Post-truth dönemde sosyal medya ile yerinden edilen gerçeklik ve hakikat

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 8, 177 - 186, 01.04.2023

Sıla Türk

Öz

Oxford dictionaries 2016da postruth kelimesini yılın kelimesi seçmiştir. Sözlüğe göre kelime insanların gerçeklerden çok hislerine göre verdiği tepki durumları ile ilgilidir. Oysa felsefede gerçeklik insan bilincinden bağımsız olarak var olabilmelidir. Hakikat; düşünce ile nesnesi arasındaki uygunluğu dile getirir. Gerçeklik ve hakikat yüzde yüz örtüşmesi gereken kavramlarken posttruth dönemde bu kavramlar birbirinden uzaklaşmıştır.
modernizm döneminde sırasıyla kitap, gazete, radyo ve son kitle iletişim aracı televizyon olmuştur. İnternetle birlikte yeni bir çağa giriş yapılmıştır. Modern dönemde birbirine yakın olan, realite ve hakikat postmodern dönemde uzaklaşmıştır. 21. yüzyılda sosyal medya ve internetten yayılan bilginin gerçekliğine hiç kontrol etmeden inanan, bu bilgiyi yayan ve hatta savunan insanların sayısı artışa geçmiştir. Çünkü insanlar eleştirel düşünmekten uzaklaşmaya başlamıştır. Eleştirel düşünemeyen birey dışarıdan gelecek her türlü etki ve tehlikeye açık durumdadır. Özellikle sosyal medyada bireyin, haberi hem alan hem de yapan konumda oluşu, ortalıkta haber kirliliği yaratmaktadır. Yayılan haberlerin çoğu da gerçeklik değeri taşımamaktadır. Tam da bu dönemde eleştirel düşünme yeteneği, bireylere nefes almak kadar gerekli hale gelmiştir.
Makalede gerçeklik, hakikat ve postruth kavramlarını tanımladıktan sonra, bu kavramların dönem içinde nasıl değiştiği ele alınmıştır. Ardından sosyal medyada yeralan haberlerin hızlı yayılmasının nasıl bir tehlike oluşturduğu ve bu tehlikeden korunabilmek için eleştirel düşünmenin neden önemli olduğu açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Posttruth, Gerçeklik, Hakikat, Sosyal medya, Eleştirel düşünme, Post truth, Reality, Truth, Social media, Critical thinking

Teşekkür

Sevgili danışmanım Prof Dr Aytekin DEMİRCİOĞLU'na destek ve emeklerinden dolayı çok teşekkür ederim.

Reality and truth distorted by social media in the post-truth period

Öz

Oxford dictionaries chose the word postruth as the word of the year, in 2016. According to the dictionary, the word is about the situations in which people react according to their feelings and beliefs rather than facts. However, in philosophy, reality must fulfill the condition of existing independently of human consciousness. Truth, on the other hand, expresses the correspondence between thought and its object. Reality and truth are concepts that must overlap one hundred percent. However, in the post-truth period, these concepts have diverged far from each other.
The curiosity about the effort of man to make sense of what he sees and some of the questions he sought answers for formed the philosophy of Ancient Greece. After the philosophy of nature, the interest of philosophy turned to human. With a long jump, books, newspapers, radio, and television became the last mass media in the period of Modernism, respectively. A new era has been entered with the Internet. Reality and truth, which were close to each other in the modern period, diverged in the postmodern period. In the 21st century, the number of people who believe, spread and even defend the truth of the information spread on social media and the internet without checking it has increased. Because people have started to move away from critical thinking. The individual who cannot think critically is open to all kinds of influences and dangers from the outside. Especially in the social media, the fact that each individual is in the position of both receiving the news and making the news creates news pollution. Most of the news spread is not true. Just in this period, the ability to think critically has become as necessary as breathing for individuals.
In the article, after defining the concepts of reality, truth and postruth, the periods before postruth will be evaluated and how the content of these concepts changed during the period will be discussed. Then, the danger of the rapid spread of the news on social media and why it is important to think critically in order to be protected from this danger will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Post truth, Reality, Truth, Social media, Critical thinking, Post truth, Reality, Truth, Social media, Critical thinking

Kaynakça

• Akarsu, B. (1975). Felsefe terimleri sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alpay, Y. (2021). Yalanın siyaseti (17. Baskı). Destek Yayınları.
• Arslan, A. (1982). Metafizik 1. kitap çevirisi. Divan Yayınevi.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü, Paradigma Yayıncılık.
• Coşgun, M. (2021). Post-truth: Hegemonya’nın yeni ideolojik aygıtı. Akademik Hassasiyetler, 8(15), 67-82. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue/61981/821165
• Çakın, M. (2017). Yalanın değeri / Yorumun önemi. ViraVerita. 5 (1-14). https://dergipark.org.tr/tr/pub/viraverita/issue/37188/429094
• Çifci, Y. (2018, Nisan 27-28). Medyada haber kavramının kullanılışına eleştirel bir bakış, (Sempozyum Sunumu), 2. Uluslararası KAD Sempozyumu (ISCAT2018), Türkiye. https://iscat.info/PastConferences/ISCAT2018/ISCAT2018-e-proceeding.pdf
• Demircioğlu, A. (2018). Eleştirel düşünme eğitimi. Gece Kitaplığı.
• Keyes, R. (2017). Posttruth era, Çeviren: Deniz Özçetin, Tudem Yayıncılık
• Kurtdaş, M. Ç. (2018). Jean Baudrillard’ın simülasyon kuramında kitle iletişim araçları ve toplumsalın sonu. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2012-2023. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.408137
• Nietzsche, F. (1996). Deccal, Çeviren: Oruç Aruboa. Hil Yayınevi
• Nietzsche, F. (1998). Ahlakdışı Anlamda Doğruluk Üzerine. Çeviren: Oruç Aruboa. Cogito Dergisi, 16, İstanbul
• Özgan, A. (2020). Hakikatin ölümü ya da ölümlü hakikat. Etkileşim, 3(6), 168- 188. https://doi.org/10.32739/etkileşim
• Türk, G. D. & Tugen, B. (2015, Ağustos 2). Türk toplumunda sosyal medyaya eleştirel bakış eksikliği: Türk troller ve trolleme (Sempozyum Bildirisi), 1. Uluslararası KAD Sempozyumu, Sakarya, Türkiye https://www.kritikanalitik.global/wp-content/uploads/2016/09/C12-ISCAT2015ID58.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2022, Ağustos). Hanehalkı bilişim teknolojileri (bt) kullanım araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Hanehalk%C4%B1%20bili%C5%9Fim%20teknolojileri%20kullan%C4%B1m%20ara%C5%9Ft%C4%B1rmas%C4%B1,%92%2C0%20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (1932). Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• En Son Haber. (2013, Mayıs 3). Justin Bieber'ın Türk kızları hakkındaki 'Ter kokuyorlar' tweeti İnci Sözlük yazarının oyunu çıktı! https://www.google.com/amp/s/www.ensonhaber.com/amp/magazin/inci-sozlukun-justin-bieber-oyunu-2013-05-03