Son Dönem Osmanlı Sefir ve Şehbenderlerinin Atama, Terfi ve Azilleri (1855-1921)

Yıl 2024, Sayı: 18, 147 - 162

Ayda Bektaş

Öz

Osmanlı Devleti’nde on dokuzuncu yüzyıl boyunca yaşanan kurumsallaşma süreci Hariciye bünyesinde görev yapacak diplomatların sahip olması gereken niteliklerin değişmesine sebep olmuştu. Bu dönemde Osmanlı diplomatik kadrolarında nitelikli eğitimleriyle ön planda olan diplomatlar istihdam edilmeye başlanmıştır. Bu makalenin konusunu on dokuzuncu yüzyılının sonlarından itibaren Osmanlı diplomatik kadrolarında sefir ve şehbender olarak görevlendirilen diplomatların atamalarında, terfilerinde ve azillerinde belirleyici rol üstlenen faktörlerin incelenmesi oluşturmaktadır. Makalede son dönem Osmanlı sefir ve şehbenderlerinin atama, terfi ve azillerini etkileyen süreçler, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgeler üzerinden incelenmesi suretiyle, on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı Hariciyesinde yaşanan dönüşüm ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Diplomat, Osmanlı Hariciye Nezareti, Sefir, Şehbender

Appointments, Promotions and Dismissals of the Late Ottoman Ambassadors and Consuls (1855-1921)

Öz

The qualifications needed for diplomats to work in the Ottoman Foreign Ministry changed as a result of the institutionalization process that took place in the Ottoman Empire in the nineteenth century. During this time, the Ottoman diplomatic service started hiring ambassadors and consuls who were highly educated and at the forefront of their field. The goal of this article is to examine the key elements that influenced the appointment, promotion, and dismissal of ambassadors and consuls from the Ottoman diplomatic service during the latter part of the 1800s. This article will explore the changes that occurred in the Ottoman Foreign Ministry during the nineteenth century by analyzing the procedures that affected the selection, advancement, and removal of the late Ottoman ambassadors and consuls using records from the Presidency Ottoman Archives.

Anahtar Kelimeler

Diplomat, Ottoman Foreign Ministry, Ambassador, Consul

Kaynakça

• Akyıldız, Ali. Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Balcı, Sezai. “Osmanlı Devleti’nde Modernleşme Girişimlerine Bir Örnek: Lisan Mektebi.” Tarih Araştırmaları Dergisi 27/ 44 (2008): 77-98.
• Bostan, Zeynep. Osmanlı Hariciyesinin Modern Temelleri: II. Abdülhamid Döneminde Diplomasi. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2021.
• Çakmak, Aydın. Türk Dışişleri Teşkilatının Gelişimi: Hariciye Nezareti. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020.
• Davison, Roderic. Nineteenth Century Ottoman Diplomacy and Reforms. İstanbul: Isis Press, 1999.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2013.
• Findley, Carter Vaughn. Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire, The Sublime Porte, 1789-1922. Princeton: Princeton University Press, 1980.
• Findley, Carter Vaughn. Ottoman Civil Officialdom. Princeton: Princeton University Press, 1989.
• Freeman Jr., Chas. W. The Diplomat’s Dictionary. Washington DC: National Defense University Press, 1994.
• Gürpınar, Doğan. Ottoman Imperial Diplomacy: A Political, Social and Cultural History. Londra: I. B. Tauris, 2014.
• Hızlı, Kasım. “Paris Büyükelçisi Salih Münir Paşa’nın (Çorlu) Hayatı ve Faaliyetleri (1857-1939).” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2020.
• Kılıç, Musa. “Osmanlı Hariciyesinde Gayrimüslimler (1836-1876).” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Kolay, Arif. “II. Meşrutiyet Döneminde Hariciye Nezareti’nde Tensikat ve Bürokratik Değişim (1908-1910).” Türkiyat Mecmuası 27/ 1 (2017): 193-214.
• Kuneralp, Sinan. Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali, 1839-1922: Prosopografik Rehber. İstanbul: Isis Yayınları, 1999.
• Küçük, Cevdet. “Ali Rıza Paşa.” TDV İslam Ansiklopedisi 2 içinde. (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989), 440-441.
• Lewis, Bernard. The Emergence of Modern Turkey. New York: Oxford University Press, 2002.
• Manav, Nursel. “Mazuliyet Sandığı’nın Kuruluşu ve Kuruluşuna Yol Açan Sebepler,” Türkiyat Mecmuası 27/ 1 (2017): 215-224.
• Mann, Michael. The Sources of Social Power: The Rise of Classes and Nation-States, 1760-1914. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Mardin, Şerif. “Power, Civil Society and Culture in the Ottoman Empire” Comparative Studies in Society and History 11/ 3 (1969): 258-281.
• Örenç, Ali Fuat. Osmanlı Diplomasi Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2022.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. Çeviren: Bahadır Akın, Ankara: Adres Yayınları, 2014.