İzmir’de İkame Bir Türkçe Mizah Dergisi: İlâve-i İntibah (1875)

Yıl 2021, Sayı: 12, 205 - 235, 29.06.2021

Gökhan Demirkol

Öz

Osmanlı basınının kalbi İstanbul olmasına karşın Osmanlı toplumunun “gazete” olgusu ile tanışmasında İzmir önemli bir şehirdir. Yabancı dilde basının geliştiği İzmir’de Türkçe basın 1869 yılında yayımlanan Aydın gazetesi ile başlamıştır. Resmi gazete statüsü taşıyan Aydın gazetesini 1872 yılında yayımlanan Devir gazetesi takip etmiştir. Aydın ve Devir gazetelerinden sonra İzmir’de yayımlanan üçüncü Türkçe gazete ise İntibah gazetesidir. Günümüze hiçbir nüshasının ulaşmamış olmasından dolayı bu gazete hakkında sınırlı bilgi bulunmaktadır. İntibah gazetesi hurufat kaynaklı yaşadığı basım hatalarını gidermek için yeni hurufat ve aletler sipariş etmiştir. Sipariş edilen malzemenin İzmir’e ulaşması için gerekli sürede okuyucularını gazetesiz bırakmamak için litografya ile basılmış İlâve-i İntibah isimli bir nüsha yayımlama kararı alır. Ancak bu girişim resmi makamlarca kabul edilmez. Bu çalışma İntibah gazetesi tarafından yayımlanan İlâve-i İntibah isimli nüshanın İzmir’in ilk Türkçe mizah dergisi Kara Sinan’dan sonra yayımlanmış ikinci Türkçe mizah dergisi olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın başta İzmir Basın Tarihi olmak üzere Türk Basın Tarihi ile ilgili literatüre önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlave-i İntibah, İntibah gazetesi, Mizah dergisi, İzmir Basın Tarihi, Türk Basın Tarihi

A Substitute Turkish Humor Magazine in İzmir: İlâve-i İntibah (1875)

Öz

Although Istanbul is the heart of the Ottoman press, İzmir is an important city for the Ottoman society to meet the "newspaper" phenomenon. The Turkish press in İzmir,where the press in foreign languages developed, started with the Aydın newspaper published in 1869. Aydın newspaper, which has the status of an official newspaper, was followed by the Devir newspaper published in 1872. The third Turkish newspaper published in İzmir, after Aydın and Devir newspapers is İntibah. Limited information is available about this newspaper, as no copies of it have survived. İntibah newspaper ordered new typeface and tools in order to eliminate the printing errors it experienced due to the typeface. In order not to leave the readers without a newspaper in the required time for the ordered material to reach İzmir, it decides to publish a copy named İlâve-i İntibah, printed with lithography. However, this initiative is not accepted by the official authorities. This study focuses on the copy named İlâve-i İntibah published by İntibah newspaper. The study aims to reveal that the İlâve-i İntibah copy is a humor magazine in terms of content and within this context, İzmir is the second Turkish humor magazine published after Kara Sinan, the first Turkish humor magazine. It is thought that the study will make a significant contribution to the literature on Turkish Press History, especially İzmir Press History

Anahtar Kelimeler

İlâve-i İntibah, İntibah Newspaper, Humor Magazine, İzmir Press History, Turkish Press History .

Kaynakça

• Arıkan, Zeki. “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde İzmir Basını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi Cilt 1 içinde, (İstanbul: İletişim Yayınları, 1985), 103-111.
• Aydın Vilayet Salnamesi. Def’a 10, 1304 /1888.
• Aydın Vilayet Salnamesi. Def’a 7, 1302 /1885.
• Aydın, http://gpoulimenos.info/tr/kaynaklar/gazete-ve-dergiler (Erişim Tarihi: 19.06.2020).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Mektubî Kalemi (HR.MKT.) 881-90-1
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Mektubî Kalemi (HR.MKT.) 881-90-2
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Mektubî Kalemi (HR.MKT.) 881-90-3
• Çapanoğlu, Münir Süleyman. Basın Tarihimizde (İlave). İstanbul: Hür Türkiye Mecmuası Yayınları, 1960.
• Çeviker, Turgut. Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü Cilt 1. İstanbul: Adam Yayınları, 1986.
• Daşçı, Semra. “İzmirli Ressam Boğos Tatikyan ve ABD Ulusal Kütüphanesi’ne Hediye Olarak Hazırlanan Gravür Albümü”, The Journal of Academic Social Science Studies 6,1, (2013): 531-568.
• Demirkol, Gökhan. "Türkiye’nin İlk Türkçe Mizah Dergisi: Terakki". Gazi Akademik Bakış 10/19, (2016): 141-160. https://doi.org/10.19060/gav.321006
• --------. “Tanzimat Dönemi Türkçe Mizah Dergilerinin “Mizah”ı Tanımlama Biçimleri (1870-1877), Alay Kitabı içinde, Editör: Emine Gürsoy Naskali, 23-59. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2019.
• --------. “Pul Vergisi ve Osmanlı Mizah Basını (1874-1877)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 64, (2019): 313-335. https://doi.org/10.14222/Turkiyat3874
• Düstur. Tertip 1, Cilt 2, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1289.
• Düstur. Tertip 1, Cilt 3, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Hayal, İ.B.B Atatürk Kitaplığı Demirbaş No: NS0787.
• Huyugüzel, Faruk. 1928’e Kadar İzmir’de Çıkmış Türkçe Kitap ve Süreli Yayınlar Kataloğu. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1996.
• --------. İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• --------. İzmir’de Edebiyat ve Fikir Hareketleri Üzerine Araştırmalar. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2004.
• İnuğur, M. Nuri. Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları, 2005.
• Kara Sinan, İ.B.B Atatürk Kitaplığı Demirbaş No: NS1903.
• Kayaoğlu, Hülya Dilek. Süreli Yayınların Yönetimi. İstanbul: Selenge Yayınları, 2008.
• Korkmaz, Ali. “Yazılı Basında Kurum Kimliğinin Oluşturulması Sürecinde Kurum Kimliği Stratejisinin Belirlenmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17, (2007): 385-391.
• Mildanoğlu, Zakarya. “İzmir’de Ermenice Basın ve Yayın”, İzmir Ermenileri Ege Kıyılarının Yitip Gitmiş Sakinleri içinde, Derleyen: Zakarya Mildanoğlu, 181-220. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2017.
• --------. “İzmirli Bazı Tanınmış Ermeniler”, İzmir Ermenileri Ege Kıyılarının Yitip Gitmiş Sakinleri içinde, Derleyen: Zakarya Mildanoğlu, 237-248. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2017.
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Pamukciyan, Kevork. Biyografileriyle Ermeniler. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2003.
• Serçe, Erkan. İzmir’de Kitapçılık 1839-1928. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2002.
• Sevinçli, Efdal. İzmir Basın Tarihi Gazeteler, Dergiler. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2019.
• Til, Enis Tahsin. Gazeteler ve Gazeteciler. Hazırlayan: İbrahim Şahin, Ankara: Cümle Yayınları, 2015.
• Varlık, Bülent. “Yerel Basının Öncüsü: Vilâyet Gazeteleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi Cilt 1 içinde, (İstanbul: İletişim Yayınları, 1985), 99-102.