Klasik Azerbaycan Edebiyatında Yusuf’un Hikâyesi: Dinî ve Edebî Paralellikler

Yıl 2023, Sayı: 12, 377 - 395, 29.08.2023

Ülker Memmedova

https://doi.org/10.47994/usbad.1315550

Öz

Dinî hikâyeler, Orta Çağ Doğu edebiyatında yaygın mevzulardandır. Klasik Azerbaycan edebiyatına bakıldığında özel ilgi uyandıran konulardan biri de Yakup Peygamber’in oğlu Yusuf’un hikâyesidir. Makalede Yusuf’un hikâyesi kutsal kitaplara ve edebi örneklere dayanarak mukayese edilmiştir. Burada Yusuf’un nitelikleriyle diğer kardeşlerden farklı olması, bu yüzden kardeşlerinde kıskançlık uyandırması, haset sebebinden onun kuyuya atılması ve tüccarlara köle olarak satılması, Yusuf’un sahibinin ilgisini kazanması ve sahibinin karısının kötü davranışı, Yusuf’un hapse atılması, onun rüya tabiri yeteneği ve hükümdarın rüyasını doğru tabir ettiği için hapisden çıkması, sarayda yüksek mevki kazanması, evlat acısı yüzünden Yakup’un gözlerinin kör olması gibi konular işlenmiştir. Makalede bu konu kutsal kitaplar ve edebi örneklerle paralel olarak incelenmiştir. Yusuf’un hikâyesi, Tevrat ve Kur’an-ı Kerim’den örnekler ve klasik Azerbaycan edebiyatının önde gelen temsilcileri olan Katran Tebrizi’nin (1012-1091), Aynalkudat Miyaneci’nin (1099-1131), Nizami Gencevi’nin (1141-1209), Hakani Şirvani’nin (1126-1199), Evhedi Maragai’nin (1274-1338) ve İmadeddin Nesimi’nin (1369-1417) eserleriyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmada amaç, Orta Çağ Azerbaycan edebiyatında Yusuf Peygamber’in hayat hikâyesi üzerinden dinî ve edebî bir paralellik kurmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf’un hikâyesi, dinî kıssalar, Azerbaycan edebiyatı, Kuran-ı Kerim, Tevrat

Teşekkür

Teşekkür ederim

The Story Of Joseph In Classical Azerbaijani Literature: Religious And Literary Parallels

Öz

Religious stories are common themes in medieval oriental literature. When we look at the classical Azerbaijani literature, one of the subjects that arouses special interest is the story of Joseph, the son of the prophet Jacob. In the article, the story of Joseph is compared based on the Holy Books and literary examples. Here, Joseph’s distinguished by superiority from other brothers, so he arouses jealousy in his brothers, he is thrown into a well due to envy and sold as a slave to merchants, Joseph gains the attention of the owner and Züleyha’s craftiness, Joseph`s prison, his dream interpretation, his ability to get out of prison for correctly interpreting the dream of the lord, his gaining a high position in the palace, the fact that Jacob`s blinding due to the his son`s lack and similar issues were reflected. In the article, this subject has been examined in parallel with the holy books and literary examples. The story of Joseph is compared with examples from Torah and the Qur’an, with the works of Qatran Tabrizi (1012-1091), Ayn al-Quzat Miyaneji (1099-1131), Nizami Ganjavi (1141-1209), Khaqani Shirvani (1126-1199), Awhadi Maraghai (1274-1338) and Imadaddin Nasimi (1369-1417), who are the leading representatives of classical Azerbaijani literature. The purpose of this comparison in the article is to establish a religious and literary parallelism over the life story of Prophet Joseph in Holy Books and medieval Azerbaijani literature.

Anahtar Kelimeler

The Story of Joseph, Religious Stories, Azerbaijani Literature, Quran, Torah

Kaynakça

• Bəlaği, Sədrəddin. (1992). Quran qissələri. (Çev.). M.Nağısoylu. Bakı: Azərbaycan bədii tərcümə və ədəbi əaqələr mərkəzi.
• Əvhədi, Marağalı. (2004). Cami-cəm. (Çev.). Q.Beqdeli & X.Yusifli. Bakı: Lider nəşriyyatı
• Xaqani, Şirvani. (2004). Seçilmiş əsərləri. (Tərtib edən M.Sultanov). Bakı: Lider nəşriyyatı
• Qətran, Təbrizi. (1967). Divan. (Çev.). Q. Beqdeli. Bakı: Elm nəşriyyatı
• Kur’an-ı Kerim Meali. (2011). (Haz.). H. Altuntaş & M. Şahin, 12. bs., Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mirzəyev, A. (2020). “Yusif və Züleyxa” mövzusu. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi III c., Bakı: Elm nəşriyyatı.
• El-Miyaneci. (1962). Risale Şekva’l-Garib. Tehran: Metbaatu camiati Tehran
• Nizami, Gəncəvi. (1981). Xosrov və Şirin. (Çev. H.Məmmədzadə). Bakı: Elm nəşriyyatı
• Nizami, Gəncəvi. (1981). Leyli və Məcnun. (Çev. M.Əlizadə). Bakı: Elm nəşriyyatı
• Nizami, Gəncəvi. (1983). Yeddi gözəl. (Çev. R.Əliyev). Bakı: Elm nəşriyyatı
• Nəsimi (1973). Seçilmiş əsərləri. (Haz. H.Araslı). Bakı: Azərnəşr
• Tevrat. https://www.dunyadinleri.com/tevrat/ Erişim Tarihi: 07.04.2023