Türkiye’de Belgesel Filmlerde Tipografi Kullanımının Gerçekliğe Etkilerini İncelemek Üzerine Bir Öneri

Yıl 2018, Sayı: 6, 55 - 76, 25.05.2018

Hakan Aytekin

https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.4.6.39

Öz

Belgesel
sinema hakkında yerleşik bir ön kabul vardır; izleyiciler genel  olarak bir belgesel filmde dile getirilen pek
çok şeyi “gerçek” ve “doğru” kabul etmektedir. Ancak belgesel sinemacının ele
aldığı konuya, nesneye, insana, vb. nereden baktığı, tümel gerçekliği
sınırlandırmakta ve olguyu yönetmenin gerçekliğine dönüştürmektedir.
Dolayısıyla ele alınan gerçekliğe eklemlenen yönetmenin gerçekliği, doğru kabul
edilen bilgiyi tartışmalı hale getirebilir. Belgesel filmlerde yer alan
tipografik unsurlar gerek gerçeğin bir parçası olsun, gerek yönetmen tarafından
çekim sonrası süreçte filme eklensin, gerçeklik bağlamında dikkati
çekmemektedir. Oysa kurgu sürecinde filme eklenen filmin adı, kişi-yer-zaman
bildiren ibareler, ara yazılar, alt yazılar ve jenerikler gibi pek çok
tipografik unsur gerçekliği değiştirme ya da izleyici algısını yönlendirme potansiyeli
taşımakta ve tartışılmayı hak etmektedir. Bu makalede, Türkiye’deki belgesel
filmlerden örnekler verilerek, belgesel filmlerde tipografi kullanımının gerçekliğe
etkileri olabileceği ileri sürülmekte ve bu etkilerin incelenmesine yönelik
dört aşamalı bir öneri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Belgesel Sinema, Tipografi, Gerçeklik

Kaynakça

• Alex W. White, The Elements of Graphic Design, (New York: Allworth Press 2002).
• Asuman Susam, Toplumsal Bellek ve Belgesel Sinema, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları 2015).
• Blain Brown, Sinematografi, çev: Selçuk Taylaner, , 3. baskı, (İstanbul: Hil Yayınları 2011).