Johnson, C. E. (2014). Why “good” followers go “bad”: The power of moral disengagement. Journal of Leadership Education, Özel Sayı, 36-50. http://doi.org/10.12806/V13/I4/C6.
• Karataş, A., Gündüz, B, Karabörk, B. (2019). Ergenlerde Ahlaki Kayıtsızlığın Yordayıcısı Olarak Arkadaşa Bağlanma Stilleri ve Akran Zorbalığının İncelenmesi. EJER Congress 2019 Bildiri Kitabı, 1270-1276.
• Kaya, E. (2018). Akran Zorbalığında Ahlaki Uzaklaşma Düzeyinin ve Mağdurun Sosyal Kimliğinin Mağdura Yardım Etme İsteğine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. & Bökeoğlu, Ö. Ç. (2006). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Geliştirilmiş 2. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Köklü, A. (2019). Ergenlerde Ahlaki Uzaklaşma İle Riskli Davranışlar ve Empati Yeteneği Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2019). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2018-2019. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. T.C. Resmi Gazete. 1739, sy. 14574, 24.06.1973.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). 2023 Eğitim Vizyon Belgesi. http://www.ogretmenx.com/2023_VIZYON.pdf. erişim tari- hi: 27 Nisan 2020.
• Moore, C. (2015). Moral disengagement. Current Opinion in Psychology 6, 199–204.
• Online Tureng Sözlük. "Moral Disengegament". https://tureng.com/ tr/turkce-ingilizce/ahlaki%20geri%20%C3%A7ekilme. erişim tari- hi: 29 Nisan 2020.
• Osofsky, M. J., Bandura, A., & Zimbardo, P. G. (2005). The Role of Moral Disengagement in the Execution Process. Law and Human Behavior, 29(4), 371-393.
• Özalp, U. & Yirci, R. (2019). Meslek Lisesi Öğrencilerinin Ahlaki Uzaklaşma Algı-larının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20 (Özel Sayı), 941-956. DOI: 10.17494/ogusbd.555087.
• Paciello, M., Fida, R., Tramontano, C., Lupinetti, C., & Caprara, G.V. (2008). Stability and Change of Moral Disengagement and Its Impact on Aggression and Violence in Late Adolescence. Child Development, 79(59, 1288 – 1309.
• Paciello, M., Fida, R., Cerniglia, L., Tramontano, C., & Cole, E. (2013). High cost helping scenario: The role of empathy, prosocial reasoning and moral disengagement on helping behavior. Personality and Individual Differences, 55(1), 3–7. https://doi.org/10.1016/j.paid. 2012.11.004.
• Paciello, M., Fida, R., Tramontano, C., Cole, E. & Cerniglia, L. (2013). Moral dilemma in adolescence: The role of values, prosocial moral reasoning and moral disengagement in helping decision making. European Journal of Developmental Psychology, 10(2), 190-205. http://doi.org/10.1080/17405629.2012.759099.
• Perren, S., & Gutzwiller-Helfenfinger, E. (2012). Cyber Bullying and Traditional Bullying in Adolescence: Differential Roles of Moral Disengagement, Moral Emotions, and Moral Values. European Journal of Developmental Psychology, 9(2), 195-209.
• Rogers, M. K. (2001). A Social Learning Theory and Moral Disengagement Analysis of Criminal Computer Behavior: An Exploratory Study (Doctoral Dissertation). University of Manitoba, Canada.
• Sheikh, S. & Janoff-Bulman, R. (2010). Tracing the self-regulatory bases of moral emotions. Emotion Review, 2(4), 386-396.
• Sheikh, S. & Janoff-Bulman, R. (2010). The “shoulds” and “should nots” of moral emotions: A self-regulatory perspective on shame and guilt. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(2), 213-224. doi: 10.1177/0146167209356788.
• Sheikh, S. & Janoff-Bulman, R., (2013). Paradoxical Consequences of Prohibitions, Journal of Personality and Social Psychology, 105(2), 301-315.
• Speicher, B. (1994). Family Patterns of Moral Judgment during Adolescence and Early Adulthood. Developmental Psychology 30(5), 624-632.
• Tola, D. (2003). İlkokul 5. Sınıf Çocuklarında Ahlaki Yargı ile Ana-Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Van Cleemput, K., Vandebosch, H., Pabian, S. (2014). Personal Characteristics & Contextual Factors that Determine “Helping,”, Joining in,”and “Doing Nothing” When Witnessing Cyberbullying. Aggressive Behavior, 40(5), 383-396.
• Wang, X., Lei, L., Liu, D. ve Hu, H. (2016). Moderating effects of moral reasoning and gender on the relation between moral disengagement and cyberbullying in adoles-cents. Personality and Individual Differences, 98, 244-249. http://doi.org/10.1016/j.paid. 2016.04.056.
• Yavuz-Birben, F. & Bacanlı, H. (2017). “Ahlaki Kayıtsızlık Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, YILDIZ Journal of Educational Research 2 (2), 1-25.
• Yavuz-Birben, F. (2019). Ahlaki Kayıtsızlığı Azaltmaya Yönelik Bir Eğitim Programı Geliştirilmesi ve Etkililiğinin Değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2007). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.