Historical Analysis Of Differentiated Instruction Practices In Social Studies Education

Yıl 2025, Sayı: 17, 6 - 40, 25.03.2025

Ahmet Ulusoy , Seyit Taşer

https://doi.org/10.47994/usbad.1568853

Öz

Today, a teacher-centred approach is common in social studies courses. However, more effective results can be obtained with a model in which individual differences in learning are taken into considerations, student-centred and based on learning by doing and experiencing. The main purpose of this study is to determine the place of differentiated instructional practices in the historical course of social studies education. Therefore, the study places differentiated instruction in social studies course in a historical perspective. It is important to trace the historical traces of a teaching approach that comes to the forefront today in terms of revealing the methodology of the approach in all its aspects. Accordingly, in this study, historical literature and texts were examined in order to recognise the content of differentiated instruction practices in history and to make inferences about the present. Within the scope of the theoretical framework of the study, firstly, differentiated instruction methodology was discussed in a historical perspective, and then the social studies curricula prepared after the Republic of Turkey were examined in terms of differentiated instruction approach. The study group of the research, which was designed in qualitative design, consisted of the relevant social studies curricula and other documents, and the research data were analysed through content analysis. With the findings obtained in the research; it was determined that the roots of the differentiated instruction approach date back to ancient times, the madrasah education model has similar elements with the differentiated instruction approach in many aspects, some social studies curricula prepared after the Republic of Turkey (1924, 1932, 1949, 1998) partially included features reflecting the differentiated instruction approach, while the social studies curricula prepared in 2005, 2018 and most recently in 2024 intensively included the differentiated instruction approach.

Anahtar Kelimeler

Differentiated Instruction, Curriculum, Social Studies, Madrasa

Sosyal Bilgiler Eğitiminde Farklılaştırılmış Öğretim Uygulamalarının Tarihsel Analizi

Öz

Günümüzde sosyal bilgiler dersinde genellikle öğretmen merkezli bir yaklaşım yaygındır. Ancak, öğrenmedeki bireysel farklılıkların dikkate alındığı, öğrenci merkezli, yaparak ve yaşayarak öğrenmenin işe koşulduğu bir model ile daha etkili sonuçlar elde edilebilir. Bu çalışmanın temel amacı, farklılaştırılmış öğretim uygulamalarının sosyal bilgiler eğitiminin tarihi seyri içerisindeki yerini belirlemektir. Dolayısıyla çalışma, sosyal bilgiler dersindeki farklılaştırılmış öğretimi tarihsel bir perspektife yerleştirmektedir. Günümüzde ön plana çıkmış bir öğretim yaklaşımının tarihsel izlerini sürmek, yaklaşımın metodolojisini bütün yönleriyle ortaya koymak bakımından önemlidir. Bu itibarla çalışmada, tarihteki farklılaştırılmış öğretim uygulamalarının içeriğini tanımaya ve günümüz hakkında sonuçlar çıkarabilmeye yönelik tarihsel literatür ve metinler incelenmiştir. Çalışmanın kuramsal çerçevesi kapsamında öncelikle farklılaştırılmış öğretim metodolojisi tarihsel perspektif içerisinde ele alınmış, devamında ise, Cumhuriyet’ten sonra eğitim tarihimizin seyri içerisinde hazırlanan sosyal bilgiler dersi öğretim programları, farklılaştırılmış öğretim yaklaşımı bakımından incelenmiştir. Nitel gelenekte yürütülen araştırmanın çalışma grubu, ilgili sosyal bilgiler dersi öğretim programları ve diğer belgelerden oluşmuş, araştırma verilerinin analizinde içerik analizi işe koşulmuştur. Çalışmada ulaşılan bulgular ile, farklılaştırılmış öğretim yaklaşımının köklerinin çok eskilere dayandığı, medrese eğitim modelinin farklılaştırılmış öğretim yaklaşımı ile birçok yönden benzer ögeler taşıdığı, Cumhuriyet sonrası hazırlanan programlardan 2005 yılı öncesinde hazırlananların bir kısmının (1924, 1932, 1949, 1998 programları) farklılaştırılmış öğretim yaklaşımını yansıtan bazı özellikleri kısmen içerdiği, 2005, 2018 ve en son 2024 yılında hazırlanan sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında ise, farklılaştırılmış öğretim yaklaşımına yoğun bir şekilde yer verildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Farklılaştırılmış Öğretim, Öğretim Programı, Sosyal Bilgiler, Medrese

Kaynakça

• Abbati, D. G. (2012). Differentiated Instruction : Understanding the personal factors and organizational conditions that facilitate differentiated instruction in elementary mathematics classrooms. Doctoral Dissertation. Berkeley University, California.
• Akgündüz, H. (1997). Osmanlı medrese sistemi (amaç, yapı, işleyiş). İstanbul: Ulusal Yayınları.
• Altun, A. (2013). Yapılandırmacı yaklaşım, sosyal bilgiler programları ve ders kitapları. İçinde B. Akbaba (Ed.), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Klavuzu Sosyal Bilgiler (ss. 2–26). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Aşiroğlu, S. (2016). Okulöncesi öğretmen adaylarının farklılaştırılmış öğretim konusundaki öz -yeterliklerine ilişkin görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 948–960, https://doi.org/10.17860/mersinefd.282393
• Atay, H. (1983). Osmanlılarda yüksek din eğitimi, medrese programları, icazetnâmeler, ıslahat hareketleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Avcı, S., & Yüksel, A. (2018). Farklılaştırılmış öğretim teori ve uygulama. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balaban Salı, J. (2016). Verilerin toplanması. İçinde M. Ataizi, A. Şimşek, J. Balaban Salı, & Y. Akbulut (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 135–161). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Baltacı, C. (1976). XV. ve XVI. asırlar Osmanlı medreseleri. İstanbul: İrfan Matbaası.
• Baysun, M. C. (1979). Osmanlı Devri Medreseleri. İçinde İslam Ansiklopedisi C.8. MEB Basımevi.
• Beauchaine, V. C. (2009). Differentiating instruction to close the achievement gap for special education students using everyday math. Doctoral Dissertation. Boston College Lynch School of Education Department of Educational Administration & Higher Education.
• Brevik, L. M., Gunnulfsen, A. E., & Renzulli, J. S. (2018). Student teachers’ practice and experience with differentiated instruction for students with higher learning potential. Teaching and Teacher Education, 71, 34–45. https://doi.org/10.1016/j.tate.2017.12.003
• Chen, Y. H. (2007). Exploring the assessment aspect of differentiated instruction: College EFL learners’ perspectives on tiered performance tasks [University of New Orleans]. İçinde ProQuest Dissertations and Theses (Sayı December). https://scholarworks.uno.edu/td
• Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde ilk ve ortaöğretim (tarihi gelişimi) (2.Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Cihan, A. (1999). Osmanlı medreselerinde sosyal hayat. İçinde Osmanlı (Toplum) (5) (ss. 176–185). Yeni Türkiye Yayınları.
• Çolak, E. (2014). Öğretme-öğrenme sürecinde yeni yaklaşımlara dayalı örnek uygulamalar. İçinde İ. Cırık, S. Altun, E. Çolak, R. Özkılıç, E. Şahin, S. Avcı, S. Yüksel, & H. Turan (Ed.), Öğrenme-öğretme kuram ve yaklaşımları (ss. 236–256). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Danzi, J., Reul, K., & Smith, R. (2008). Improving student motivation in mixed ability classrooms using differentiated instruction. Online Submission, https://eric.ed.gov/?id=ed500838
• Demir, S., & Gürol, M. (2015). Farklılaştırılmış öğretim yöntemlerinin derin ve yüzeysel öğrenen öğrencilerin kalıcılık puanları üzerindeki etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(2), 187–206. https://doi.org/10.14527/pegegog.2015.010
• Demiral, S. (2015). Farklılaştırılmış öğretim. İçinde B. Sarıtaş, Ç. Toraman, E. Oklay, İ. Kaşarcı, M. F. Kaya, M. Koçyiğit, R. Mammadov, S. Demiral, Ş. Koçyiğit, U. Uluçınar, & Z. S. Gökler (Ed.), Alternatif öğrenme öğretme yaklaşım ve yöntemleri (ss. 99–114). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ellis, D., Ellis, K., Huemann, L., & Stolarik, E. (2007). Improving mathematics skills using differentiated instruction with primary and high school students. Online Submission, https://eric.ed.gov/?id=ED499581
• Emin, B. (1334). Tarih-i tarik-i tedris. İçinde İlmiye salnâmesi (ss. 642–650). İstanbul: Matbaa-i Âmire. Gangi, S. (2011). Differentiating instruction using multiple intelligences in the elementary school classroom: A literature review. Master Thesis. University of Wisconsin-Stout.
• Gheyssens, E., Coubergs, C., Griful-Freixenet, J., Engels, N., & Struyven, K. (2020). Differentiated instruction: the diversity of teachers’ philosophy and praxis to adapt teaching to students’ interests, readiness and learning profiles. International Journal of Inclusive Education, 26(14), 1383–1400. https://doi.org/10.1080/13603116.2020.1812739
• Goddard, Y. L., & Kim, M. (2018). Examining connections between teacher perceptions of collaboration, differentiated instruction, and teacher efficacy. Teachers College Record, 120(1), 1–24. https://doi.org/10.1177/016146811812000102
• Good, M. (2006). Differentiated instruction: Principles and techniques for The elementary grades. Master Thesis. School of Business Education and Leadership Dominican University, California.
• Heacox, D. (2002). Differentiating instruction in the regular classroom: How to reach and teach all learners, grades 3-12. Free Spirit Publishing.
• Heacox, D. (2014). Differentiating instruction in the regular classroom: How to reach and teach all learners. Free Spirit Publishing.
• Heyet-i İlmiye. (1924, Nisan 27). Hâkimiyet-i Millîye.
• Islah-ı Medâris Nizamnâmesi. (1330). İçinde İlmiye salnâmesi (ss. 652–661). Matbaa-i Âmire.
• İşpirli, M. (2003). Medrese. İçinde TDV İslam ansiklopedisi C.28 (ss. 327–333). TDV Yayınları.
• İzgi, C. (1997). Osmanlı medreselerinde ilim (riyâzi ilimler 1). İstanbul: İz Yayınları. Karadağ, R. (2014). Dünyada ve Türkiye’de farklılaştırılmış öğretimle ilgili yapılmış çalışmalarının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi (22), 1301–1322. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/22601/241484
• Kaymakçı, S., & Ata, B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgilerin doğasıyla ilgili görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 35–64. https://jsser.org/index.php/jsser/article/view/15
• Keskin, Y. (2019). Sosyal bilgiler programı tarihi ve güncel gelişmeler. İçinde M. B. Yıllar, P. Tağrikulu, Ö. Akman, T. Çelikkaya, H. Yakar, D. Gürel, E. Görmez, A. Akçalı Avcı, İ. Altıntaş Namlı, S. Demirezen, F. Bozkurt, S. Mercan Işık, Ç. Demirbaş Öztürk, F. Gürgil, E. Bozkurt, & Z. A. Emir (Ed.), Yeni program ve ders içeriklerine göre sosyal bilgiler öğretimi 1 (ss. 1–41). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• King-Shaver, B. (2008). Differentiated instruction: The new and not so new. California English, 13(4), 6–8. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A16%3A18169536/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A31763627&crl=c
• Kronberg, R., York-Barr, J., Arnold, K., Gombos, S., Truex, S., Vallejo, B., & Stevenson, J. (1997). Differentiated teaching and learning in heterogeneous classrooms: strategies for meeting the needs of all students. Institute on Community Integration, Universiyt of Minnosota.
• Kuran, A. (1969). Anadolu medreseleri, C.1. Ankara: TTK Yayınları.
• Maârif-i Umumiye Nizamnâmesi. (1869). Matbaa-i Âmire. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=20175834&Hash=E6A8883494C013287F94ADE1DD19CB
• Mâlûmat-ı Vataniyye Programında Takip Edilen Esas. (1924). Muallimler Mecmuası, 2(20).
• Marcela, L. (2010). Differentiated instruction in teachers’ training. Diploma Thesis. Masaryk University, Brno.
• MEB. (1938). Ortaokul programı. İstanbul: Devlet Basımevi.
• MEB. (1949). Ortaokul programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• MEB. (1973). Ortaokul sosyal bilgiler, fen bilgisi ve matematik müfredat programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• MEB. (1985a). Millî tarih, millî coğrafya ve vatandaşlık bilgileri derslerini ihtiva eden ortaokul ders dağılım çizelgesi. Tebliğler Dergisi, 48(2195), 341–372.
• MEB. (1985b). Ortaokul 1. ve 2. sınıf coğrafya dersi öğretim programı. Tebliğler Dergisi, 48(2195), 361–363.
• MEB. (1985c). Ortaokul 1. ve 2. sınıf millî tarih dersi öğretim programı. Tebliğler Dergisi, 48(2190).
• MEB. (1998). İlköğretim okulu sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Tebliğler Dergisi, 62(2487), 531–568.
• MEB. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4 ve 5. Sınıflar) öğretim programında değişiklik yapılması. Tebliğler Dergisi, 2575(68), 492–493.
• MEB. (2018a). İlkokul (4. Sınıf), ortaokul ve imam hatip ortaokulu (5-7. sınıflar) sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Tebliğler Dergisi, 81(2726).
• MEB. (2018b). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Medâris-i İlmiye Nizamnâmesi. (1325). İçinde Düstur, tertib-i sâni, C.2 (ss. 127–137). İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Medâris-i İlmiye Nizamnâmesi. (1337). Sebilürreşad, 19(481), 135–136.
• Özyılmaz, Ö. (2002). Osmanlı medreselerinin eğitim programları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: MEB Basımevi.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir (Ed.)). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Rodriguez, A. (2012). An analysis of elementary school teachers’ knowledge and use of differentiated instruction. Doctoral Dissertation. Olivet Nazarene University.
• Ruys, I., Defruyt, S., Rots, I., & Aelterman, A. (2013). Differentiated instruction in teacher education: A case study of congruent teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 19(1), 93–107. https://doi.org/10.1080/13540602.2013.744201
• Saban, A. (2004). Öğrenme öğretme süreci yeni teori ve yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Selvi, K. (2019). Kendi kendine öğrenme bileşenleri. İçinde G. F. Gündüz (Ed.), Kendi kendine öğrenme (ss. 36–69). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Sherman, W. (2008). Differentiated instruction: A review of the literature. İçinde Metropolitan Educational Research Consortium. Educational Leadership, Virginia.
• Stone, L. (2012). The impact of professional development on classroom teachers’ use of differentiated instruction strategies. Doctoral Dissertation. Margaret Warner Graduate School of Education and Human Development University of Rochester, New York.
• Subban, P. (2006). Differentiated instruction: A research basis. International Education Journal, 7(7), 935–947. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ854351.pdf
• Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461–487. https://www.ijoess.com/Makaleler/1444509075_4.%20461-487Bayram%20Tay.pdf
• Thakur, K. (2014). Differentiated instruction in the inclusive classroom. Research Journal of Educational Sciences, 2(7). https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=86e42301a5a29b2cec392f4713a659b67bcfe1c4
• Theisen, T., & Co, L. (2002). Differentiated instruction in the foreign language classroom: Meeting the diverse needs of all learners. Comminuque, 6. https://sedl.org/loteced/communique/n06.pdf
• Tomlinson, C. A. (1995). Deciding to differentiate instruction in middle school: One school’s journey. Gifted Child Quarterly, 39(2), 77–87. https://doi.org/10.1177/001698629503900204
• Tomlinson, C. A. (1999). Mapping a route toward differentiated instruction. Educational Leadership, 57(1), 12–16. https://www.nesacenter.org/uploaded/conferences/FTI/2016/handouts/Diff_MappingTomlinson_EdLeadersip.pdf
• Tomlinson, C. A. (2001a). How to differentiate instruction in mixed-ability classroom. Ascd.
• Tomlinson, C. A. (2001b). Standards and the art of teaching: Crafting high-quality classrooms. NASSP Bulletin, 38–47. https://doi.org/10.1177/019263650108562206
• Tomlinson, C. A. (2005a). Grading and differentiation: Paradox or good practice? Theory into Practice, 44(3), 262–269. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4403_11
• Tomlinson, C. A. (2005b). Travelling the road to differentiation in staff development. Journal of Staff Development, 26(4), 8–12. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=4a1bfc061f59ac08d2087203c5d48f5a5a827923
• Tomlinson, C. A. (2007). Learning to love assessment. Educational Leadership, 65(4), 8–13. https://www.ceesa.org/archive/images/images/prague2013/ThuPreConf-Handout4-Learning_to_Love_Assessment.pdf
• Tomlinson, C. A. (2008). The goals of differentiation. Educational Leadership, 66(3), 26–30. https://victesol.vic.edu.au/wp-content/uploads/wpforo/default_attachments/1498800479-differentiationtomlinson.pdf
• Tomlinson, C. A. (2014). The differentiated classroom: Responding to the needs of all learners (2. baskı).
• Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K., Conover, L. A., & Reynolds, T. (2003). Differentiating instruction in response to student readiness, interest, and learning profile in academically diverse classrooms: A review of literature. Journal for the Education of the Gifted, 27(2), 119–145. https://doi.org/10.1177/016235320302700203
• Tomlinson, C. A., & McTighe, J. (2006). Integrating differentiated instruction and understanding by design: Connecting content and kids. VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Tulbure, C. (2011). Do different learning styles require differentiated teaching strategies? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 11, 155–159. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.01.052 Ülken, H. Z. (2008). Felsefeye giriş 1 (R. Kızıler & E. Yalçın (Ed.)). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ulusoy, A. (2023). Sosyal bilgiler eğitiminde farklılaştırılmış öğretim uygulamalarının tarihsel analizi ve günümüzde uygulanma sürecinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin ilmiye teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları.
• Valiandes, S. (2015). Evaluating the impact of differentiated instruction on literacy and reading in mixed ability classrooms: Quality and equity dimensions of education effectiveness. Studies in Educational Evaluation, 45, 17–26. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2015.02.005
• Wan, S. W. Y. (2017). Differentiated instruction: are Hong Kong in-service teachers ready? Teachers and Teaching: Theory and Practice, 23(3), 284–311. https://doi.org/10.1080/13540602.2016.1204289
• Ward, V. S. (1985). Giftedness and personal development: Theoretical considerations. Roeper Review, 8(1), 6–10. http://doi.org/10.1080/02783198509552918
• Washburne, C. W. (1953). Adjusting the program to the child. Educational Leadership, 11(3), 138–147. pdf/journals/ed_lead/el_195312_washburne.pdf
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, H. Â. (1994). Türkiye’de orta öğretim (1. Baskı). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Millî Kütüphane Basımevi.