Tarih öncesinden gelen bir zanaat: Kastamonu’da geleneksel Küçüksu Caba üretimi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 8, 31 - 64, 01.04.2023

Rabia Aktaş

Öz

Günümüzde modern seramik üretimlerine ek olarak hala geleneksel seramik üretimleri de devam etmektedir. Kastamonu merkeze yaklaşık 17 km. mesafede olan Küçüksu, geleneksel tekniklerle seramik üretimi yapan ender atölyelerden birini barındırmaktadır. Bu çalışmanın amacı, tarihsel süreç içinde seramik üretiminin gelişimini sunmak; yok olmakta olan Küçüksu geleneksel seramik üretiminin Antik Dönem seramik üretim süreci ile olan benzerliklerini ortaya koymak; Küçüksu seramik üretiminin son temsilci olan Hasan Ünal’ın binlerce yıllık gelenek ile kendi tekniğini nasıl harmanladığını anlamak ve kendine has geliştirdiği üretim tekniğini belgelemek ve gelecek nesillere sunabilmektir. Bu amaç doğrultusunda Antik Dönem yöntemleri ve Küçüksu üretimini karşılaştırabilmek adına; literatür çalışmasının yanı sına Küçüksu atölyesinin üretim teknikleri incelenmiştir. İnceleme sonuçlarına göre bir kültürel miras öğesi olarak geleneksel seramik üretiminin korunması ve yaşatılması noktasında değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Antik Dönem seramik üretimi, Kastamonu, Küçüksu, Caba, Geleneksel seramik üretimi, Antique ceramic production, Traditional Ceramic Production

An art from prehistory: Küçüksu traditional Caba production in Kastamonu

Öz

At the present time, At the present time, traditional ceramic productions continue in addition to modern ceramic productions. The aim of this study; is to present the development of ceramic production in the historical process; to reveal the similarities of the vanishing Küçüksu traditional ceramic production with the Ancient Period ceramic production; to understand how Hasan Ünal that the last representative of Küçüksu ceramic production, blended his own technique with thousands of years of tradition and to document the production technique he developed uniquely and present it to future generations. In accordance with this purpose; In order to compare the ancient methods and Küçüksu production, the production techniques of Küçüksu workshop were examined in addition to the literature study. According to the results of the study, evaluations were made at the point of protection and survival of traditional ceramic production as a cultural heritage item.

Anahtar Kelimeler

Antik Dönem seramik üretimi, Kastamonu, Küçüksu, Caba, Geleneksel seramik üretimi, Antique ceramic production, Traditional Ceramic Production

Kaynakça

• Acartürk, B. (2012a). Mısır (pastası) çamurlarında kuru ve sulu sementasyon yöntemleri ile pişirim. 6. Eskişehir Pişmiş Toprak Sempzoyumu, 10-23 Eylül 2012, 9-23.
• Acartürk, B. (2012b). Toprağın binlerce yıllık macerası. ACTA TURCICA, IV(1), 1-17.
• Alper, S. (2018). Çömlekçilik risalesi ve doğu Türklük sahasında çömlek kültürüne ait sözvarlığı. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültür Kongresi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, (20-24 Kasım 2017, Ordu), 5. Cilt, Maddi Kültür, 33-40.
• Aktaş, R. (2018). Antandros kazısı yamaç ev roma dönemi seramikleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Bakır, T. (1984). Ananevi seramik yapımına Doğu Anadolu’dan bir örnek; Erzurum Yiğittaşı Köyü’nden (sos) nazlı nene seramik yapıyor. IV. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, (21-24 Kasım 1984, İzmir), Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 35-53.
• Başaran, C. (1989). Arkeolojiye giriş II. Fen Edebiyat Fakültesi Ofset Tesisleri.
• Başgelen, N. (2006). Seramiğin bulunup geliştiği Anadolu’nun benzersiz dönemi Neolitik Çağ. Seramik Türkiye Dergisi, 13, 108-113.
• Batmaz, A. (2020). Urartu’dan Osmanlı’ya kalan bir miras, parlak kırmızı astar. Seramik Araştırma Dergisi (SRMKA), 2, 80-90.
• Berg, I. (2020). The potter’s wheel. Eds. C. Smith Encyclopedia of Global Archaeology, 1-13. Springer Nature Switzerland AG. https,//doi.org/10.1007/978-3-319-51726-1_3443-1.
• Canpolat, A. (2011). Seramik şekillendirme yöntemlerinde tornanın kullanımı ve seramik tornalar [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Charleston, R. J. (1950). Roman pottery, London.
• Childe, G. (2006). Kendini yaratan insan (Çev. F. Ofluğlu), Varlık Yayınları.
• Çakı, M. (1999). Neolitik dönemden İlk Çağa seramiğin kültürel nesne olarak insan yaşamındaki yeri, [Sanatta Yeterlilik Tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çalışıcı Pala, İ. (2017). Kastamonu Küçüksu çömlekçiliğinin günümüzdeki durumu ve kullanılan Caba çamurunun güncel tasarımlarla değerlendirilmesi. Uluslararası Taşköprü Pompeiopolis Bilim Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu, 10-12. Tam Metin Kitabı.
• Çam, O. & Çılgınoğlu, H. (2021). Yöresel mutfakların gastronomi turizmindeki önemi, Kastamonu mutfağı örneği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 176-192.
• Çetintaş, E. (2018). Antik dönemde seramik üretim tekniklerine dair izler, Rhodiapolis örneği. Sanat ve Tasarım Dergisi, (21), 93-105.
• Darga, M. (1992). Hitit Sanatı. Akbank Kültür ve Sanat Kitapları, 56.
• Eren, M.E. (2012) Avrupa mimarisinde çini sanatının 19. yy. Osmanlı mimarisine etkileri. 6. Eskişehir Pişmiş Toprak Sempzoyumu, 10-23 Eylül 2012, 209-221.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitapevi.
• Erman, D. O. (2009). Seramik sanatında kuş figürü üzerine kişisel uygulamalar [Sanatta Yeterlilik Eseri Çalışma Raporu]. Hacettepe Üniversitesi.
• Erman, D. O. (2012). Türk seramik sanatının gelişimi, toprağın ateşle dansı. ACTA TURCICA, IV(1), 18-33.
• Fraser, J. G. (1918). Folklore in the old testament, studies in comparative reli¬gion, legend, and law, II. Macmillan and Co.
• Genç, S. & Karakaya, B.D. (2012). Antik Mısır çamuru araştırması. 6. Eskişehir Pişmiş Toprak Sempzoyumu, 10-23 Eylül 2012, 221-233.
• Gökbel, F.M. & Gökbel Kaya, N.M. (2020). Sanatsal ifade biçimi olarak çömlekçi çarkının kullanımı, Kalemişi, 17, 148–164. doi, 10.7816/kalemisi-08-17-12
• Greenewalt, C. H. Jr. (2010). Lydia çömlekçilik. Lidyalılar ve Dünyaları, 107-124. Yapı Kredi Yayınları.
• Hayes, J. W. (2008). Roman pottery fine-ware ımports, the Athenian Agora, 32. New Jersey.
• İren, K. (2003). Vazo resimleri ışığında eski Yunan çömlekçiliği. Ege Yayınları.
• Jones, F. F. (1950). Pottery. (Ed.) H. Goldman, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, The Hellenistik and Roman Period, 1, 149-296.
• Kahraman, D. (2018). Lombok adası çömlekçiliği. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8(1), 238-255.
• Kalyoncu, H. (2021). Tarih öncesi çağlarda “Seramik”. Cinius Yayınları.
• Karatağ, M. (2020). Klasik arkeoloji sözlüğü, Yunan-Roma. Töz Yayınları.
• Kenyon, K. M., Crowfoot, J. W. & Crowfoot, G. M. (1957). Samaria Sabaste III, The Objects from Samaria, London.
• Kobayashi, T. (2004). Jomon Reflections, Forager Life and Culture in The Prehistoric Japanese Archipelago, Oxbow Books.
• Köpüklü, M. (2019). Silindirik yüksek formların seramik tornasında şekillendirilmesi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 23, 241-261.
• Liddell, H. G. & Scott, R. (1843). A Greek-english lexicon “κεραμεοῦς”. Perseus DigitalLibrary.http,//www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dkerameou%3Ds (12.11.2022).
• Mutlu, H.S. (2007). Zamanın çarkında Anadolu’da seramik, Anadolu Sanat, 18, 71-75.
• Oral, E. (2020). Anadolu Kalkolitik Dönem boyalı seramik geleneği. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(34), 2073-2082.
• Ökse, A.T. (1999). Önasya arkeolojisi seramik terimleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Öney, D. (2020). Anadolu çömlekçiliğinde gelenek ve inanışlar. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(45), 620-629. doi,https,//doi.org/10.35247/ataunigsed.765301
• Özgüç, T. (2002). Eski Hitit Çağı seramiği, kült vazoları, (Ed. Jacob, W.) Hititler ve Hitit İmparatorluğu, 500-501. Pausanias, Description of Greece. (http,//www.perseus.tufts.edu/hopper/text? doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0160%3Abook%3D1%3Achapter%3D3%3Asection%3D1)
• Pekyaman, H. (2008). Frig uygarlığı seramik sanatı ve kişisel yorumlar [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Rick, D. (2022). Basket weaving and woven-fiber technology in the pre-pottery neolithic (PPN), 1-24, Doi, 10.13140/RG.2.2.22741.91361. (https,//www.researchgate.net/publication/358797643_Basket_Weaving_and_Woven-Fiber_Technology_in_the_Pre-Pottery_Neolithic_PPN
• Rotroff, S.I. (1982). Hellenistik pottery, athenian and imported moldmade bowls, The Athenian Agora, 22.
• Tez, Z. (2021). Toprağın ateşle dansı, seramik sanatının soylu tarihi. Doruk Yayımcılık.
• Tsetlin, Y. B. (2018). The origin of ancient pottery production. Journal of Historical Archaeology & Anthropological Sciences (JHAAS), 3(2), 193-198.
• Trubachev, O. N. (1966). Handicraft terminology in Slavic Languages. Moscow, Nauka.
• Utkan, M.S. (2012). Çatalhöyük. ACTA TURCICA, 4(1), 51-61.
• Ünal, S. (2020). Çağların akışında Anadolu pişmiş toprak kültürü, USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4,4), 928-950.
• Vandiver, B. P., Soffer, O., Klıma, B. & Svoboda, J. (1989). The Origins of Ceramic Technology at Dolni Vestonice, Czechoslovakia. Science (New York, N.Y.), 246, 1002-1008.
• Wu, X., Cohen, D. J., Goldberg, P. & Arpin, T. (2012). Early pottery at 20,000 years ago in Xianrendong cave, China, 1696-1700. Doi, 10.1126/science.1218643. https,//www.researchgate.net/publication/228089260_Early_Pottery_at_20000_Years_Ago_in_Xianrendong_Cave_China
• Zengin, F. E. (2007). Antik Yunan seramiklerinde çömlekçilik konulu sahneler, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.