Çalışan Güvenliğinin Psikososyal Risk Faktörü Olarak Covid-19 Pandemisi: Tükenmişlik Konulu Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 17 - 35, 15.07.2022

Tuğba Altuntaş Yıldız , Mevlüde Karadağ

Öz

Giriş: Çalışan sağlığı güvenliğinin önemli bir sorunu olan psikososyal risk faktörlerinin sağlık çalışanları üzerindeki etkisi, COVİD-19 pandemi ile beraber şiddeti daha da artarak devam etmektedir. Sağlık çalışanlarının yüksek riskli ortamlarda COVİD-19 ile enfekte hastalarla aktif bir şekilde çalışması, kısıtlı kişisel koruyucu ekipman ile kaliteli sağlık hizmeti vermeye çalışmaları ve enfeksiyonu bulaştırma korkuları gibi birçok faktör yüksek düzeyde tükenmişlik yaşamalarına sebep olmaktadır.

Amaç: Bu çalışmada, ülkemizde pandemi sürecinde sağlık çalışanlarının yaşadıkları tükenmişlik konusunun lisansüstü tez çalışmalarında gözden geçirilmesi ve tezlerin sistematik biçimde incelenmesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Çalışmaya dahil edilecek tezlere Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı üzerinden ulaşılmıştır. Sistem üzerinden “covid, pandemi, salgın, koronavirüs” anahtar kelimeleri ile tarama yapıldıktan sonra her bir liste ayrıca “tüken” anahtar kelimesi ile tekrar taranmıştır. Araştırmaya dahil edilme kriterlerine uyan 26 tez değerlendirilmiştir.

Bulgular: Tezlerin %61,5’i yüksek lisans ve %38,5’i tıpta uzmanlık tezidir. Konu ile ilgili tezler çoğunlukla Aile Hekimliği (%19,2), Hemşirelik (%19,2) ve Psikoloji (Klinik Psikoloji) (%23,1) Anabilim Dalı’nda yürütülmüştür. Tezlerin %92,3’ünde nicel yöntemle yapılmış, sıklıkla “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” kullanılmış ve veriler online olarak elde edilmiştir. Verilerle ilgili dört ayrı kategori belirlenmiştir. Bunlar; COVİD-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarında “tükenmişlik düzeyi”, “tükenmişlik düzeyinin beslenme ve uyku durumuna etkisi”, “tükenmişlik düzeyinin psikolojik parametrelerle değerlendirilmesi” ve “tükenmişlik düzeyinin mesleki motivasyonlarına etkisi”dir.

Sonuç: Sağlık çalışanları pandemi sürecinde çalışan sağlığı ve güvenliği kapsamında psikososyal tehlikeler açısından ciddi risk altındadır. Özellikle pandemi sürecinde yaşadıkları tükenmişlik; yaşam kalitelerini, fiziksel ve ruhsal sağlıklarını, aile ve iş yaşamlarını olumsuz etkilemektedir

Anahtar Kelimeler

Çalışan sağlığı ve güvenliği, covid-19, pandemi, tükenmişlik

Kaynakça

• Referans1. Yalçınkaya E. Covid-19 ve getirdiği etik sorunlar. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2019; 6(3): 122-127.
• Referans2. Sağlık Bakanlığı, Türkiye’nin Kovid-19’la 1 Yıllık Mücadele Sürecini Değerlendirdi. https://www.saglik.gov.tr/TR,80604/bakan-koca-turkiyenin-kovid-19la-1-yillik-mucadele-surecini-degerlendirdi.html. Erişim tarihi: 22.01.2022.
• Referans3. Gürer A, Gemlik HN. Covid-19 pandemisi sürecinde sahada olan sağlık çalışanlarının yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri üzerine nitel bir araştırma. Journal of Health Services and Education. 2020; 4(2): 45-52.
• Referans4. World Health Organization (WHO). Health and Care Worker Deaths during COVID-19. https://www.who.int/news/item/20-10-2021-health-and-care-worker-deaths-during-covid-19. (2021). Erişim tarihi: 22.01.2022.
• Referans5. Türk Tabipler Birliği Pandemi Bülteni. Pandemide sağlık çalışanlarının ölümleri. https://www.ttb.org.tr/kollar/COVID19/haber_goster.php?Guid=3f90d7d0-421b-11ec-84d1-2af23e6027a1. Erişim tarihi: 22.01.2022.
• Referans6. Saygun A. Türkiye’de sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği sorunlar. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Özel Dergisi. 2017; 3(3): 153-163.
• Referans7. Caruso C C. Negative ımpacts of shiftwork and long work hours. Rehabil Nurs. 2014; 39(1): 16–25.
• Referans8. Wilburn S Q, Eijkemans, G. Preventing needlestick ınjuries among healthcare workers: A WHO–ICN collaboration. Int J Occup Environ Health: 2004; 10: 451–456.
• Referans9. De Kock JH, Latham HA, Leslie SJ ET ALL. A rapid review of the impact of COVID-19 on the mental health of healthcare workers: implications for supporting psychological well-being. BMC Public Health. 2021; 21:104.
• Referans10. Amin S. The psychology of coronavirus fear: Are healthcare professionals suffering from corona-phobia? İnternational journal of healthcare management. 2020; 13(3):249-256.
• Referans11. British Medical Association. The mental health and wellbeing of the medical workforce – now and beyond COVID-19. https://www.bma.org.uk/media/2475/bma-covid-19-and-nhs-staff-mental-health-wellbeing-report-may-2020.pdf.(2020). Erişim tarihi: 22.01.2022.
• Referans12. Özışık L. COVID-19 salgınında sağlık çalışanlarında tükenmişlik sendromu. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020; 103-108.