PERCEIVED SOCIAL SUPPORT, STRESS, COPING ATTITUDES OF PARENTS WITH SPECIAL NEEDS CHILDREN

Yıl 2020, Sayı: 4, 1174 - 1198, 22.12.2020

Eren Aydın Begümhan Yüksel

https://doi.org/10.47994/usbad.822559

Öz

This study aimed to investigate the capacity of the perceived social support of parents of special needs children to predict their family stress and stress coping attitudes. The sample consisted of 120 parents of special needs children aged between 3 and 6 years who were attending special education and rehabilitation centres. Parents’ perceived social support, stress levels, and coping attitudes were determined using a “Personal Information Form”, the “Revised Parental Social Support Scale”, the “Questionnaire on Resources and Stress”, and the “Inventory of Coping With Stress Attitudes”. Stepwise linear regression analysis was used to analyse the variables. The study found that the family stress of parents of special needs children was predicted by their level of perceived social support and their level of satisfaction with the perceived social support; however, the level of perceived social support and the level of satisfaction with the perceived social support had no predictive effect on coping attitudes. The findings of the study were discussed in line with the relevant literature and suggestions were offered for further research and practices.

Anahtar Kelimeler

Early Childhood Education, Special Education, Social Support, Stress, Coping With Stress

ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARA SAHİP EBEVEYNLERİN SOSYAL DESTEK ALGILARININ, AİLE STRESİ VE STRESLE BAŞA ÇIKMA TUTUMLARINI YORDAMA GÜCÜ

Öz

Bu araştırmada okul öncesi dönemde özel gereksinimli çocukların ebeveynlerinin sosyal destek algılarının, aile stresi ve stresle başa çıkma tutumlarını yordama gücünün incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam eden 3-6 yaş aralığındaki özel gereksinimli çocuğa sahip 120 ebeveynden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan ebeveynlerin sosyal destek algıları, stres düzeyleri ve stresle başa çıkma tutumlarını belirlemek için “Kişisel Bilgi Formu”, “Yenilenmiş Anne Baba Sosyal Destek Ölçeği, “Aile Stresini Değerlendirme Ölçeği” ve “Stresle Başa Çıkma Tutumları Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmaya ilişkin değişkenlerin analizinde doğrusal adımlı regresyon (stepwise) analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda özel gereksinimli çocukların ebeveynlerinin Yenilenmiş Anne Baba Sosyal Destek Ölçeği’nin temel boyutları olan algılanan sosyal destek düzeyi ve algılanan sosyal destekten memnuniyet düzeylerinin aile stresini yordadığı, ancak sosyal destek ve sosyal destekten memnuniyet düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları üstünde yordayıcı etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular ilgili araştırmalar doğrultusunda tartışılarak ileri araştırmalar ve uygulamalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Eğitim, Özel Eğitim, Sosyal Destek, Stres, Stresle Başa Çıkma

Kaynakça

• Akçakın, M., & Erden, G. (2001). Otizm tanısı konmuş çocukların anne ve babalarındaki ruhsal belirtiler [Psychological symptoms in mothers and fathers of children diagnosed with autism]. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 8(1), 2-10.
• Akkök, F., Aşkak, P., & Karancı, A. N. (1992). Özürlü bir çocuğa sahip anne-babalardaki stresin yordanması [Prediction of stress in parents with a handicapped child]. Ankara University Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1(2), 9-13.
• Aslan, C. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların psikolojik belirtileri, sosyal destek algıları ve stresle başa çıkma tarzlarının karşılaştırılması [Comparison of psychological symptoms, perceptions of social support and coping styles of parents with mentally retarded children]. (Unpublished master’s thesis). Maltepe University, İstanbul.
• Aydoğan-Akıncı, A., & Darıca, N. (2000). Özürlü çocuğa sahip anne-babaların umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi [Investigation of hopelessness levels of parents with disabled children]. Çocuk Forumu Dergisi, 3(2), 25-31.
• Beckman, P. J. (1991). Comparison of mothers’ and father’s perceptions of the effect of young children with and without disability. American Journal on Mental Retardation, 95(5), 585-595.
• Bilal, E., & Dağ, İ. (2005). Eğitilebilir zihinsel engeli olan ve olmayan çocukların annelerinde stress, stresle başaçıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması [Comparison of stress, stress coping and control focus in mothers of children with and without trainable mental disability]. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, (2), 12-25.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, O. E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods]. Ankara: Pegem Akademi.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: sadness and depression. New York: Basic Books.
• Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological bulletin, 98(2), 310.
• Coşkun, Y., & Akkaş, G. (2009). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Sürekli Kaygı Düzeyleri İle Sosyal Destek Algıları Arasındaki İlişki [The Relationship between Permanent Anxiety Levels and Social Support Perceptions of Mothers with Disabled Children]. Ahi Evran University Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1) 213-227.
• Dönmez, N. B., Bayhan, P., & Artan, İ. (2001). Engelli çocuğu olan ailelerin yaşam döngüsü içinde karşılaştıkları sorunların incelenmesi [Examining the problems that families with children with disabilities encounter in their life cycle]. Toplum ve Sosyal Hizmet, 12(2), 31-43.
• Dunts, C.J., Leet, H.E., & Trivette, M.C. (1988). Family resources, personal wellbeing, and early intervention. The Journal of Special Education, 22(1), 108-116.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Hardman, M.L., Drew, C.J., & Egan, M.W. (1996). Exceptionality and the family human exceptionality (5th Ed). USA: Wadsworth Cengage Learning.
• Heward, W. L. (1996). Exceptional children, an introduction to special education (5th Edition). Prentice-Hall Inc.
• Kaner, S. (2001). Aile stres değerlendirme ölçeği faktör yapısı, güvenirlik ve geçerlik çalışmaları [The questionnaire on resources and stress / QRS-FT) factor structure, reliability and validity studies]. Ankara University Eğitim Bilimleri Dergisi, 34(1-2),1-10.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocuğu olan anababaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi [Examination of stress, social support and life satisfaction perceived by parents with disabled children]. Ankara University: Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu, 7-67.
• Kaner, S. (2010). Yenilenmiş Ana-Baba Sosyal Destek Ölçeği’nin psikometrik özellikleri [Psychometric features of Revised Parent Social Support Scale]. Eğitim ve Bilim, 157(36), 15-29.
• Kanık, N. (1993). Özürlü bebeklerin eğitimi ve ailenin katılımı [Education of handicapped babies and family participation]. Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 14-17.
• Kavak, S. (2007). Algılanan aile yakınları destek ölçeğinin geliştirilmesi ve 0-6 yaş arası engelli çocuğu olan annelerin yakınlarından aldığı desteği algılamaları [The perceived family relatives support scale and their perceptions of support received by their mothers with children with disabilities aged 0-6]. (Unpublished master’s thesis). Marmara University, İstanbul.
• Küçüker, S. (1993). Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri [Psychological counseling services for families of disabled children]. Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 23-29.
• Küçüker, S. (1997). Bilgi verici psikolojik danışmanlık programının zihinsel özürlü çocukların kardeşlerinin özürle ilgili bilgi düzeylerine ve özürlü kardeşlerine yönelik tutumlarına etkisi [The effect of informative psychological counseling program on the level of knowledge of the disabled siblings and their attitudes towards their disabled siblings]. (Unpublished master’s thesis). Ankara University, Ankara.
• Küçüker, S. (2001). Erken eğitimin gelişimsel geriliği olan çocukların anne- babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi [Investigation of the effects of early education on the stress and depression levels of the parents of children with developmental retardation]. Özel Eğitim Dergisi, (3), 1-11
• Lüle, F. (2008). Engelli bireye sahip yoksul ailelerin karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlarla başa çıkma tarzları [Problems faced by poor families with a disabled person and their way of dealing with these problems]. (Unpublished master’s thesis). Hacettepe University, Ankara.
• Muris, P., Schmidt, H., & Lambrichs, R. (2001). Protective and Vulnerability Factors of Depression in Normal Adolescents. Behav Res Ther, (39), 555-565.
• Özbay, Y., & Şahin, B. (1997). Stresle başaçıkma tutumları envanteri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [Inventory of coping strategies with stress: validity and reliability study]. IV. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. Ankara, 1-3.
• Özsoy, A.S., Özkahraman, Ş., & Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi [Examining the difficulties experienced by families with mentally retarded children]. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9 (9), 69-78.
• Patterson, J. (2002). Integrating family resilience and family stress theory. Journal of Marriage and Family, 64, 349-360.
• Sivrikaya, T. (2012). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin aile stresi algıladıkları sosyal destek ve aile Yükünün Belirlenmesi [Determining the social stress and family burden perceived by the mothers with children with mental disabilities and family stress]. (Unpublished master’s thesis). Abant İzzet Baysal University, Bolu.
• Skok, A., Harvey, D., & Reddihough, D. (2006). Perceived stress, perceived social support, and wellbeing among mothers of school-aged children with cerebral palsy, Journal of Intellectual and Developmental Disability, 31 (1), 53-57.
• Sorias, O. (1992). Hasta ve sağlıklı öğrencilerde yaşam stresi, sosyal destek ve ruhsal hastalık ilişkisinin incelenmesi [Examining the relationship between life stress, social support and mental illness in patients and healthy students]. Ege University Edebiyat Fakültesi Yayınları, (9), 33-49.
• Sucuoğlu, B. (1997). Farklılıklarla yaşamak, aile ve toplumun farklı gereksinimleri olan bireylerle birlikteliği. [Living with differences, association of family and society with individuals with different needs]. In N. Karancı (Ed.) Özürlü Çocukların Aileleriyle Yapılan Çalışmalar (pp. 35-56.), Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Yüzbaşı Vural, D. (2018). Zihin engelli çocuğa sahip annelerin psikolojik iyi oluşlarının başa çıkma tarzları, aile gereksinimleri ve sosyal destek değişkenleriyle modellenmesi [Modeling psychological well-being of mothers with mentally retarded children by coping styles, family needs and social support variables]. (Unpublished Doctoral dissertation). Ege University, İzmir.
• Zablotsky, B., Bradshaw, C. P., & Stuart, E. A. (2013). The association between mental health, stress, and coping supports in mothers of children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(6), 1380-1393.